Marineschepen.nl
 
   
 

Met adelborsten Zeedienst op Zr.Ms. Urania


Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 17-04-2015


Zr.Ms. Urania is binnen de Koninklijke Marine een uniek schip. Het is niet grijs, het is niet groot. Maar het is wel een zeilschip. Met zeven marineofficieren in opleiding zette het koers naar de Noordzee. Marineschepen.nl voer voor een reportage mee aan boord van dit opleidingsschip.

Zr.Ms. Urania
Zr.Ms. Urania op de Nieuwe Waterweg, de aanloop naar Hoek van Holland en Rotterdam. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Nagenoeg alle marineofficieren in opleiding maken middels Zr.Ms. Urania kennis met de zee. Naast de Van Kinsbergen behoort de Urania tot de eerste stappen van de adelborsten in de wereld die marine heet. Maar waar de Van Kinsbergen en andere marineschepen alleen voortgestuwd worden door machines, is de Urania een zeilschip. Daardoor is het niet alleen geschikt als opleidingsschip, maar ook voor representatieve doeleinden.



Bijzonder schip
Deze weken staat het schip echter maximaal in de 'opleidingsstand'. Samen met zeven adelborsten voor het Korps Zeedienst stap ik in Amsterdam aan boord van Zr.Ms. Urania.
Net als voor de adelborsten, is het voor mij ook een eerste kennismaking. De avond tevoren was ik op weg naar huis al langs gereden en probeerde ik tevergeefs een glimp op te vangen van het schip. De Urania blijkt de volgende ochtend toch kleiner dan ik dacht en lag verscholen achter veel grotere zeilschepen.

Eenmaal op het dek van de Urania valt op dat het een mooi en netjes afgewerkt schip is, met een prachtig teakhouten dek.
Binnen word ik welkom geheten door de commandant LTZ1 Harry Dekkers, die zittend op een verhoogde bank en schrijftafel met ingebouwde laptop, het overzicht houdt op de zojuist aangekomen adelborsten. Terwijl Dekkers de administratie bijhoudt, wijzen de kwartiermeester en bootsman de adelborsten waar zij hun bedjes, zeilpakken, reddingvesten en laarzen kunnen vinden.

Ook van binnen is de Urania anders dan ik had gedacht. In de doghouse bevindt zich aan stuurboordzijde het eerder genoemde verhoogde bureau en daar schuin tegenover het werkstation met kaartentafel, radarscherm en andere benodigdheden voor op zee. Hier is ook de toegang naar de machinekamer en het tweepersoons slaapverblijf in de midscheeps.

Verder naar voren is aan bakboordzijde een zithoek met tafel en aan stuurboord de kombuis. Voor de mast zijn acht slaapplaatsen -waarvan vier echt in de punt van het schip-, een douche en een toilet.
Helemaal achteruit is ook een douche en toilet en nog eens zeven slaapplaatsen. Hier slapen de drie vaste bemanningsleden.

"Ja, het is een bijzonder schip," zegt Dekkers. "Er zijn wel zusterschepen met eenzelfde romp, maar die zijn veel luxer en hebben een andere opbouw. Wij hebben bovendien 17 kooien, waar we er 15 van gebruiken. Een schip van deze lengte heeft er normaal 7: één voorin voor de schipper en drie hutten voor de eigenaar en gasten. Maar de matrassen zijn uitstekend en slapen doen we hier ook goed. Zeilen doet ze ook uitstekend, zeker als er wat meer wind staat. 10 knopen is geen uitzondering. Het is geen racebootje, maar zeilers kunnen hier hun hart ophalen."

Zr.Ms. Urania
Commandant LTZ1 Harry Dekkers op de Urania. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Voorstellen
Als de boodschappen bij de lokale supermarkt gedaan zijn, is het tijd voor een voorstelrondje en veiligheidsbriefing.

