"Zoveel trainen dat het risico aanvaardbaar is"
Bericht geplaatst: 14-08-2013
Door: Jaime Karremann
Het ongeluk aan boord van een Indiase onderzeeboot zet in de bovenwaterwereld de veiligheid van onderzeeboten weer op de kaart. Voor de Onderzeedienst is dat dagelijkse kost en daarom sprak Marineschepen.nl vanmiddag met Groepsoudste Onderzeedienst KTZ Marc Elsensohn. Wat doet de marine met informatie uit ongevallen met onderzeeboten en hoe wordt internationaal samengewerkt om onderzeebootbemanningen te redden?
Kapitein ter Zee Marc Elsensohn aan boord van Zr.Ms. Bruinvis eerder dit jaar. (Foto: JM Karremann/ Marineschepen.nl)
Mensonvriendelijke omgeving
Bij ongelukken met onderzeeërs rijst vaak de vraag hoe veilig een onderzeeboot is. Kapitein ter Zee Marc Elsensohn is Groepsoudste Onderzeedienst en uiteraard een zeer ervaren onderzeebootman: "Een onderzeeboot vaart in een mensonvriendelijke omgeving. Daar horen mensen niet thuis, je vaart diep onder water met heel veel waterdruk en je kunt er niet zomaar uit. Dat maakt het dus potentieel onveiliger dan een bovenwaterschip.
Om dat te beheersen moet je heel veel trainen. Zodat je kunt zeggen: 'we zijn zo goed getraind en we hebben zoveel middelen aan boord, de kans dat er iets fout gaat is zo klein dat we het accepteren.'
Je stapt ook iedere dag in een auto. Dat is een potentieel risico, maar we vinden dat door allerlei maatregelen zo klein dat we het met z'n allen doen. Dat is met een onderzeeboot ook. Daarom worden onderzeebootbemanningen veel beter getraind op calamiteitenbestrijding dan in een bovenwaterschip. Daarnaast is goed materiaal onmisbaar voor veiligheid."
Leren van fouten
De Nederlandse Onderzeedienst probeert bij ongelukken met onderzeeërs zoveel mogelijk te leren. Een bekend voorbeeld is het ongeluk met USS Thresher (1963), waarna de Onderzeedienst het ontwerp van de Walrusklasse aanpaste toen de resultaten van het onderzoek beschikbaar kwamen.
Ook uit recente ongevallen kwamen veel "lessons learned". Elsensohn: "In 2004 had de Canadese onderzeeboot HCMS Chicoutimi een grote brand aan boord terwijl het tussen Ierland en Canada voer. De boot raakte daardoor stuurloos
en moest gesleept worden, maar dat ging niet. De sleepboot had te veel moeite met het overbrengen van de sleeptros door de hoge golven en moest wachten tot beter weer. Daar hebben we van geleerd en zijn zelf sleepoefeningen gaan doen met sleepboten en onze onderzeeboten. Daarna zijn er wijzigingen aangebracht in ons materieel."
Een Amerikaanse reddingsonderzeeboot, gemonteerd op een onderzeeboot van de Los Angeles klasse. Nederland beschikt niet over een dergelijk reddingsmiddel. (Foto: Amerikaanse marine)
Ook internationaal wordt veel geleerd. Bijvoorbeeld na de ramp met de Russische nucleaire onderzeeboot Koersk in 2000. Toen kwam aan het licht dat zelfs reddingsoperaties tussen de NAVO en Rusland moeizaam verliepen nadat de Russische marine uit angst voor spionage geen internationale hulp wilde accepteren. Elsensohn: "Dat was een belangrijke les en je ziet nu dat Rusland meedoet aan de internationale oefeningen bij het redden van onderzeeboten. Dit wordt om de twee jaar geoefend met onderzeeboten die op de zeebodem gaan liggen. De vorige keer dat wij daar aan meededen is een Russische reddingsonderzeeboot op de Dolfijn geland om de Nederlandse bemanning voor oefening te redden. Dan zie je dat die lessen internationaal worden opgepakt en worden gedeeld. Een groot deel van de Onderzeediensten uit de hele wereld krijgen die informatie."
