Met het hele land, verkeert ook de Griekse krijgsmacht in zwaar weer. Nieuwe bezuinigingen komen er aan, maar ondertussen zitten de Grieken met verouderd materieel en een conflict dat voorlopig niet opgelost lijkt. Wat is de stand van zaken?
Vier S-fregatten, waaronder HS Aegeon (F460, ex-Hr.Ms. Banckert) en HS Kanaris (F464, ex-Hr.Ms. Jan van Brakel ), gezien vanaf Hydraklasse fregat HS Psara. (Foto: Griekse marine)
Terwijl de druk vanuit het buitenland op de Griekse defensiebegroting gigantisch wordt, zit de Griekse defensie in een spagaat. Enerzijds moet het straks hoe dan ook nieuwe bezuinigingen verwerken, anderzijds heeft het met deels stokoud materieel te maken, met een ogenschijnlijk eindeloos conflict met Turkije, een grote vluchtelingenstroom en onveiligheid aan de zuidkant van de Middellandse Zee.
Bezuinigingen
Onlangs hebben Groot-Brittannië, Duitsland en Slovenië bekend gemaakt te willen streven naar een defensiebudget van 2% van het BBP, zoals de NAVO dat vraagt. Griekenland zit al jaren boven die norm, maar daar is men in de Eurogroep niet overal even blij mee.
Niet dat de Grieken de afgelopen jaren verzuimd hebben om te bezuinigen op hun krijgsmacht, want de defensie-uitgaven in 2008 waren 6,9 miljard euro, in 2015 zouden die op een bedrag tussen de 3,2 en 4 miljard uitkomen; een bezuiniging van zo'n 46%. Ook het defensiepersoneel heeft ingeleverd: de salarissen zijn met 25 tot 30% gekort.
Uit verschillende berichten over de besprekingen in Brussel naar aanleiding van de Griekse Eurocrisis, zou de Griekse premier Tsipras 200 miljoen extra willen bezuinigen op defensie, maar denken de andere leden eerder aan 400 miljoen. Van de linkse premier werd meer verwacht. Tsipras kreeg ook het verwijt dat hij, sinds hij begin dit jaar aan de macht kwam, veel te weinig heeft bezuinigd op defensie.
Eén van de onderwerpen in het conflict tussen Griekenland en Turkije betreft de territoriale wateren. De huidige zes-mijls territoriale wateren van Griekenland (blauw) en Turkije (rood), in de Egeïsche Zee. Volgens het United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) is een uitbreiding naar 12 mijl mogelijk, hetgeen zou resulteren in een bijna Griekse Egeïsche Zee en dat is uiteraard tegen de zin van Turkije. (Bron: Wikipedia.org)
Wantrouwen
Een belangrijke reden voor de terughoudendheid op gebied van defensiebezuinigingen van de huidige Griekse regering, die behalve uit Syriza ook uit de rechts-populistische partij Onafhankelijke Grieken bestaat, is het wantrouwen jegens Turkije. Dat wantrouwen wordt breed gedragen in Griekenland. Nadat het in 1987 en 1996 op een haar na tot een treffen kwam tussen beide landen, bedaarden de gemoederen iets. Maar de eventuele olie- en gasvoorraden nabij Cyprus hebben het vuur weer opgestookt en het complexe conflict alleen maar lastiger gemaakt. Griekenland en Turkije hebben al decennia onenigheid over Cyprus zelf, maar ook over o.a. de eigen grenzen van territoriale wateren, luchtruim en diverse eilanden in de Egeïsche Zee.
Volgens een bericht in de serieuze Griekse krant Kathimerini van afgelopen zondag, brengen meerdere recente incidenten de twee NAVO-landen steeds dichter bij een militaire confrontatie. De krant bericht dat Turkse marineschepen in mei tijdens een oefening op grote schaal de Griekse territoriale wateren schonden, wat wordt ontkend door Turkije. De Turken zeggen dat de Grieken in juni met een fregat een Turks marineschip achtervolgden. Ook zouden er in de lucht met enige regelmaat incidenten zijn tussen gevechtsvliegtuigen van beide landen.
De huidige modernisering van de Turkse marine maakt het voor de Griekse politici extra lastig om nog meer te bezuinigen. Turkije, dat de marine wil ontwikkelen tot een oceaangaande marine, investeert in de nationale defensie(industrie). Zo worden 16 tot 18 fregatten in eigen land gebouwd, zijn zes onderzeeboten in Duitsland besteld en heeft het een LHD (helikoptercarrier met amfibische kwaliteiten) besteld in Spanje.