De adelborsten Zeedienst van deze week doen de verkorte opleiding op het KIM. Alle zeven hebben een HBO of WO studie afgerond variërend van opleiding basisschoolleraar tot industrieel ontwerper. De leeftijden lopen uiteen van 22 tot 29 jaar.

De vier heren en drie dames zijn nu acht maanden bezig met hun opleiding. Niet erg lang, maar na hun bootjesreis in de Oostzee, wat uren in de brugsimulator, praktijk op de Van Kinsbergen en de nodige theorielessen hebben ze wel een basiskennis van het navigeren en het varen van een schip.

Toch is zeilen voor de meesten nieuw en geen van de opstappers heeft ervaring met zeezeilen. Maar er is geen tijd voor theorie, want de Urania moet vertrekken. Geassisteerd door de adelborsten worden de trossen losgegooid en koerst de Urania richting Noordzee via het lange Noordzeekanaal. Direct worden de leerlingen aan het werk gezet als roerganger, uitkijk of officier van de wacht. Commandant Dekkers houdt de adelborsten scherp in de gaten en wisselt aanwijzingen af met vragen.

Zr.Ms. Urania
Het hijsen van de zeilen is behoorlijk zwaar. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Een goede basis
Maar het leren navigeren staat volgens Dekkers deze week niet centraal: "Het gaat hier niet om de navigatie zelf. Meer het sausje er omheen. Praktisch navigeren leren ze veel beter op de brugsimulator op het KIM. Dat is veel goedkoper en makkelijker. Daar kun je tien keer op een dag Rotterdam binnenvaren. Dat kunnen wij niet doen."

"Hier gaat het om werken aan competenties en ze leren de basale, praktisch toepasbare navigatiedingen terwijl de druk wordt opgebouwd. Dat ze op hun koers moeten letten, naar buiten kijken en niet met hun neus in de kaart gaan zitten. Op een fregat is de brug 15 meter hoog en kun je veel meer zien, maar hier heb je masten en de giek. En is het helemaal lastig als het ook nog slecht weer is. Dan zitten ze niet op een droge, warme brug. Hier voel je en zie je de wind en stroming. Het sturen gaat mechanisch, dus ja als het hard waait gaat het sturen zwaar."



Dekkers wil, als zeiler en zeeofficier in hart en nieren, zijn studenten dolgraag een goede basis geven voor het vervolg van hun marineloopbaan en misschien zelfs voor de rest van hun leven. Daar hoort volgens de voormalige commandant van mijnenjager Zr.Ms. Schiedam ook bij dat ze sociaal wat bewuster worden. Dekkers: "Die jongens en meiden krijg je hier aan tafel: 'Hoezo moeten we gezamenlijk eten?' 'Hoezo moeten we met eten wachten?' 'Nee,' zeggen we hier: 'Iedereen opgeschept? Ok pas dan gaan we eten.' Het is een generatieverschil en dat gaat de marine niet veranderen, maar ik vind wel dat we als marine daar wat mee moeten. Het zou uitstekend zijn als ze -net als vroeger- op het KIM een jaar lang met 120 man op een slaapzaal zouden liggen. Dan krijg je veel meer sociale bewustwording, maar die tijd is inmiddels voorbij.
Dan loop je niet over de dekken van de Urania te stampen. Dat zou de bootsman niet doen, de kwartiermeester niet en ik ook niet. De adelborsten doen het bijna allemaal. Ze denken er niet bij na dat er iemand ligt te slapen. Als je een jaar op een slaapzaal hebt geslapen doe je dat soort dingen niet meer. Daarom liggen alle adelborsten hier vooruit. Ja, ik zou ze keurig kunnen verdelen. Dan hadden we meer ruimte gehad. Maar dan is de beleving toch anders."

