Marineschepen.nl
 
   
 

Ballistische raketten


Door: Jaime Karremann
Laatst aangepast: 27-02-2022


Nederland zal in 2022 met een fregat deelnemen aan het NAVO raketschild tegen ballistische raketten. Maar wat zijn ballistische raketten eigenlijk? Wat maakt deze raketten anders dan andere en waarom zijn ze zo gevaarlijk? In dit artikel achtergrondinformatie over ballistische raketten.


Een Trident II D5 ballistische raket, gelanceerd door een Vanguardklasse onderzeeboot van de Britse marine. Ballistic missile submarines (SSBN's) lanceren hun raketten terwijl ze onder water blijven. Eén Trident heeft 14 verschillende atoombommen bij zich die zich afzonderlijk richting doel bewegen. (Foto: Amerikaanse marine)

Wat zijn ballistische raketten?
Een ballistische raket is een wapen dat wordt afgevuurd op een vooraf bepaald doel en wordt weggeschoten door een raketmotor. Tijdens de vlucht wordt het geheel niet voortgestuwd door een motor, maar vliegt volgens de wetten van de ballistiek; dus net als een weggeschoten kanonskogel of voetbal.



Bovenstaande omschrijving gaat helaas niet helemaal op, want bijna alle ballistische raketten hebben tegenwoordig kleine raketmotoren om toch wat bij te sturen. Deze zijn echter niet bedoeld als voortstuwing en daarmee blijven de ballistische raketten toch anders dan andere raketten.

Een ander belangrijk verschil is dat veel ballistische raketten de atmosfeer verlaten tijdens de vlucht. Zij keren daarna op hoge snelheid terug naar de aarde richting doel. Door het ontbreken van een motor met bijbehorende hitte is de raket na de lancering heel moeilijk waar te nemen.

ballistische raket
Het bereik van de ballistische raketten van China.(Bron: Wikipedia.org)

Waarom is de ballistische raket een belangrijk onderwerp?
Ballistische raketten staan op de agenda omdat:
  • Een deel van de ballistische raketten is voorzien van een oorlogskop met nucleaire lading, een atoombom dus. Sommige raketten hebben zelfs 14 verschillende atoombommen bij zich.
  • Ballistische raketten kunnen een enorm bereik hebben, waardoor zij een groot deel van de wereld kunnen bestrijken -en vernietigen.
  • Verdediging tegen ballistische raketten is ontzettend moeilijk en vraagt om samenwerking van vele landen en partijen, mede doordat deze wapens een deel van het traject door de ruimte gaan en zeer hoge snelheden halen.

ballistische raketten
Er zijn veel verschillende soorten ballistische raketten. Eén daarvan is de Scud, hier op de foto tijdens een oefening in 1997 in Amerika. De Scud is één van de bekendste ballistische raketten voor de korte afstand en stamt uit de jaren '50. Tijdens de Golfoorlog in 1990 werd het bekend door de vele lanceringen vanuit Irak op o.a. Israël. De Scud is een onnauwkeurig wapen en niet geschikt om bepaalde doelen uit te schakelen, maar vooral bedoeld om angst en schade (in het algemeen) te veroorzaken. (Foto: Amerikaanse marine)

Soorten ballistische raketten
Er zijn veel verschillende soorten ballistische raketten. Over het algemeen hebben de raketten een groter bereik dan andere raketten en kruisvluchtwapens. Ballistische raketten met het grootste bereik (ICBM) halen wel 15.000 km.
  • Tactical ballistic missile: bereik 150 - 300 km
  • Short-range ballistic missile (SRBM): 300 - 1000 km
  • Medium-range ballistic missile (MRBM): 1000 - 3500 km
  • Intermediate-range ballistic missile (IRBM) of long-range ballistic missile (LRBM): 3500 - 5500 km
  • Intercontinental ballistic missile (ICBM): groter bereik dan 5500 km

De submarine-launched ballistic missile (SLBM) wordt gelanceerd vanaf een ballistic missile submarine (SSBN). Op dit moment hebben alle SLBM's het bereik van een ICBM, maar het bijzondere is dat zij ook voor kortere afstanden in te zetten zijn. Dat kan bij andere ballistic missiles vaak niet.
Voor korte afstand wordt dan in begin extra brandstof gebruikt door hem een soort kurketrekker te laten vliegen voordat hij in de ballistische baan komt.

