Marineschepen.nl
 
   
 

Hoe de Nederlandse onderzeeboot Walrus een Amerikaans vliegdekschip 'tot zinken' bracht


Door: Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 04-01-2016 | Laatst aangepast: 01-02-2018



De prestatie van Zr.Ms. Walrus in 1999 dreunt op het internet nog steeds na. In dat jaar bracht de Walrus tijdens een oefening in de Atlantische Oceaan het Amerikaanse vliegkampschip USS Theodore Roosevelt plus 8 escorteschepen 'tot zinken'. Tegenover Marineschepen.nl vertelt de toenmalige commandant Jan-Hubert Hulsker voor het eerst over die succesvolle oefening.

USS Theodore Roosevelt
USS Theodore Roosevelt in 2015. (Foto: US Navy)

Wie Googelt naar de combinatie "Theodore Roosevelt" en "Walrus" komt terecht op websites uit o.a. Italië, Nederland, Pakistan en de VS. Daar wordt met veel respect de prestatie aangehaald van de Nederlandse onderzeeboot tijdens de JTFEX 99-1 oefening.

Ook andere successen van onderzeeboten tegen carriers passeren daar de revue, want vliegkampschepen worden in oefeningen wel vaker tot zinken gebracht door onderzeeboten. De 9-klapper van de Walrus steekt er echter in alle voorbeelden met kop en schouders bovenuit.



Dutchsubmarines.com schreef: "During this exercise the Walrus (2) penetrates the US screen and 'sinks' many ships, including the US aircraft carrier Theodore Roosevelt CVN-71. The submarine launches two attacks and manages to sneak away. To celebrate the sinking the crew designed a special T-shirt. Other ships that are sunk by the Walrus (2) during this exercise are: USS Boise SSN-764, Ro?m DDG-70, R? DDG-61, Ville De Quebec FFH/FFG-332, Stephen W. Grooves FFG-29, Holstein F-216, Vella Gulf CG-55, Mount Whitney LCC-20.".

Behoorlijk spectaculair, toch is er haast niets over bekend. Om hier meer over te weten, sprak Jaime Karremann van Marineschepen.nl met de man die in 1999 door de periscoop keek, alle informatie ontving en de beslissing nam om te lanceren: de destijds 35-jarige commandant LTZ1 Jan Hubert Hulsker, die voor het eerst over deze oefening zijn verhaal doet.

Ter aanvulling is door de auteur gebruik gemaakt van het scheepsjournaal van Zr.Ms.1 Walrus.

Jan Hubert Hulsker
Commandeur Jan Hubert Hulsker, in zijn kantoor op de Nieuwe Haven in 2015. Hulsker voer van 1985 t/m 2001 op verschillende Nederlandse onderzeeboten, en was commandant van Zr.Ms. Walrus en later Zr.Ms. Bruinvis. Na diverse walfuncties bij o.a. de NAVO werd Hulsker commandant van Zr.Ms. Amsterdam en vervolgens Zr.Ms. Rotterdam. Inmiddels is Hulsker, in de rang van commandeur, Directeur Personeel & Bedrijfsvoering. (Foto: John van Helvert/ Defensie)

Alle Hens april 1999
Aandacht voor de oefening JTFEX/TBMD 99-1, en dan vooral voor toenmalig commandeur Ruurt Klaver en zijn staf aan boord van USS Kearsarge. Alleen de aanwezigheid van de Walrus wordt genoemd. (Bron: Alle Hens, april 1999)

Grootste machtsconcentratie sinds 1990
Terug naar februari 1999. LTZ1 Jan Huber Hulsker was anderhalf jaar commandant van de zeven jaar jonge onderzeeboot Zr.Ms. Walrus. Deze in Nederland ontworpen en gebouwde onderzeeër deed mee met de oefening Joint Task Force Exercise/ Theater Ballistic Missile Defense Initiative 1999 (JTFEX/ TMDI99). Kortweg JTFEX 99-1.

Ook het Belgisch-Nederlandse eskader deed mee, bestaande uit Hr.Ms. De Ruyter, Zuiderkruis, Van Nes en BNS Wandelaar, plus twee P-3C Orion patrouillevliegtuigen van de Koninklijke Marine.



Lees ook: Informatiepagina over de Walrusklasse onderzeeboten.