Zeker als het slecht weer is worden de adelborsten op de proef gesteld op de Urania. Met enige sea state beweegt de Urania flink en veel werk gebeurt buiten in weer en wind. Dat hoort ook bij de weg naar een goede officier volgens Dekkers: "Als het slecht weer is, is het in de slaapverblijven vooruit nat van het zoute water, dan heeft iemand gekotst tegen de muur, dat gebeurt... maakt niet uit, dat maken we schoon. Dan gaat het schip de hele dag heen en weer. Als ze dan straks op een grote grijze boot komen als officier en ze krijgen een hut voor zichzelf of voor twee personen is dat heel anders. Maar ze zijn hier begonnen."

Zr.Ms. Urania
Nee, niets te klagen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Zon, zee, zeilen
Gelukkig voor de adelborsten -en voor uw verslaggever- is het weer prachtig. Er staat een lichte bries uit het noorden en eenmaal op zee komt de zon aardig door. Prima weer voor een stoomcursus zeilen. De kwartiermeester en bootsman leggen de adelborsten kort uit hoe de zeilen worden gehesen, waarna de leerlingen aan het werk worden gezet. Zr.Ms. Urania is ondertussen met de neus in de wind gelegd en met vereende krachten gaan de zeilen omhoog.

Als alles staat, zet de Urania koers naar het zuiden. Het plan is om aan het einde van de week te eindigen in een Belgische of Engelse haven, waar een nieuwe groep adelborsten aan boord zal komen.

Terwijl de kwartiermeester in de kombuis werkt aan een overheerlijke maaltijd, staan voortdurend vier adelborsten in de kuip om het schip te varen. De rest van de groep buigt zich beneden over de kaarten van later vandaag en morgen.

Een aantal marineofficieren in opleiding had acht maanden geleden nog nooit gevaren, nu varen ze bijna zelfstandig één der zijner majesteits schepen en zijn 'bakboord', 'stuurboord', '2 knopen stroming', 'roer- en stuurorders', '50 yards links van track', alledaagse termen geworden.

Zr.Ms. Urania
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Ook Annette (23) had voor augustus 2014 nooit gevaren: "Ik had sportmanagement gestudeerd, maar ik kon geen baan vinden die ik leuk vond. Ik wilde praktisch bezig zijn, leren en werken en reizen. Zo kwam ik bij de marine uit. De Zeedienst heeft al die dingen in zich en toen ik tijdens een open dag zag hoe stoer het werk op de brug was, wist ik het zeker. Maar ik had nog nooit gevaren, dus was ook nog de vraag of ik niet heel erg zeeziek zou worden. Gelukkig valt het erg mee."

Op de Urania heeft Annette het naar haar zin, maar is het wel wennen: "Ben je net een beetje gewend aan de Van Kinsbergen en hoe het daar gaat, zit je opeens op een zeilboot waar weer alles nieuw is. Ik hoop dat ik aan het einde van de week meer weet van het zeilen dan nu, want als ze niet tegen me zeggen wat ik moet doen, weet ik ook niet wat er moet gebeuren. En ik heb liever dat ik meer initiatief kan tonen."

Al is het zeilen nieuw, de basis van het navigeren hebben de adelborsten wel onder de knie. De Urania wordt bewust net als andere marineschepen bestuurd. De adelborsten wisselen elkaar af volgens het aloude wachtsysteem. Van de vier in de kuip is één van de adelborsten officier van de wacht. Hij of zij houdt het overzicht en geeft de orders. De functies van uitkijk en roerganger worden op andere marineschepen overigens vervuld door matrozen.

Officier van de wacht: "Roerganger, stuur de koers 177".
"Stuur de koers 177," antwoordt de adelborst die vervolgens het houten stuurwiel een paar slagen draait.
"Koers is 177," bevestigt de roerganger even later.
"Aye koers."