Bovenstaande indeling is op basis van bereik (en met de SLBM op basis van lanceerinrichting). Alle ballistische raketten waren tot voor kort bedoeld voor landdoelen. China, India en Iran hebben echter ook ballistische raketten tegen marineschepen ontwikkeld. Het bereik van deze raketten varieert tussen 300 en 3.000 km en zijn dus SRBM's of MRBM's.

De ballistic missiles voor kortere afstanden, zoals de Scud's, zijn één geheel en blijven dat tot zij hun doel bereiken. De raketten voor grotere afstanden koppelen delen los tijdens de vlucht. Zo is de ICMB Minuteman III een drietrapsraket.

Als een ballistische raket een meertrapsraket is, moet de oorlogskop weer terugkeren naar de aarde. Het geheel wordt een reentry vehicle genoemd. De meest geavanceerde versies van ballistische raketten hebben een MIRV: een Multiple Independently Targetable Reentry Vehicle. Dit is een reentry vehicle die meerdere verschillende springkoppen bij zich draagt. Zo kan 1 raket 12 atoombommen afleveren die allemaal richting eigen doel gaan. De ontwikkeling hiervan begon reeds in de jaren '70 en is al decennia -ondanks verdragen- onderdeel van verschillende ICBM's.

ballistische raketten
Hier is te zien dat ballistische raketten enorm hoog vliegen als zij grote afstanden afleggen. (Bron: Amerikaanse ministerie van Defensie)

Fases van het traject
De baan die de ballistische raket aflegt is opgedeeld in fases.
  1. Launch
  2. Boost (in dit deel wordt snelheid gemaakt door de raketmotor)
  3. Ascend
  4. Apogee/ midcourse (dit deel is over het algemeen buiten de atmosfeer)
  5. Descend
  6. Terminal
  7. Impact
ballistische raketten
Ter illustratie de maximale hoogte van ballistische raketten gecombineerd met de lagen in de atmosfeer en andere objecten. (Door: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Ballistische raketten vliegen enorm hoog. De hoogte is geen doel op zich, maar houdt verband met de afstand die het moet afleggen. Raketten voor de korte afstand halen al een hoogte van 200 km. De ICBM's kunnen wel tot zo'n 2.000 km hoog vliegen. Dat is ver buiten bereik van vrijwel alle radars en buiten bereik van de meest geavanceerde raket op dit moment, de Standard Missile 3 Block IIA, die een plafond heeft van 1.500 km.

Als vuistregel wordt gehanteerd dat de hoogte een kwart is van de afstand die de ballistic missile aflegt.

Standaard vliegen ballistische raketten banen zoals in de tekening hierboven schematisch is weergegeven. Maar toch kunnen de banen variëren. Zo kunnen sommige raketten een vlakkere of hogere baan vliegen. Dit maakt het moeilijker voor de verdediging om te berekenen waar de raket heen gaat.

Een complexere variatie zijn de "manoeuvres". Ook dit is een trend die verdediging erg moeilijk maakt. Sommige raketten kunnen door niet alle raketmotoren tegelijk te laten branden al slingerend de vlucht naar hun doel afleggen. Dit is mogelijk in zowel de boost, midcourse als de terminal fase. Dit gebeurt over het algemeen niet met vinnen, omdat deze door de hoge snelheden -zeker in de laatste fase- van de raket gescheurd zouden worden.

Want behalve ver en hoog, vliegen de ballistische raketten ook enorm snel. Hierdoor kunnen zij ook enorme afstanden binnen zeer korte tijd afleggen. Een intercontinentale ballistische raket kan zijn doel binnen 30 minuten bereiken.
De afstand Teheran (Iran) - Amsterdam is binnen een kwartier overbrugd.

