Er zijn weinig schepen die zo lang in dienst zijn geweest als Hr.Ms. Zuiderkruis. Het aantal bezochte landen en gevaren zeemijlen moet enorm zijn. Marineschepen.nl zocht dat eens uit. Met behulp van alle scheepsjournalen is een overzicht gemaakt van waar Hr.Ms. Zuiderkruis is geweest. Alhoewel, om alle geografische posities van de afgelopen 37 jaar in te plotten ging wat ver, maar we kunnen u wél alle havenbezoeken presenteren.
Het is natuurlijk een beetje flauw om van een marineschip met zo'n staat van dienst een overzicht te publiceren van de havenbezoeken. Hr.Ms. Zuiderkruis was geen cruiseschip! Alsof een bekend regisseur bij zijn afscheid de rits bezochte premières van eigen films te horen krijgt, in plaats van een overzicht van zijn films en prijzen.
Maar toch gaan we uitgebreid stil staan bij die havenbezoeken. Allereerst omdat er al vrij veel geschreven is en wordt over de operationele historie van Hr.Ms. Zuiderkruis. Maar ook omdat die havenbezoeken wat zeggen over waar het schip is geweest (al is op sommige reizen geen haven bezocht!) en natuurlijk zijn de havenbezoeken voor de bemanningsleden enorm belangrijk.
De plunjebaal van Hr.Ms. Zuiderkruis. De lijst met havens op de foto (rechts) zijn alle 133 havens opgesomd die de bevoorrader minimaal 1 keer heeft bezocht. (Foto en vormgeving: marineschepen.nl)
De plunjebaal
Op die traditionele marineplunjebaal werd door menig matroos zorgvuldig bijgehouden welke haven hij/ zij had bezocht. Met vaak als resultaat volgeschreven plunjebalen met (exotische) havens.
De lijst met havens van Hr.Ms. Zuiderkruis is indrukwekkend. Het schip heeft maar liefst 433 buitenlandse havenbezoeken op haar naam staan in de bijna 37 jaar die ze in dienst was. Natuurlijk was de Zuiderkruis het vaakst in Den Helder, maar Rosyth in Schotland kan wel haar tweede thuishaven worden genoemd. Daar kon Hr.Ms. Zuiderkruis altijd terecht om zelf goederen en brandstof in te slaan.
Koude Oorlog
Aan welke havens Hr.Ms. Zuiderkruis heeft bezocht valt goed te zien dat de A832 echt een kind van de Koude Oorlog is. Ruwweg de eerste 15 jaar van haar operationele leven bereidde de NAVO zich voor op een oorlog tegen de Sovjet-Unie. Vele oefeningen vonden dan ook plaats op de Atlantische Oceaan en havens als Halifax (Canada) en Mayport (VS) konden dan op de plunjebaal worden bijgeschreven.
Maar Hr.Ms. Zuiderkruis was in de jaren '80 ook erg vaak in de Middellandse Zee.
Overigens had de marine toen nog genoeg schepen voor eskaderreizen, dat wil zeggen een reis met veelal vier of vijf schepen waaronder een bevoorrader. Het eskader ging al oefenend en opwerkend de wereld over. De bekendste reis voor Hr.Ms. Zuiderkruis was wel Fairwind '88. Een reis langs onder andere Singapore, Australië en Nieuw-Zeeland. Niet alleen voor de Nederlandse marine was deze reis nuttig (internationale oefeningen, andere zeegebieden) maar ook voor de diplomatie en de handelsbetrekkingen.
Heel opvallend is dat in de periode eind jaren '80 - eind jaren '90 Hr.Ms. Zuiderkruis met grote regelmaat in de Oostzee was. Nagenoeg alle havens die in de Oostzee zijn bezocht, zijn in die pakweg 10 jaar aangedaan.
