Na vijf weken FOST, een loodzware Britse training voor de Zuid-Engelse kust, mogen de mannen en vrouwen van het Deense marineschip HDMS Esbern Snare afkoelen in Amsterdam. Marineschepen.nl kreeg een exclusieve rondleiding over het super flexibele Deense logistieke ondersteuningsschip.
HDMS Esbern Snare ging zaterdag in Amsterdam schuil achter de sneeuw. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Eén van de belangrijkste trends van de afgelopen jaren is dat marineschepen steeds flexibeler worden ontworpen. Marineschepen worden al eeuwen voor veel verschillende doeleinden gebruikt, maar steeds meer marines zien nu in dat het platform nog flexibeler moet worden ingericht om sneller en beter die variatie aan taken te kunnen volbrengen. Flexibiliteit voorkomt ook snelle veroudering van schepen. De techniek gaat erg snel en is het goedkoper om deelsystemen te vernieuwen als ze makkelijk te vervangen zijn.
Het voorbeeld van deze flexibiliteit, of beter: missiemodulariteit, is te vinden bij de Deense marine. Daar werd een aantal decennia geleden begonnen met het baanbrekende StanFlex concept. Na verschillende StanFlex varianten, werd in 2003 en 2004 het voorlopig hoogtepunt bereikt met de twee Absalonklasse flexible support ships.
Meer over missiemodulariteit en de Nederlandse marine is te lezen in een artikel van mijn hand in het aankomende Marine Magazine.
Eén van de twee schepen van de Absalonklasse arriveerde afgelopen vrijdagavond in Amsterdam en ik kreeg zaterdagochtend een privé-rondleiding aan boord van de Esbern Snare. Ik werd aan boord zeer gastvrij ontvangen en premierløjtnant (LTZ2OC) Peter liet mij, na een uitgebreide briefing, het schip zien.
Peter op de brug van de Esbern Snare. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het schip viel in de sneeuwstorm nauwelijks op. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Maxflex succes
Peter is al vijf jaar geplaatst op HDMS Esbern Snare. Na zijn opleiding werd hij wachtsofficier op de brug van zijn eerste marineschip, maar al snel kreeg hij een functie als inlichtingenofficier in de commandocentrale. Sinds kort is hij met zijn team verantwoordelijk voor de luchtverdediging van het schip.
In de riante ontvangstruimte van de commandant legt Peter uit waarom hij de Absalonklasse zo'n goed geslaagd concept vindt. "Niet alleen ik vind dat," zegt Peter, "er is interesse uit veel landen. Van Canada tot China. En Finland wil ook dergelijke schepen." De kern van het succesconcept is eigenlijk heel simpel: een heel groot leeg dek, het flexdek genaamd. Dit dek beslaat ruim de helft van de totale lengte van het 137 meter lange schip. "Met dit flexdek kun je veel doen. Je kunt het gebruiken om containers of voertuigen te transporteren, maar je kunt er ook leefcontainers met bedden in plaatsen, containers voor een eskaderstaf, een heel ziekenhuis in containers, containers met speciale eenheden, enz. Zeker als het in een container past, dan kan het mee. Er is plaats voor vele standaard 20-voetscontainers en in de wanden en plafonds zitten aansluitingen voor verbindingen, elektriciteit, airconditioning, etc."
Omdat het dek 84 meter lang en 10,9 meter breed is, zijn ontelbare variaties en combinaties mogelijk. Zowel de Absalon en de Esbern Snare zijn veelvuldig nabij Somalië actief geweest voor anti-piraterij operaties. Het achterste deel van het dek werd dan gescheiden door middel van een brandwerend scherm, zodat een aparte ruimte ontstond waar piraten werden opgesloten. Verder naar voren stonden de containers voor onder andere speciale eenheden en de staf.
Het 84 meter lange flexdek met in de wanden en plafonds aansluitingen voor containers. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De Esbern Snare liet zich in 2013 tijdens zo'n missie van z'n flexibelste kant zien volgens Peter. "We zaten midden in de anti-piraterijmissie toen we opdracht kregen om naar Syrië, de Middellandse Zee dus, te varen. Daar moesten we toezien op de vernietiging van chemische wapens van het Syrische regime. Een heel andere opdracht. We zijn toen naar Djibouti opgestoomd en na het havenbezoek hebben we de bemanning getraind op onze nieuwe opdracht. In een Cypriotische haven haalden we onze anti-piraterij containers van boord en kregen we nieuwe containers aan boord. Dat was in 4 dagen gebeurd en waren helemaal ingericht voor onze nieuwe opdracht zonder dat we eerst naar huis moesten."