JTFEX 99-1 was met 24.000 militairen, waarvan 15.000 op zee, de grootste machtsconcentratie sinds de Golfoorlog in 1990. Het oefengebied strekte zich uit van Norfolk, Virginia, tot aan Puerto Rico.

Centraal stond de amfibische landing van 2100 mariniers vanaf de Amphibious Ready Group bestaande uit USS Kearsage, USS Ponce en USS Gunston Hall, met bescherming door het Be-NL eskader, Franse en Amerikaanse schepen.
Voor luchtverdediging en aanvallen op land zorgde de Carrier Battle Group onder leiding van het vliegkampschip USS Theodore Roosevelt, met o.a. F-14 Tomcats, dat de bescherming genoot van Amerikaanse, Canadese en Duitse marineschepen.

walrus
Zr.Ms. Walrus op de Noordzee. De Walrus is de naamgever van de Walrusklasse, die bestaat uit vier onderzeeboten. Deze boten zijn in Rotterdam gebouwd, en werden begin jaren '90 in dienst gesteld. Deze onderzeeboten moeten worden vervangen rond 2030. (Foto: Defensie)

In een grote plas water zoeken naar de vijand
Alle eenheden verzamelden zich eind februari in de grote marinehaven van Norfolk aan de oostkust van de VS. "We werden ontzettend aardig ontvangen op een Amerikaanse onderzeeboot," herinnert Hulsker zich. "Maar we kregen nog geen informatie over de oefening. Dat vond ik wel een beetje vreemd. Want als je in Europa zo'n grote oefening doet, krijg je een telefoonboek met instructies en informatie."

"Op de dag van vertrek werd een pakje met een paar A4tjes gebracht. Dat was het. Geen briefing of presentaties. Maar alles wat ik wilde weten stond er in: het was gewoon een vrije oefening. In een grote plas water waren wij de bad guys en de carrier was de good guy."
"De man die mij het pakketje overhandigde -ik zal het nooit vergeten- voegde er aan toe: 'Jullie gaan verliezen. Niet teleurgesteld zijn, maar dan weet je dat alvast. Want de carrier moet natuurlijk winnen.'"

Hulsker nam wat verbaasd de papieren aan, maar was allang blij dat er geen uitgebreide instructies waren.

De oefening begon en de Walrus vertrok naar zee op zoek naar een prooi.

Nimitz
(Infographic: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl, foto: US Navy)

Nimitzklasse: groter en sterker dan iedereen
De Walrus opereerde alleen, maar Hulsker hoorde wel dat veel van zijn bondgenoten werden uitgeschakeld. De 'good guys' waren namelijk niet de minste. De Nimitzklasse carriers worden door geen enkel bovenwaterschip ter wereld geëvenaard. Niet in vuurkracht en niet in grootte. De carriers zijn belangrijk voor de VS en de NAVO.

Het verlies van een carrier plus duizenden bemanningsleden zou tegenwoordig het einde van een oorlog kunnen betekenen.2 Want als er één tot zinken is gebracht, is daar blijkbaar niemand veilig.
Tegelijkertijd verliezen alle operaties aan kracht zonder vliegkampschip. Deze carriers worden daarom door schepen, onderzeeboten en vliegtuigen omringd ter verdediging.



Lees ook: Informatiepagina over de Nimitzklasse.



Die enorme overmacht is verpletterend voor vrijwel iedere tegenstander. Maar juist de onderzeeboot (inclusief de relatief goedkope en kleine diesel-elektrische variant) kan voor hen een nachtmerrie zijn.

Daar was echter niet iedereen van overtuigd. Verzekerd van de overwinning stoomde de Carrier Battle Group in februari 1999 met in het centrum USS Theodore door de wateren van de Atlantische Oceaan.

Torpedo
De gevolgen van een moderne onderzeeboottorpedo zijn desastreus doordat deze zijn doel niet raakt maar onder het schip ontploft. Een fregat breekt gegarandeerd in tweeën en zinkt binnen een paar minuten. Een torpedo kan bovendien na een misser opnieuw aanvallen en tot op heden is er nog geen werkende verdediging tegen een torpedo uitgevonden. Hoeveel torpedo's nodig zijn om een vliegkampschip ter grootte van de Roosevelt tot zinken te brengen is in het openbaar niet bekend. Openbare, maar niet bevestigde, bronnen spreken van 1 tot 6 Mk 48 torpedo's. (Foto: Australische marine)

Stilte
In diezelfde Atlantische Oceaan voer Zr.Ms. Walrus, verscholen onder de schuimkoppen van de haast oneindige zee. Langzaam, met een snelheid van een paar knopen, bleef de 68 meter lange onderzeeboot dicht onder de oppervlakte.