Een ballistische raket vliegt uiteraard niet tijdens de gehele vlucht even snel. In de laatste fase van het traject kan een ICBM snelheden halen van zo'n 28.000 km per uur.

ballistische raketten
Oefening met de Peacekeeper raket van de Amerikaanse landmacht in 2005. Op de foto zijn de verschillende ladingen te zien die de aarde bereiken. De Peacekeeper heeft een MIRV met 10 oorlogsladingen, die na terugkeer in de dampkring verspreid worden. Iedere kernkop heeft een kracht van 25 keer de atoombom die in Hiroshima ontplofte. (Foto: Amerikaanse landmacht)

Terminale fase
De laatste fase van de ballistische raket is de terminale fase. De raket of reentry vehicle is terug in de dampkring. SRBM's keren terug in een steile hoek van 50 graden. ICBM's doen dat onder een veel vlakkere hoek van 20 graden. Voor de verdediging vergt dit veel meer rekencapaciteit om het doel te onderscheppen.

Wat de ballistische raketten of reentry vehicles vervolgens doen hangt af van wat het doel is. Wapens met conventionele ladingen gaan door naar hun doel op de grond.
De MIRV's zullen hun oorlogsladingen (2 tot 14 stuks) één voor één loslaten. Ladingen met raketten tegen radars zullen op radarsignalen afgaan. De nucleaire ladingen zullen in de lucht detoneren om een zo groot mogelijk gebied te vernietigen.


De verschillende stadia van een ballistische aanval.

Lanceerplatformen
Ballistic missiles kunnen worden gelanceerd vanaf verschillende platformen. Door de grootte van de raketten gebeurt dit vanaf land of zee.
  1. Mobile transportable erectable launcher (raket op truck, ook voor moeilijk terrein)
  2. Transportable erectable launcher (truck met oplegger en gigantische raket, alleen op verharde wegen)
  3. Silo (een goed verstopte bunker met lanceerinrichting)
  4. Lanceerplatform (open lanceerinrichting)
  5. SSBN (onderzeeboot)
  6. Koopvaardijschip met containers (nieuw)
Alleen nr 4, het lanceerplatform, is makkelijk te vinden en uit te schakelen. De mobiele lanceerinrichtingen, zoals een truck of onderzeeboot, zijn het moeilijkst. De raketten van de trucks zijn vaak verspreid opgeslagen in goed verstopte opslagplaatsen. Voor een lancering worden de raketten geladen en verspreiden de trucks naar hun lanceerpositie. Na lancering spoeden zij zich terug naar de opslag plaats voor een nieuwe lading.

Een SSBN is het moeilijkst op te sporen en uit te schakelen. Deze boten hebben de voordelen die nucleaire onderzeeboten hebben en kunnen dus met gemak op hoge snelheid naar hun lanceerpositie. Ook kunnen zij vanaf de noordpool een groot deel van de wereld bestoken.

Een nieuwe ontwikkeling is om een schip met containers te gebruiken. India was het eerste land, maar volgen er meer. India heeft zijn Danush raket, een ballistische raket tegen marineschepen, met succes getest vanaf een 100 meter lange OPV.


De nieuwe Russische Boreiklasse (Project 955) heeft 16 RSM-56 Bulava ballistische raketten. Iedere raket heeft ruimte voor max 10 kernkoppen.

Landen
Meer dan 30 landen hebben ballistic missiles.

Amerikaanse, Franse, Britse en Russische onderzeeboten varen voortdurend met ballistische raketten rond om -als de opdracht komt- raketten te lanceren op vijandelijk grondgebied. Voorbeelden van onderzeeboten met ballistische raketten zijn de Amerikaanse Ohioklasse, Britse Vanguardklasse en de Russische Boreiklasse. Landen als India en China hebben zich recentelijker toegevoegd aan dit rijtje.

Ook landen als Noord-Korea, China en Iran hebben ballistische raketten. Zij hebben ze in alle soorten en maten. Dat Noord-Korea en Iran ballistic missiles bezitten met een groot bereik, is volgens deskundigen een aanwijzing dat zij die willen voorzien van een atoombom. Zij zouden geen miljarden uitgeven om een paar kilo springstof met een zeer geavanceerd wapen duizenden kilometers verderop laten neerkomen luidt de redenering. Zo'n investering zouden zij volgens experts alleen doen voor een nucleaire lading.