Overigens is de flexibiliteit ook op een lager niveau terug te zien. De MTU diesels bestaan bijvoorbeeld uit een grote hoeveelheid power units, die afzonderlijk van elkaar verwisseld kunnen worden. Tijdens een reis moesten er op een zeker moment ruim 20 vervangen worden. Die werden ingevlogen naar Abu Dhabi, waar de nieuwe power units in een paar dagen werden geplaatst.
In de hangar is ruimte voor twee helikopters van het formaat Merlin. Vanaf de zomer komen de nieuwe MH-60R Seahawk helikopters ook hier te staan. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Van anti-piraterij tot complete oorlog
Het grootste punt van kritiek op flexibiliteit is dat dergelijke schepen veel dingen een beetje kunnen, maar niets echt goed. Peter is het daar niet mee eens. "Ons schip is een flexibel ondersteuningsschip, geen high-end luchtverdedigingsschip. Daar zijn onze Iver Huitfeldtklasse schepen voor. Maar we zijn in staat om heel goed missies laag in het geweldspectrum uit te voeren én hoog in het geweldspectrum. Je kunt ons best zien als een flexibel fregat. We hebben er ook de wapens en sensoren voor."
Vanuit deze zeer ruime commandocentrale worden de sensoren en wapens bediend. In de drie posities achter de ronde tafel zit de leiding van het gevechtsteam. De afzonderlijke specialisten (luchtverdediging, onderzeebootbestrijding, elektronische oorlogvoering, etc) zitten geclusterd in deze centrale. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het bewijs is volgens Peter de afgelopen weken tijdens de FOST geleverd. Van 2008 tot 2015 voer de Esbern Snare vooral in de Indische Oceaan voor de strijd tegen piraterij. Het hele schip en de hele bemanning waren daar op ingericht. Nu, door de afname van kapingen in dat gebied en de opkomende dreiging vanuit Rusland, wordt van de Deense schepen verwacht dat ze ook in staat zijn om in een serieuze oorlog hun mannetje te kunnen staan.
Dat vereist iets anders van schip en bemanning, waarbij het schip soms flexibeler was dan de mens. Anderhalf jaar geleden werd door de mannen en vrouwen van de Esbern Snare de weg ingezet naar het optreden in het hoogste geweldspectrum. Het schip had er de wapens en sensoren allang voor, en had er ook mee geoefend. Maar dat moest in een hogere versnelling om voor de Zuid-Engelse kust goed voor de dag te kunnen komen. Zeker omdat de Esbern Snare het eerste Deense schip zou zijn dat de Britse Flag Officers Sea Training (FOST) volledig zou doen. Alleen al voor de wapens en sensoren moesten ruim 300 procedures worden beschreven én beoefend.
Vijf weken lang was het oorlog aan boord de Esbern Snare, met afgelopen donderdag het absolute hoogtepunt. Franse en Britse vliegtuigen vielen het schip aan, evenals andere schepen en een nucleaire onderzeeboot. Brand, inslagen, lekkage, storingen, gewonden; het schip kreeg alle bekende problemen voor de kiezen. De Britse staf beoordeelde de Deense prestaties uiteindelijk met een 'very satisfactory'. "Een goede score voor een eerste schip", zegt Peter trots.
Links het 35mm Millenium kanon voor inkomende raketten en vliegtuigen. Rechts het 5 inch (12,7 cm) kanon. Boven in de mast staat de Thales SMART-S Mk2 radar. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Zwaar bewapend ondersteuningsschip
Om hoog in het geweldspectrum te kunnen opereren beschikken de Absalon en Esbern Snare inderdaad over een behoorlijk pakket aan wapens en sensoren. De Deense ondersteuningsschepen zijn bijvoorbeeld veel zwaarder bewapend dan de M-fregatten. Erg tevreden is Peter met het kanon. "Het kanon van jullie De Zeven Provinciënklasse fregatten doet het vaak niet," zegt Peter die z'n glimlach nauwelijks kan onderdrukken. Hij wijst naar het Amerikaanse 5" mod 4 kanon, "Dit kanon heeft de afgelopen vijf jaar slechts drie storingen gehad. En we schieten er vaak mee." Over het kanon op de M-fregatten, de 76mm Oto Melara, is Peter milder. Maar dat is in tegenstelling tot die van De Zeven Provinciën en de Absalonklasse niet geschikt voor het vuren op landdoelen, legt hij uit.
Minder gelukkig was de start van de Rheinmetal 35mm Millenium kanons die bedoeld zijn als laatste redmiddel tegen inkomende raketten en vliegtuigen. Volgens de luchtverdedigingsofficier was wel te merken dat de kanons in Zwitserland waren ontworpen. De kanons waren echt voor land bedoeld. Zout water was één van de problemen voor de kanons. Een ander bezwaar is dat ze van buiten moeten worden herladen.