Met grote regelmaat liet Hulsker de periscoop opsteken om de horizon af te zoeken in de hoop masten waar te nemen van de tegenstander. Hij wist dat de kans reëel was dat hij helemaal niets zou ontdekken, want het zicht met een periscoop is verraderlijk beperkt. De lenzen en prisma's zijn weliswaar van de hoogste kwaliteit, maar de periscoop steekt net boven de golven uit. Een schip op slechts 30 km afstand kan daardoor ongezien voorbij varen en die kans is in een toegewezen zeegebied van honderden vierkante kilometers erg groot.

Daarom is de sonar de belangrijkste sensor van een onderzeeboot. In de commandocentrale werd door de sonaroperators geluisterd naar schroefgeruis en scheepsmotoren. Een onderzeeboot kan met zijn passieve sonars bovenwaterschepen op zeer grote afstand ontdekken, maar de sonarcondities belemmerden dat dit keer.

Temperatuurlagen en zoutgehalte hebben namelijk grote invloed op hoe geluid zich onder water voortplant. Die lagen variëren steeds door bijvoorbeeld stromingen en het jaargetijde. Hulsker liet die lagen regelmatig in kaart brengen, dus aan boord van de Walrus wist men haarscherp wat de situatie was.

geluidsgolven onder water
Geluidsgolven worden onder water sterk beïnvloed. Hier een voorbeeld van het effect van een temperatuurlaag op de geluidsgolven van een actieve sonar. De onderzeeboot blijft daardoor ongedetecteerd. Lees hier meer over hoe onderzeeboten zich verstoppen.

"Het bereik van onze passieve sonars was door temperatuurlagen heel beperkt," zegt Hulsker. Maar ook de bereiken van de sonars van de bovenwaterschepen waren minimaal.

De bovenwaterschepen gebruikten mede daarom hun actieve sonar (die zendt een luide ping uit die tegen een object moet weerkaatsen) niet. Een nadeel van de actieve sonar is namelijk dat onderzeeboten het 'geping' op enorme afstanden horen. Door zich stil te houden, hoopte de Carrier Battle Group ongezien door de mazen van het onderzeebootnet te glippen.

Vrijwel alle Amerikaanse schepen, maar ook het Canadese schip, hadden tevens een passieve sonar in de vorm van een bijna 2 km lange kabel met microfoons. Met deze towed array kan ook onder temperatuurlagen geluisterd worden. Het is onbekend of zij deze gebruikten, maar wel waarschijnlijk. Helemaal doof waren de schepen dus niet.

Hulsker had echter nóg een troef in handen: Elektronische Oorlogvoering (EOV). Dat bleek een succes, want de schepen zochten met hun radars voortdurend het luchtruim af. Perfect voor de Walrus die met de opgestoken EOV-mast de uitgezonden signalen ontving, zonder dat de aanstormende tegenstanders dat wisten.


Het oefengebied. Behalve de lagen in de oceaan, speelt ook de zeebodem een rol. Aan de Amerikaanse oostkust is die in het nadeel van bovenwaterschepen met actieve sonar. De zeebodem is op zo'n 100 meter diepte op het continentale plat en gaat plots naar 3 kilometer. Ook de Golfstroom die er langs gaat, zorgt voor veel bijgeluiden en valse contacten.

Carrier!
Erg lang hoefde Hulsker en zijn team niet te wachten op contact. Al een dag na vertrek wist de Walrus een aanval te plaatsen op een Amerikaanse torpedobootjager van de Arleigh Burkeklasse. De dag daarop lanceerde de onderzeeboot volgens het scheepsjournaal zelfs op drie van dit type torpedobootjagers.

Daar bleef het niet bij. Een dag later kreeg de EOV-operator plots veel radarsignalen op zijn beeldscherm uit een bepaalde richting. "Dus daar moest wel iets interessants zijn en ik besloot er op af te gaan," zegt de toenmalige commandant.