Noord-Korea is sinds 2016 heel actief op gebied van ballistische raketten. Werd voor 2016 gemiddeld één raket per jaar getest, in 2016 nam dat toe tot vijf tests en in de eerste zeven maanden van 2017 stond de teller al op tien tests.

Raketten in landen als Libië vormen door de onrust in de Arabische wereld een extra risico. Een deel van de ballistische raketten in die regio is zoek.

Hieronder een overzicht van de landen met het maximale bereik van de raketten in hun arsenaal die het verst reiken. Bij een aantal landen is deze meest capabele raket nog in ontwikkeling.

Land Maximaal bereik
1 Noord-Korea 15.000
2 Rusland 15.000
3 China 13.000
4 Verenigde Staten 13.000
5 India 10.000
6 Groot-Brittannië 7.400
7 Frankrijk 6.000
8 Israël 4.000
9 Pakistan 3.000
10 Saoedi Arabië 2.600
11 Iran 2.500
12 Syrië 700
13 Egypte 550
14 Jemen 500
15 Afghanistan 300
16 Armenië 300
17 Bahrein 300
18 Georgië 300
19 Kazakhstan 300
20 Libië 300
21 Roemenië 300
22 Taiwan 300
23 Turkmenistan 300
24 Verenigde Arabische Emiraten 300
25 Vietnam 300
26 Wit-Rusland 300
27 Zuid-Korea 300
28 Irak 300
29 Griekenland 165
30 Turkije 165
31 Slovakije 120

Nederland beschikt niet over ballistische raketten.

Het arsenaal verschilt enorm per land. Zo heeft Groot-Brittannië 1 type ballistische raket, de D-5 Trident II, die vanaf de onderzeeboten van de Vanguardklasse kunnen worden gelanceerd. Rusland heeft daarentegen zo'n 20 varianten met uiteenlopende lanceermogelijkheden, afstanden en eigenschappen. De Verenigde Staten hebben vijf types.
Het aantal varianten zegt overigens niets over de absolute aantallen.

Behalve landen zijn ook non-state actors in het bezit of willen graag in bezit komen van ballistische raketten. IS, Hezbollah, piraten en Al Qaeda hebben al ballistische raketten of doen pogingen.

Anti-ship ballistic missiles
Een speciale, en nieuwe, categorie ballistische raketten zijn de anti-ship ballistic missiles (ASBM). Deze raketten zijn bedoeld om (grote) marineschepen tot zinken te brengen.

Vooral China heeft met de ontwikkeling van de DF-21D Dong Feng een schok veroorzaakt. Dit wapen is, volgens China, bedoeld om grote marineschepen zoals Amerikaanse vliegkampschepen uit te schakelen.

De DF-21D is een ballistische raket met een bereik van meer dan 1450 km en werkt op dezelfde manier als andere ballistic missiles. De Chinese carrier killer heeft ook een MIRV, maar die is vooralsnog alleen bedoeld voor doelen op land. In de rol van carrier killer heeft het één kop en daar zit behalve een explosieve lading tevens een sensor (radar of optisch) in voor grote doelen.

Deze radar is afgekeken van een buitenlands systeem dat bedoeld was om grote bunkers te kunnen detecteren en aan te vallen.

De DF-21D kan een aanval op een vliegdekschip niet alleen uitvoeren, omdat het informatie nodig heeft over de actuele positie van het doel. China gebruikt daar sensoren voor in zee, satellieten en een grote UAV als spotter.

China is naar verluidt wel bezig om een MIRV te ontwikkelen. In de kop zou dan niet alleen ladingen zitten om de carrier uit te schakelen, maar ook raketten tegen radars. Op die manier kunnen de escorteschepen die het vliegkampschip proberen te beschermen worden aangepakt.

Behalve China zijn ook India en Iran in bezit van een ASBM. India testte in 2012, 2013 en 2014 de Dhanush ASBM, met een bereik van 350 km en ruimte voor zowel een nucleaire als een conventionele lading.