Internationale samenwerking bij reddingsacties
Nederland speelt een actieve rol bij het redden van onderzeeboten en bemanningen. In 2003 werd de International Submarine Escape and Rescue Liaison Office (ISMERLO) opgericht om kennis over veiligheid en het redden van onderzeeboten te delen. "De ISMERLO komt ieder jaar bij elkaar, de laatste vier jaar in Amsterdam waar wij die bijeenkomsten hosten. Daar wordt vanalles besproken. Zo hebben we sinds kort nieuwe ontsnappingspakken en een aangepast systeem waardoor we van grotere diepte uit een onderzeeboot kunnen ontsnappen. Daar is internationaal heel veel belangstelling voor en dat komt dan tijdens zo'n bijeenkomst ter sprake."
Video van de NAVO over de oefening Bold Monarch 2011 waarbij een Britse reddingonderzeeboot op ruim 100 meter diepte een koppeling maakte met een Russische onderzeeboot, die voor de oefening op de zeebodem lag.
"ISMERLO heeft bovendien een speciale website die actief wordt als een ongeval met een onderzeeboot plaatsvindt. Wij volgen de gebeurtenissen dan op de voet. Op die website staat de laatste informatie, zodat landen die hulp bieden voldoende kennis van de situatie hebben. Bij een ongeval in de haven, zoals bij de Indiase onderzeeboot, zal de internationale gemeenschap niet snel worden ingeschakeld. Maar als er op zee een onderzeebootongeval plaatsvindt wel. Ook Nederland is verantwoordelijk voor een stuk zeegebied en mocht daar een ongeval plaatsvinden gaan wij een actieve rol spelen bij de hulpactie door ter plaatse met een staf vanaf een marineschip de cooördinatie op ons te nemen."
Veiligheid aan boord
Dat de redding van bemanningsleden internationaal zo grondig wordt aangepakt is mooi, maar hoe zit het met de veiligheid aan boord van de Nederlandse boten? "Door heel veel te trainen en te testen maken we de risico's aan boord van onze onderzeeboten aanvaardbaar. Maar dat doen we niet alleen zelf, we laten bijvoorbeeld ook de Britten meekijken. Hierdoor is de kans dat een ongeval op een Nederlandse onderzeeboot plaatsheeft bijzonder klein. Al kun je het nooit helemaal uitsluiten," aldus Groepsoudste Marc Elsensohn.
Een belangrijk onderdeel van het veilig varen met een onderzeeboot is het zogenaamde afoefensysteem. Bemanningsleden van onderzeeboten moeten de hele onderzeeboot van binnen en buiten kennen. Van kok tot roerganger moet iedereen weten hoe hij bepaalde systemen moet bedienen in geval van calamiteiten.
Leren is op onderzeeboten dagelijkse kost, en een belangrijk onderdeel van de veiligheid aan boord. (Foto: JM Karremann/ Marineschepen.nl)
"We hebben dagelijks brandoefeningen aan boord. Ook aan de wal trainen en testen we onze mensen. Daarnaast hebben we het afoefensysteem, zodat mensen niet achter bijvoorbeeld een voortstuwingspositie komen te zitten als ze hun examen daar niet voor gehaald hebben. Iedereen die aan boord komt moet een brand kunnen blussen. Dat wordt afgevinkt, getest en weer op geoefend. Wij zijn daar heel strikt in."
Niet ieder land neemt dezelfde maatregelen om de veiligheid te waarborgen. "De een zet
daar duurdere middelen voor in dan de ander, of leiden hun personeel weer anders op. Maar op alle NAVO-onderzeeboten en ook in landen als Australie wordt veel aandacht aan bestrijding van calamiteiten besteed. Meer dan op bijvoorbeeld bovenwaterschepen, waar je makkelijker van boord kunt als het mis gaat."
KTZ Elsensohn in gesprek met Radio 1 over veiligheid aan boord en het ongeluk met de Indiase onderzeeboot op 14 augustus.
Sinds 13 augustus 2001