Na een paar uur in de richting van de radaruitzendingen te hebben gevaren, gaf Hulsker opdracht om weer naar periscoopdiepte te komen en de dunne aanvalsperiscoop piepte kort boven de golven uit.
"Ik keek door de periscoop en zag gelijk masten van een vliegkampschip. Je moet wel voorzichtig zijn, want als je een carrier zoekt lijkt alles op een carrier. Maar dit keer kon het haast niet anders, dus ik besloot -en dat is klassiek, want dat leer je ook tijdens de commandantenopleiding- om diep te gaan en een interceptie te doen op de carrier."

Nadat richting en snelheid van het vliegdekschip waren geschat, werd snel uitgerekend waar de Walrus de carrier moest onderscheppen. De sub zette vaart aan en gleed de diepte in. Zo stil mogelijk koerste het richting de groep schepen.

Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.




Of scan deze QR-code met je telefoon.
QR

Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.

Op het vooraf bepaalde moment gaf Hulsker opdracht om weer naar periscoopdiepte, ongeveer 19 meter onder het wateroppervlak, te rijzen. "Naarmate we periscoopdiepte naderden, kregen we ook contacten op de sonar. De schermen vulden zich met informatie, maar de tegenstander had nog niets door. Zij hadden nog steeds hun actieve sonar uit staan en met hun passieve sonars konden ze ons niet horen. De Walrusklasse is zo stil dat je daar wel op kunt vertrouwen."

Terug op periscoopdiepte besloot Hulsker de periscoop weer op te steken. Een risico, want er is altijd een kans dat de periscoop wordt gezien door een uitkijk, vliegtuig of op de radar. Maar dat risico wilde Hulsker wel nemen: "Het was een oefening, dus ik dacht: 'ik ga die carrier eens even goed bekijken ook.' Dan kom je dichterbij dan je in het echt zou doen."

"Op achter!" riep Hulsker en de periscoop schoof omhoog, snel klapte hij de hendels omlaag en drukte zijn ogen tegen de rubbers. Wat Hulsker toen zag, was nog beter dan hij had verwacht: "De escorteschepen van de Roosevelt zag ik in de verte aan onze bak- en stuurboordzijde passeren, terwijl de carrier recht op me afvoer op een afstand van 4.000 yards (ong. 3,7 km, JK). Ik dacht: 'Dit is mijn dag!'"

Voor de schepen die de Walrus had gepasseerd was Hulsker niet bang, want "op fregatten kijken ze vooral naar voren."
Dus Hulsker nam de Theodore Roosvelt nog eens goed in zich op: "Ik zag de F-14's voor m'n neus opstijgen. Een mooier beeld dan dat krijg je gewoon niet," glundert de commandeur 16 jaar later nog steeds.

Dat beeld moet wel vastgelegd worden, besloot Hulsker en gaf opdracht aan de navigatieofficier (navo) om foto's te maken van de Roosevelt door de periscoop. "Toen hadden we nog analoge camera's aan boord en de navo, een Canadese officier, maakte een reeks foto's. "

Toen was het genoeg. Het was tijd voor de Walrus om toe te slaan. De commandocentrale en de boegbuiskamer waren er klaar voor. "Vuur!" klonk het en water schoot uit de lege torpedobuizen - een gesimuleerd schot. Hulsker gaf vervolgens opdracht om een groene rookgranaat af te vuren, het teken tijdens een oefening voor een geslaagde onderzeebootaanval.

De Walrus zette zich schrap voor de tegenreactie.

Maar het bleef stil.

"Blijkbaar had niemand die groene granaat gezien. Er kwam totaal geen reactie."

Hulsker bedacht zich geen moment: "In een echte oorlog zou ik het nooit doen, maar ik besloot nog dichterbij te gaan."
Met geruisloze vaart sloop de Walrus dichterbij. "Op ongeveer 1500 yards schoten we nog een groene granaat af."

Dit keer was niemand het ontgaan: "De hel brak los. Ineens gingen alle sonars op het noordelijk halfrond aan -zo voelde dat-, helikopters gingen de lucht in. Alles wat kon pingen zette zijn sonar aan. Het was dikke paniek, want dat er een groene granaat op 1500 yards van een carrier werd afgevuurd, was echt niet de bedoeling."

commandocentrale walrus
Commandocentrale van een Walrusklasse onderzeeboot in de jaren '90. (Foto: Koninklijke Marine)

Onderdoor
Boven water was de chaos compleet, maar Hulsker was nog niet klaar met zijn prooi. In plaats van weg te varen, besloot hij onder de gigantische nucleaire carrier met vier bijna 8 meter grote schroeven door te varen: "Voor ieder schip is bepaald hoe diep je er onder door moet gaan. Dat was voor de Nimitzklasse 30 meter. Maar toen ik nog eens naar de Roosevelt keek, dacht ik: 'Weet je wat? Ik ga toch een beetje dieper. Want hij is wel heel groot.'"