De Iraanse Khalij Fars ASBM heeft een bereik van 300 km en een elektro-optische zoekkop. Dit wapen is sinds 2011 in gebruik.

De inzet van ASBM in een gevecht zal niet op zich staan. Zeer waarschijnlijk zal een aanval met een aantal ASBM's op een vijandelijk vliegkampschip ingezet worden in een gecombineerde conventionele luchtaanval. Het doel kan dan zijn de escorteschepen, die hun meest kostbare schip willen verdedigen, te overbelasten en uit te lokken om hun magazijnen zoveel mogelijk uit te putten.

Verdediging ballistische raketten
Hier en daar is al kort stilgestaan bij de verdediging tegen ballistische raketten. Over dat onderwerp is een apart artikel geschreven: raketschild of Ballistic Missile Defense (BMD). Maar een belangrijke toevoeging over de verdediging is dat die verdediging vooral is geconcentreerd tegen de ballistische raketten voor de korte of middellange afstand.

Er is geen staande verdediging tegen intercontinentale ballistische raketten (al zijn er wel wat tests gedaan met bestaande BMD-systemen) en dat is ook niet de bedoeling, want dan zou de afschrikking uit balans raken. Daarnaast is het technisch gezien ook erg moeilijk om een verdediging op te zetten tegen ICBM's. Het raketschild tegen ballistische raketten voor de kortere afstanden, staat nog in de kinderschoenen. Behalve Amerika en Japan, zal ook Nederland daar in 2022 bij aansluiten, maar dan alleen met radars, niet met een raket die de ballistische raketten kan uitschakelen.

Inzet
Ballistische raketten zijn tijdens diverse conflicten in het verleden gebruikt. De eerste waren de Duitse V-2 raketten. Verder zijn in diverse conflicten Scud raketten, SS-21, MGM-140 ATACMS, Fateh-110 en 9K720 Iskander missiles gelanceerd. Vooral de Scud is sinds 1973 tijdens vele conflicten in het Midden-Oosten gebruikt. Maar ook de MGM-140 ATACMS ballistische raketten van Amerikaanse makelij werden bijna 600 keer gelanceerd tijdens een gevecht door diverse landen.

In de oorlog tussen Rusland en Oekraïne in 2022 zijn veel ballistische raketten ingezet, voornamelijk Iskander-raketten zijn op doelen in Oekraïne gelanceerd.

Daarnaast heeft Poetin begin 2022 meerdere keren gedreigd met kernwapens en de nucleaire gereedheid van Rusland verhoogd.

SLBM's en ICBM's zijn alleen voor tests en oefeningen gelanceerd.



Trends
De ontwikkelingen op gebied van ballistische raketten gaan snel. Hieronder de trends:

  • Het aantal ballistische raketten in de wereld neemt toe;
  • De inzettijden worden steeds korter: van 2 dagen naar een kwartier;
  • Ballistic missiles worden steeds goedkoper en zijn ideaal voor een verzadigingsaanval (zoveel raketten afvuren dat de verdediging overbelast raakt);
  • Het bereik van raketten neemt toe;
  • Spinning reentry vehicle (alleen voor nucleaire lading). Door geen rechte kegel te maken, maar een kegel met de punt uit het midden maakt de kop een draaiende en minder voorspelbare beweging.
  • Decoys. Over deze ontwikkeling wordt veel geschreven, maar deze zijn nog moeilijk zo te maken dat ze niet van echt te onderscheiden zijn. Maar als het lukt zijn ze een enorm probleem;
  • Verbeterde nauwkeurigheid met als resultaat o.a. de ASBM;
  • Jamming. Het storen van de verdediging. Dit vormt een groot risico, maar staat nog in kinderschoenen.


Bronnen:
Bart van der Graaff, Capability manager IAMD/ BMD, Thales Naval Nederland op 2 maart 2015
armscontrol.org
Wikipedia.org
Naval-technology.com




Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Dossiers

Gerelateerde artikelen

Raketschild

SMART-L radar

LCF'en

Nucleaire escalatie

Denemarken bedreigd