"Officier van de wacht, uitkijk!" klinkt het plotseling.
"Uitkijk, come in," antwoordt de officier van de wacht op nog geen 2 meter afstand.
"Koopvaarder op groen 160, ik zie hem rood 20 in. Het is een oploper," zegt de uitkijk.
De officier van de wacht draait zich om en richt zijn verrekijker ook op het schip.
"Ok, uitkijken," de officier van de wacht heeft het schip gezien en de uitkijk kan doorgaan met de horizon afzoeken.
"Kaart, hoe lang nog tot ons volgende draaipunt?" vraagt de officier van de wacht.
Na wat rekenwerk duikt de adelborst op uit de kaart: "Officier van de wacht, kaart. Afstand tot het volgende draaipunt is 1000 yards, over zes minuten."

Zo zeilt de Urania rustig met 5 knopen voorbij de Zuid-Hollandse kust terwijl de zon langzaam begint te zakken.

Zr.Ms. Urania
Annette aan het roer. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Boekwerken en potloden
De afstand Amsterdam - Scheveningen is niet al te groot, maar met deze wind is het een kleine moeite om de bestemming pas na zonsondergang te bereiken. Want de commandant wil de haven graag in het donker aanlopen. Dat zorgt toch weer voor een extra uitdaging voor zijn leerlingen.

De adelborsten hebben aan boord taken als het schip varen, reisvoorbereiding, man overboord oefeningen, schoonschippen, piepers jassen en afwassen.

Kern van die reisvoorbereiding is het voorbereiden van de kaarten. "Dat is niet moeilijk, maar wel veel werk," licht Annette toe. "Deze tracks vallen nog wel mee, maar als je vanuit hier naar Kopenhagen moet doen, dan ben je er heel wat langer mee bezig en komen er meer dingen bij kijken."

Net als andere marineschepen heeft ook de Urania een elektronische zeekaart, maar de adelborsten tekenen nog met potlood de koers uit in de papieren zeekaarten. Ze raadplegen daarbij vele boekwerken. Soms, als even niemand kijkt en ze het geblader in de vuistdikke boeken zat zijn, gluren de adelborsten in apps op hun telefoon. Maar ze mogen hun navigatie alleen baseren op de officiële boeken.

En dat zijn er nogal wat. Annette: "Je hebt veel verschillende soorten boekwerken, zoals bijvoorbeeld pilots voor een havenaanloop, en voor communicatie. Tijdens de theorielessen wordt uitgelegd waar je wat vindt en wat moet je opzoeken. Ook in de kaart staan veel verwijzingen naar boekwerken."

Zr.Ms. Urania
Je moet wel van boeken en kaarten houden als zeeofficier. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Klooien met bootjes
Tegen de tijd dat de zon onder is, kan de Urania beginnen aan de aanloop van de haven. De wind is vrijwel weg, dus de zeilen zijn weer gestreken.

Veel werk wordt verricht door de korporaal en sergeant van de Operationele Dienst Nautische Dienst (ODND), kwartiermeester en bootsman genoemd. Voor bootsman Mark is het al de tweede keer dat hij op de Urania geplaatst is en barst dan ook van de zeilervaring. Al heeft hij een groot deel van zijn tijd bij de marine op fregatten gevaren. Kwartiermeester Wilbert is nieuw op de Urania, maar ook hij heeft veel ervaring op grotere en kleinere marineschepen. De Urania is voor de kwartiermeester een totaal nieuwe ervaring. Niet alleen het schip zelf, maar ook de havens. "Je komt nu in havens waar je met de marine anders nooit komt. Ik ben overal geweest: van Mumbai tot Santa Domingo. En ik vond het prachtig toen we met de Urania in Hellevoetsluis lagen."

Ook de commandant van de Urania geniet van zijn schip. Hij omschrijft dat als "klooien met bootjes". Zoals het experimenteren met het bijzetten van extra zeilen om meer snelheid te halen: "Ja dat is leuk. Dan zetten we de die zeilen die helemaal voorop zitten op de hekstag [achterste staalkabel, JK]. Of we zetten de aap gelijktijdig naast de gennaker voorop nabij de kluiverstag. Allemaal dingen die niet eerder gedaan zijn."