"Toen zijn we letterlijk onder een vliegkampschip van 88.000 ton door gevaren. Maar toen we er onder voeren begon heel onze boot te schudden. Er waren bemanningsleden die lagen te snurken, en naar de centrale kwamen om te kijken wat er aan de hand was."

Eenmaal onder de carrier door, was het zoeken door de escorteschepen echt goed op gang gekomen. Dat leverde alleen maar meer doelen op voor de Walrus: "Ja, iedereen die z'n sonar aanzette, kreeg een torpedo op zich afgevuurd." Volgens het scheepsjournaal kregen -binnen een half uur- nog drie fregatten een (gesimuleerde) torpedo voor hun kiezen.
Tegelijkertijd probeerde de Walrus te ontsnappen: "Er was op dat moment zoveel lawaai. Daar hebben we wel gebruik van gemaakt om weg te komen."

infographic onderzeeboot vliegdekschip
De Walrus past bijna 40 keer in een Nimitzklasse vliegkampschip. Een onderzeeboot wordt daarom ook een asymmetrisch wapen genoemd. (Infographic: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Ontsnapt?
Volgens de lezing van Dutchsubmarines.com heeft Zr.Ms. Walrus ongezien weg kunnen sluipen. Maar Hulsker is daar niet zeker van: "Er zijn wel aanvallen uitgevoerd, maar ik kan onmogelijk zeggen of die raak waren."

Bovenwaterschepen laten weten dat ze een aanval hebben gesimuleerd door een onderzeebootgranaat, een handgranaat zonder scherven, in het water te gooien. Dat zegt echter niet dat het schip de juiste positie van de onderzeeboot had ontdekt en of de torpedo in de juiste richting was afgevuurd.

"Ik vind het ontzettend moeilijk om te zeggen of we ontsnapt zijn," blikt Hulsker terug. "We zijn na de aanval weggeslopen, maar dat is nooit helemaal realistisch. Want als die carrier echt gezonken was, krijg je ongelooflijk veel herrie in het water waardoor een onderzeeboot nog moeilijker aan te vallen is. Bovendien was ik er dan ook nooit onder door gegaan. Ik was dan zelfs niet zo dicht bij gekomen voor ik zou lanceren. Maar na zo'n aanval acht ik de kans op ontsnapping niet heel erg groot. Aan de andere kant zaten ze niet echt bovenop ons."

Hoe dan ook was het leed voor de good guys al geleden; een flink deel van hun schepen inclusief carrier, was niet meer.



Moreelboost
Of de Walrus ontsnapt was of niet, deed er voor de bemanning niet toe. Hulsker: "Iedereen vond het prachtig. Dat merkte je aan alles. Ze liepen na afloop met hun borst vooruit; ze vonden het ge-wel-dig!"

Niet iedereen vond het zo leuk. Na de tegenaanval van de Carrier Battle Group, werd het helemaal stil in de oefening. "Ik kreeg geen berichten, helemaal niks. Niemand zei wat. Terwijl ik de aanvallen keurig had gerapporteerd. Pas aan het einde van de oefening kreeg ik een bericht van een admiraal. Hij bedankte ons hartelijk voor de indrukwekkende aanval. Maar dat was het ook, verder werd het doodgezwegen."

Doodzwijgen was aan de bemanning van de Walrus niet besteed. "Iedereen was heel trots. We hadden een scheepskrantje en de kop was: 'Theodore Roosevelt getorpedeerd'. Dat was echt grappig, ja. En de schipper [onderofficier van de Nautische Dienst, JK] kon goed tekenen. Hij maakte een tekening van een Walrus met in z'n tanden een carrier. Die werd op het sail geschilderd."

Na de oefening zette de Walrus koers richting Charleston. "Daar hadden ze een school voor nucleaire onderzeeboten en daar was ze het nieuws al ter oren gekomen. 'Oh waren jullie dat,' was dan de reactie."