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Ernstmissies
De Golfoorlog in 1991 was een echt keerpunt. De ZKRS was wel 3 jaar eerder door het Suezkanaal gevaren, maar dat was voor een oefenreis. De Golfoorlog markeerde het einde van voorbereiding op een oorlog op de Atlantische Oceaan en een verschuivende aandacht naar het oosten. Daarnaast was dit het einde van voorbereidingen zelf, en een begin van een reeks "ernstmissies".
1991 was één van de jaren dat de Zuiderkruis heel veel havens bezocht (21). Het schip moest de internationale vloot -die in strijd was met Saddam Hoessein, nadat hij Kuweit was binnengevallen- bevoorraden en voer haven in en haven uit. De haven van Jebel Ali (Verenigde Arabische Emiraten) werd tot vervelens toe aangedaan. Niet dat we het over verwende vakantiegangers hebben, want vaak bleef de Zuiderkruis maar een paar uur of net een dag binnen; ze moest immers volladen en de immense vloot in de Perzische Golf bevoorraden.
De periode rond de jaren '90 was de enige periode dat Hr.Ms. Zuiderkruis in de wateren van de Perzische Golf was.
Ook 1993 was een druk jaar. En dat had te maken met een ander conflict: in voormalig-Joegoslavië was een burgeroorlog uitgebroken. Marineschepen van de NAVO waren in de Adriatische Zee bezig met een blokkade, en onze Zuiderkruis werd gevraagd om ondersteuning te leveren. Dus toen deed het weer vele Middellandse Zee havens aan, al waren het er minder dan in de jaren '80.
De jaren gaan tellen
Oorspronkelijk zou Hr.Ms. Zuiderkruis rond 2001 worden vervangen door een nieuwe bevoorrader. Maar toen duidelijk werd dat dat niet zou gaan gebeuren, ging de ZKRS in groot onderhoud. De jaren gingen tellen en de periode daarna tot 2011 heeft het meerdere jaren onderhoud gekend. Maar zodra het schip beschikbaar was, werd dankbaar gebruik gemaakt. De marine kampt immers met een tekort aan schepen en de oude Zuiderkruis werd omgetoverd tot een Fast Combat Support Ship. Een nieuwe periode in de West brak aan in 2007, ditmaal als stationsschip. Een noodgreep die goed uitpakte, met vele fraaie havens op het programma. Denk aan Puerto Limon (Costa Rica), Cartagena (Colombia) en St. Thomas (Maagdeneilanden). In 2010 was de A832 opnieuw in de West.
Het super operationele schip liet in 2011 nog eens zien wat het kon en ook toen werden weer vele havens aangedaan die niet eerder op het program stonden. Havens als Mombassa (Kenia) en Port Victoria (Seychellen) konden op het laatste moment aan het rijtje worden toegevoegd.
Al met al is het een enorme verzameling havens geworden met heel veel exotische en bijzondere plaatsen, maar nog veel vaker de gewone havens als Plymouth, Portland en Rosyth.
Havenbezoeken
De 433 havenbezoeken waren lang niet allemaal dezelfde. Soms moest de Zuiderkruis een haven binnen in verband met een technisch probleem, maar ook om mensen af te zetten of juist op te halen als dat niet op een andere manier kon. Veel vaker ging de Zuiderkruis naar binnen om brandstof en olie te laden, of omdat de bemanning weer moest opladen na een week of langer op zee.
Een "traditioneel" havenbezoek begint op vrijdagmiddag en eindigt op maandagochtend als het schip naar zee vertrekt. Overigens is bijna niemand een heel weekend vrij; het schip moet zelf voor beveiliging, brandweer en techniek zorgen. Maar een havenbezoek is altijd iets war de bemanning naar uitkijkt.
Wat minstens zo vaak voorkwam, was echter een bezoek van een paar uur of een dag. Soms ging Hr.Ms. Zuiderkruis voor anker in een baai en dan was er niet altijd de mogelijkheid om de wal op te gaan. Maar andere keren bleef het schip een week of zelfs langer in een haven liggen. De ene keer in verband met festiviteiten, de andere keer nadat het schip wekenlang op zee was geweest.