HS Bouboulina (ex-Hr.Ms. Pieter Florisz) in 2002 op de Noordzee tijdens de proefvaart na de overname. De oude Pieter Florisz werd in 2013 uit dienst gesteld. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Verouderd
Griekenland kan het tempo van de buren bij lange na niet bijbenen. Het land heeft nauwelijks een eigen industrie en importeert daardoor haast alles. Dat heeft geleid tot een hoge notering als wapenimporteur. Overigens kwam een kwart van die wapenimport uit Duitsland, ook gingen veel aankopen gepaard met dubieuze transacties. Maar de hoge ranking gaat verloren, want Griekenland heeft de afgelopen jaren veel plannen geannuleerd.
Naast de nieuwe onderzeeboten, was één van de belangrijkste nieuwbouwplannen de bestelling van zes FREMM-fregatten bij het Franse DCNS. De zes fregatten moesten negen van de 15 Griekse fregatten vervangen, en wel de 9 S-fregatten van de Elliklasse. Twee van deze Nederlandse schepen werden speciaal voor Griekenland gebouwd en de overige zeven werden als gebruikt fregat aangeschaft.
Vooral Duitsland, misschien niet geheel toevallig waar ook de grootste concurrent van DCNS gevestigd is, protesteerde tegen de aankoop toen Griekenland dieper in de financiële problemen was geraakt. In 2011 werd de deal geannuleerd. Dus verviel de vervanging van de S-fregatten, waarvan de oudste (HS Elli, ex-Hr.Ms. Kortenaer) inmiddels 37 jaar is.
Inmiddels is één S-fregat uit dienst gesteld en zijn zes S-fregatten gemoderniseerd, maar er zijn geen plannen voor modernisering van de overige drie schepen. De Griekse marine drong eerder dit jaar nog aan een besluit van de regering ten aanzien van alle S-fregatten: nieuwbouw of nog eens moderniseren.
Ondertussen raken ook de vier Hydraklasse (MEKO-fregatten van het Duitse Blohm+Voss) op leeftijd: de oudste stamt uit 1992.
De Griekse onderzeedienst heeft het ook niet makkelijk, maar de bestelling van de nieuwe onderzeeboten werd niet volledig geannuleerd. De vier nieuwe onderzeeboten van de Papanikolisklasse (Type 214) zouden na grote problemen in 2016 allemaal in dienst komen. De eerste drie zijn gereed, maar de laatste is nog in aanbouw. De werknemers van de scheepswerf bij Athene hebben tijdens het vorige dieptepunt van de crisis zonder betaling gewerkt en de vraag is of zij dat nu weer moeten doen.
Het lot van de vijfde en zesde Type 214's is ongewis, evenals die van Okeanos (Type 209) die op dit moment gemoderniseerd wordt.
Hetzelfde geldt voor het belangrijkste concrete wapenfeit van Tsipras op gebied van defensiebezuinigingen: uitstel van de modernisering van de vijf Orion maritieme patrouillevliegtuigen ter waarde van 500 miljoen euro.
Spagaat
Griekenland is al jaren een volwaardig lid van de NAVO en heeft deelgenomen aan operaties tijdens de Golfoorlog tot en met anti-piraterijmissies. Het land ligt op een strategische positie en werd daardoor snel bij de NAVO gehaald. Tegelijkertijd heeft de NAVO een tekort aan bijvoorbeeld onderzeeboten en maritieme patrouillevliegtuigen. Deze nichecapaciteiten zijn in Griekse handen, al kan daar meer uitgehaald worden.
Terwijl de NAVO hamert op meer investeringen in defensie en de EU vraagt om marineschepen die de vluchtelingenstroom kunnen aanpakken, moet Griekenland flink bezuinigen terwijl het juist wil investeren.
Mocht Griekenland deze week de hervormingen en bezuinigingen niet willen accepteren en uit de Euro stappen, levert dat een direct probleem op voor de Griekse defensie. Het zal op zichzelf geen invloed hebben op het NAVO-lidmaatschap. Maar hoe kan het land dan nog, met een gedevalueerde Drachme en afhankelijk van import, de benodigde investeringen doen?