Het werd een mooi havenbezoek voor de bemanning van de Walrus.

Wel hadden de mannen van de Walrus een domper te verwerken. In de camera waarmee de navigatieofficier foto's van de Roosevelt moest maken, als kers op de taart, bleek geen rolletje te zinnen. Hulsker: "Daar heeft wel een zeetje over gestaan. Die Canadees werd vervloekt door de hele boot."

Walrus Roosevelt
USS Theodore Roosevelt tussen de tanden van een walrus. (Foto: privé-collectie J.H. Hulsker)

9 schepen getorpedeerd?
Volgens de gangbare opsomming op internet, afkomstig van Dutchsubmarines.com, heeft de Walrus maar liefst 9 vijandelijke schepen tot zinken gebracht. Of dat klopt is echter niet zeker.

De opsomming van Dutchsubmarines.com bevatte wat (technische) fouten en onvolledigheden, dus hier de gekuiste en aangevulde versie (jaar is moment indienststelling) van schepen die voor oefening tot zinken zijn gebracht:
• Vliegkampschip USS Theodore Roosevelt (CVN-71, Nimitzklasse, Amerika, 1986)
• Onderzeeboot USS Boise (SSN-764, Los Angelesklasse, Amerika, 1992)
• Commandoschip USS Mount Whitney (LCC-20, Blue Ridgeklasse, Amerika, 1971)
• Kruiser USS Vella Gulf (CG-72, Ticonderogaklasse, Amerika, 1993) of USS Leyte Gulf (CG-55, Ticonderogaklasse, Amerika, 1987)
• Destroyer USS Hopper (DDG-70, Arleigh Burkeklasse, Amerika, 1997)
• Destroyer USS Ramage (DDG-61, Arleigh Burkeklasse, Amerika, 1995)
• Fregat USS Stephen W. Groves (FFG-29, OH Perryklasse, Amerika, 1982)
• Fregat HMCS Ville De Quebec (FFH/FFG-332, Halifaxklasse, Canada, 1994)
• Fregat FGS Schleswig-Holstein (F216, Brandenburgklasse, Duitsland, 1995)

USS Hopper
Destroyers van de Arleigh Burkeklasse zijn veelvuldig op de korrel genomen door de Walrus. Volgens het scheepsjournaal zelfs vier stuks. Hier een archieffoto van USS Hopper. (Foto: US Navy)

Holstein
Duits fregat FGS Schleswig-Holstein, Brandenburgklasse. (Foto: Duitse marine)

USS Stephen W. Groves
OH Perryklasse fregat USS Stephen W. Groves. (Foto: US Navy)

HMCS Ville de Quebec
Canadees fregat HMCS Ville de Quebec. (Foto: Canadese marine)

Hulsker voerde, volgens het journaal, alle aanvallen uit, maar kan zich niet alle schepen apart herinneren. Dat het er een flink aantal waren, bevestigt de oud-commandant wel.
Het scheepsjournaal bevestigt dat ook. Al komt daar een iets andere samenstelling uit. Hieronder de schepen waar volgens het scheepsjournaal torpedo's op zijn gelanceerd:
• USS Theodore Roosevelt
• 4x Arleigh Burkeklasse destroyer
• HMCS Ville de Quebec
• OH Perryklasse fregat
• FGS Schleswig-Holstein

In plaats van twee destroyers en een kruiser, spreekt het scheepsjournaal van vier destroyers. Aanvallen op de Mount Whitney en onderzeeboot Boise worden niet vermeld, wel wordt meerdere keren van Close Quarter Drill Onderzeeboot gesproken.



Opvallend is wel dat de meerderheid van de 'gezonken' schepen in 1999 nog vrij nieuw was. Daarnaast beschikte bijna ieder schip over een gesleepte passieve sonar; destijds een belangrijk middel in onderzeebootbestrijding.