Zr.Ms. Urania
De kwartiermeester zit in de mast en doekt met de adelborsten het zeil op, de bootsman viert de vallen en de commandant kijkt toe. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Wat Dekkers ook graag doet is het 'inparkeren' van de Urania. Omdat de adelborsten altijd kort aan boord zijn, doet hij de afmeermanoeuvres in de haven zelf. "De Urania manoeuvreert door haar rompvorm en wieleffect heel slecht," licht hij toe. Het wieleffect is het effect waarbij het achterschip de neiging heeft om de draairichting van de schroef te volgen.

Ondertussen is de Urania begonnen aan de aanloop naar Scheveningen. Er wordt gecommuniceerd met de havenautoriteiten en voorzichtig sturen de adelborsten het schip naar de dubbele havenhoofden.

Het is rustig, maar makkelijk zijn de bochten in de haven niet. Als de boeg van de Urania plots door stroming wegdraait, spoort Dekkers de officier van de wacht aan om in te grijpen. Die geeft razendsnel een nieuwe koers op, maar daardoor stevent de Urania bijna op een andere kade af. De roerganger stuurt het schip snel terug in een veilige richting.
"In een haven kun je beter roerorders geven, dan een kompaskoers," legt de bootsman de officier van de wacht uit.

Even later neemt Dekkers zelf het houten stuurwiel ter hand en stuurt het schip behendig richting de aangewezen ligplaats. De Urania wordt afgemeerd en gereed gemaakt voor de nacht. Het is al laat en een paar adelborsten gaan nog even passagieren, de rest vermaakt zich met een potje kaarten.

Zr.Ms. Urania
Dekkers laat de Urania, zonder boegschroef, een rondje in de Scheveningse haven maken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

VIPS en races
De Urania leent zich uitstekend voor opleidingen, maar doet meer dan dat. "We hebben ook een representatieve taak," zegt Dekkers. "Daarom hebben we ook een mooie grote vlag en als het moet een nog grotere. Zes tot zeven weken per jaar hebben we VIP-dagtochten, waarbij we de Defensiestaf maar ook burgerbedrijven aan boord krijgen."

Bij de VIP-dagtochten blijft de Urania op het IJsselmeer: "Als we dat op zee doen zijn ze te vaak zeeziek. We laten de VIPS wel veel doen: zeilen hijsen en strijken, sturen. Alleen de navigatie doen we zelf."

Belangrijke zeilevenementen waar de Urania aan mee gaat doen zijn dit jaar de Grand Prix de l'Ecole navale (een groot zeilevenement van de Franse marine), STA Tall Ships Race, tweemaal de Race of the Classics, Sail Bremen en Hanse Sail. Voor de Volvo Ocean Race in Scheveningen heeft de Urania een mooie rol gekregen: "We zijn het schip dat het dichtst bij de deelnemers ligt en we geven het startschot. Dat is leuk, maar ook een moment om de marine te promoten. Alles is gepoetst en we liggen helemaal te blinken. Al die zeilers denken: 'hé dat is marine.' en dat zorgt hopelijk weer voor een grotere instroom van nieuwe adelborsten en manschappen."

Zr.Ms. Urania is één van de marineschepen tijdens Sail Amsterdam. "We zullen er nadrukkelijk liggen. Ik heb het programma nog niet, maar we gaan naar binnen met twee rijen adelborsten keurig opgelijnd in tenue 6 of hun baadje. Paar VIPS hier in de kuip, ja maken we een mooi feestje van."

Maar zover is het nog niet. De volgende ochtend verlaat de Urania in dichte mist Scheveningen en zet koers richting het zuiden. Want die evenementen zijn mooi, de adelborsten gaan het liefst varen, zo besluit Annette: "Zeker met het weer deze week, dan is het heerlijk. Als je dat voor je werk mag doen, is dat fantastisch."

Zr.Ms. Urania
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

comments powered by Disqus





Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Privacy
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Gerelateerde artikelen
Zr.Ms. Urania
Sail A'dam en marineschepen