Het Close-in weapon system (CIWS) Millenium en het kanon vanaf de brug van het schip gezien. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De tweede pilaar waar de missiemodulariteit van de Absalonklasse op steunt is te vinden in de midscheeps. Daar is ruimte voor maar liefst 16 Harpoons, dat zijn er meer dan elk ander marineschip heeft. Bovendien beschikken de Denen over Harpoon Block 2, de moderne versie van de Harpoons die de KM heeft. Ook is er ruimte voor zo'n 44 ESSM raketten tegen luchtdoelen. Deze bevinden zich in een module die uit het schip te takelen is en verwisseld kan worden. Dat kan over de hele wereld. Bovengenoemde configuratie staat niet vast, er zijn meer combinaties mogelijk.
Erg uitgesproken was de Deen ook over zijn belangrijkste sensor aan boord, de Thales SMART-S Mk2 uit Hengelo: "Dat is echt een briljante radar. Hij is erg robuust, erg goed in het detecteren en volgen van doelen. We hebben hem de afgelopen periode echt op de proef gesteld met veel vliegtuigen, maar iedere keer pikte hij ze zonder problemen op."
Het ondersteuningsschip heeft naast torpedo's ook een sonar. Opvallend, en onderwerp van kritiek, is dat het schip ook een boegschroef heeft. Dat wordt op fregatten doorgaans vermeden omdat dat voor geruis zorgt. Het is niet de specialisatie van Peter, maar hij beaamt dat dat ook onderwerp van discussie is bij de Deense onderzeebootbestrijders. Deskundigen zien echter niet alleen nadelen van de boegschroef en stabilisatoren, aldus de luchtverdedigingsofficier.
De stern ramp is duidelijk te zien aan de achterzijde. Ook hier blijkt dus dat het laden en lossen aan deze kade niet mogelijk zou zijn door het ontbreken van een side ramp. Het schip zou dan een andere kade moeten zoeken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Een geslaagd ontwerp
Hoewel het Deense concept als voorbeeld kan dienen voor een geslaagd flexibel fregat, voor een zeer betaalbare prijs, zijn er ook wat verbeterpunten. Zo hebben de schepen geen dok. Dat is geen probleem, maar daardoor zijn de ondersteuningsschepen altijd afhankelijk van een goede haven. Het laden en ontladen moet dan echter via de stern ramp, de achterklep. En dat is een enorme tekortkoming, want dat kan in veel havens niet. Een side ramp (deur aan de zijkant) is eigenlijk onmisbaar, zo erkent ook Peter.
Verder zijn de voorzieningen voor extra vaartuigen beperkt. Er is geen mogelijkheid om bijvoorbeeld landingsvaartuigen aan boord te nemen en in het water te zetten. Wel is er ruimte voor andere bootjes zoals een RHIB of een Storebro SRC90E aanvalsvaartuig.
Opvallend is wel dat, waar de Koninklijke Marine sinds de OPV's afscheid lijkt te hebben genomen van het eten in de verschillende verblijven, ten gunste van het bedrijfsrestaurant, het eten in afzonderlijke verblijven in ere is gehouden aan boord van de Absalons. En het ziet er ook een stuk gezelliger uit. Het gezamenlijk eten voor kleine bemanningen zoals op een OPV werkt nog goed, op de Karel Doorman is de sfeer in de massale kantine niet te vergelijken met die in de kleinere ruimtes van weleer. De logistieke uitdaging van door het schip verspreide verblijven -mede de oorzaak voor één bedrijfsrestaurant- is er niet op de Deense schepen. Daar zijn de verblijven van de officieren, onderofficieren en matrozen/ korporaals namelijk in één gang geplaatst bij het kombuis.
Geen grote verrassing voor een Scandinavisch schip, maar toch een aardige feature, is de sauna aan boord. Die hebben we overigens overgeslagen tijdens de tour. Dat was maar goed ook, want het temperatuurverschil met buiten zou te groot zijn geweest. Na drie uur stond ik weer op de kade, in de dikke laag sneeuw die Amsterdam inmiddels bedekte.
De kennismaking met het StanFlex concept was zeer interessant. (Het aardige is dat ik de eerste ideeën voor de Absalon en Esbern Snare helemaal afschreef in dit artikel bij het stuk over Stanflex 3500). Zeker omdat blijkt dat flexibiliteit niet ten koste hoeft te gaan van een stevig pakket aan wapens en sensoren. Flexible Danish Dynamite dus.
De Esbern Snare is niet open voor publiek. Het schip vertrekt maandag weer naar zee. Tot dan genieten Peter en zijn collega's van de L17 van hun welverdiende rest and recreation in Amsterdam.