In reacties op internet wordt door sommige (Amerikaanse) buitenstaanders gespeculeerd over operationele restricties die opgelegd waren aan de Amerikaanse eenheden. Maar daar lijkt geen sprake van te zijn geweest. Temeer dit soort oefeningen gedaan wordt om van elkaar te leren en beter te worden. Dat blijkt ook wel uit een nieuwsbericht van januari 1999 van de Amerikaanse marine, waar in staat dat de oefening vooral realistisch moet zijn:
"JTFEX 99-1 replicates emerging threats and operational challenges our military forces may encounter around the world. It is designed to meet the requirement for quality, realistic training to fully prepare our forces for joint operations when forward deployed. Participating forces will train using equipment and systems which incorporate the latest advances in technology, and which support the full range of capabilities that may be needed in various geographic areas where forces serve during their deployment."

bericht admiraal Fallon
De prestatie van de Walrus tijdens de oefening was ook (toenmalig) vice-admiraal Fallon, commandant van de Amerikaanse Second Fleet, opgevallen. Hij schreef in bovenstaand bericht op 1 maart 1999 aan Zr.Ms. Walrus: "It was a great pleasure to have HNLMS Walrus participate in Joint Task Force Exercise 99-1. Congratulations on your stealthy, undetected and highly effective attacks on multiple battle group and ARG [Amphibious Ready Group, JK] ships, including USS Theodore Roosevelt. The professional skills demonstrated by the crew were most impressive and provided a valuable dimension to the exercise. I look forward to the opportunity of working with Walrus again in future exercises and operations. Best wishes and godspeed as you return home. With respect and admiration, vice admiral Fallon" (Bron: privé-collectie J.H. Hulsker)

Nuchter
Ondanks het succes blijft Hulsker er nuchter onder. Zr.Ms. Walrus had uitstekend gebruik gemaakt van de omstandigheden die in het voordeel waren van een onderzeeboot.

"Geluk speelde een grote rol. Het is echt moeilijk om zo dicht bij een carrier te komen, omdat die vliegkampschepen zo hard varen. [een diesel-elektrische onderzeeboot kan maar heel even 20 knopen varen, een carrier heel lang 30 knopen, JK]"

"Dit was nou typisch zo'n dag dat alles meezat. Slechte sonarcondities, een grote oceaan en toch pikten we hen net op, een interceptie die precies goed ging. Voor hetzelfde geld hadden ze 15 graden koers verlegd en met 30 knopen een andere kant op gevaren. Dan kom je er niet bij. Het is echt lastig om in positie te komen. Dat lukte dit keer."

Henk Boomstra
Meer cartoons van Henk Boomstra op Marineschepen.nl.

Hulsker was in het echt niet zo ver gegaan. "Ik was veel te dicht bij, maar het was ook een oefening. Dus we gingen voor de challenge om ongedetecteerd door het scherm te kruipen en dan voor de carrier te komen. Dus echt een klassieke aanval. Normaal hadden we de torpedo's van veel grotere afstand gelanceerd. Zeker als de sonaromstandigheden goed waren geweest. Dan zouden die fregatten echt een ring van staal eromheen zijn. Op open zee verlies je het als je dan te dichtbij komt."

"Een jaar later bleek een Nederlandse onderzeeboot tijdens dezelfde oefening kansloos," voegt Hulsker toe.
Toch staan de resultaten van de Walrus niet op zich. Tijdens onderzoek voor het boek In het diepste geheim bleek dat Nederlandse onderzeeboten vaker één (1989) of zelfs meerdere carriers (1983) voor oefening waren getorpedeerd. In 1983 betrof het een behalve een Amerikaans ook een Brits en een Frans vliegdekschip. Meer informatie hierover in het boek.



Negen jaar later kreeg de Roosevelt een Italiaanse gesimuleerde torpedo onder de midscheeps, als we deze foto mogen geloven. De Todaro deed dat wel op een grotere afstand dan de Walrus: 8.000 yards (7,3 km). Overigens nog altijd ruim binnen bereik van hun torpedo's. (Foto: Italiaanse marine)

Roosevelt Todaro
Negen jaar later kreeg de Roosevelt een Italiaanse gesimuleerde torpedo onder de midscheeps, als we deze foto mogen geloven. De Todaro deed dat wel op een grotere afstand dan de Walrus: 8.000 yards (7,3 km). Overigens nog altijd ruim binnen bereik van hun torpedo's. (Foto: Italiaanse marine)

Herinnering
Tot op de dag van vandaag kijkt Hulsker er met tevredenheid op terug. En als hij een oud-bemanningslid tegenkomt, wordt die oefening in 1999 weer even aangehaald.

Was dit dan het hoogtepunt in zijn carrière? Nee. "Van alle oefeningen was dit één van de hoogtepunten. Na JTFEX hebben we een onderzeeboot tegen onderzeeboot oefening gedaan bij de Bahama's. Wij tegen een Amerikaanse nucleaire onderzeeboot. Dát vond ik het mooiste."

"De motivatie van de bemanning was fantastisch. Als iemand hard hoestte kreeg hij op z'n sodemieter van iemand anders. Want dan moet je echt helemaal stil zijn. En op die baan konden ze de torpedo's gelijk volgen en direct zeggen of het raak was. Dat werkt ongelooflijk motiverend."

Ook dat treffen ging de Walrus niet slecht af.

"Ja, dat was een mooie tijd," lacht Hulsker.

Walrus Hulsker
Na JTFEX volgden nog oefeningen met het Belgisch-Nederlandse eskader en een Frans marineschip, daarna oefeningen met een Amerikaanse onderzeeboot bij de Bahama's. Tussendoor was er ook nog tijd om aan het kleurenschema te werken. (Foto: privé-collectie J.H. Hulsker)

De smaak te pakken? Voormalig officier bij de US Navy Peter T. Deutermann schreef in 1992 de nog altijd goed gewaardeerde roman Scorpion in the Sea (Nederlandse titel: De jacht op de Schorpioen) over een aanval van een Libische diesel-elektrische onderzeeboot op de US Navy in de Amerikaanse thuiswateren.



Meer lezen over Nederlandse onderzeeboten tijdens de Koude Oorlog? Ga naar Marineschepen.shop voor het boek In het diepste geheim, spionage-operaties van Nederlandse onderzeeboten van 1968 tot 1991.

Bronnen
Boat Walrus (2), Dutchsubmarines.com
• Deutermann, P.T., De jacht op de Schorpioen; De Boekerij, Amsterdam 1996
• Interview met CDR J.H. Hulsker, Den Helder, juni 2015
• Jaarboek van de Koninklijke Marine 1999, pp. 195-196 en pp 229-230
• Margés, J.M., Klaver troef in Amerikaans eindexamen; Alle Hens, april 1999
• NAVY WIRE SERVICE, USS Theodore Roosevelt CVBG, USS Kearsarge ARG to conduct Joint Task Force Exercise; Fas.org, oorspronkelijk gecommuniceerd op 21 januari 1999
• Panhuis, B., Nederlandse marine kijkt jaloers naar Amerikanen, Trouw, 11 maart 1999
• Scheepsjournaal Hr.Ms. Walrus, 7 mei 1998 - 2 maart 1999; Semi-statisch Informatiebeheer, Ministerie van Defensie-DMO-JIVC-Informatiebeheer
• Scheepsjournaal Hr.Ms. Walrus, 2 maart 1999 - 3 juni 1999; Semi-statisch Informatiebeheer, Ministerie van Defensie-DMO-JIVC-Informatiebeheer
• Woodward, S.; One Hundred Days: The Memoirs of the Falklands Battle Group Commander; Naval Institute Press, 1997


Noten
1.Ten tijde van de beschreven oefening werden alle Nederlandse marineschepen aangeduid als Harer Majesteits (Hr.Ms.). Na de troonbestijging van koning Willem-Alexander is dat Zijner Majesteits (Zr.Ms.) geworden. Op Marineschepen.nl worden alle schepen die ná 30 april 2013 in dienst waren aangeduid met Zr.Ms. Ook als gesproken wordt over een periode waarin het schip nog Harer Majesteits schip was. Hoewel de Walrus dus in 1999 Hr.Ms. Walrus werd genoemd, wordt het in dit artikel Zr.Ms. Walrus genoemd. Dat geldt niet voor GW-fregat Hr.Ms. De Ruyter, die reeds voor de troonswisseling uit dienst werd gesteld.
2.Tijdens de Falklandoorlog in 1982 bracht een Britse onderzeeboot een Argentijnse kruiser tot zinken, waarna de Argentijnse marine zich niet meer op zee vertoonde. Andersom mislukten aanvallen van Argentijnse onderzeeboten door technische problemen met hun torpedo's. Volgens de eskadercommandant Woodward in zijn biografie, zou het tot zinken brengen van één van de Britse carriers het einde van de oorlog betekenen.


comments powered by Disqus




Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Dossiers

Gerelateerde artikelen
Walrusklasse
Nimitzklasse