De Karel Doorman vertrekt aanstaande maandag naar zee voor de laatste beproevingen en keert woensdag terug om de eerste goederen aan boord te nemen. Het schip zal dan drie maanden vanaf zee een bijdrage leveren aan de bestrijding van ebola. Marineschepen.nl stapte aan boord en sprak de commandant van het grootste Nederlandse marineschip, kapitein ter zee Peter van den Berg.
De Karel Doorman straalt rust uit, maar van binnen... (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Nieuwe Haven, Den Helder. Er is een enorme bedrijvigheid merkbaar op en rond de Karel Doorman. Op de steiger staat een kraan die volle pallets op het immense helidek zet, op de valreep lopen mensen in blauwe Damen-overalls, andere technici beklimmen één van de schoorstenen. Ook aan boord is het een drukte van jewelste. Het lijkt op een klusprogramma waarbij met honderd klussers een complete verbouwing in één dag gedaan moet worden. Er wordt gezaagd, gesleuteld, getakeld en gecontroleerd. Ondertussen maakt de scheepsomroep overuren: "Attentie, korporaal Jansen, toestel 412. Uit." "Attentie, dhr. De Vries van Damen, bezoek aan de valreep. Uit." "Attentie, LTZ Pietersen, telefoon aan de valreep. Uit."
Na flink wat gangen en trappen beland ik in de kajuit, waar de commandant KTZ Peter van den Berg kantoor houdt. De binnenhuisarchitect heeft de stijlvolle hout-look ook terug laten komen in het verblijf van de commandant. Maar ik kom niet voor een bezichtiging van deze fraaie ruimte en KTZ Van den Berg heeft ook geen zeeën van tijd. Want maandag vertrekt de Doorman al naar zee. "Om 11 uur om precies te zijn," beaamt de kapitein ter zee. "We moeten maandag en dinsdag nog een aantal technische beproevingen doen. Woensdag komen we weer binnen en gaan we alles laden, zodat we donderdag kunnen vertrekken."
Ook de Doorman heeft z'n limiet
De Doorman zal 100 tot 150 voertuigen gaan vervoeren, inclusief ambulances. Zo'n 70 containers en pallets met onder andere mobiele laboratoria, mobiele ziekenhuizen, beschermende kleding, bedden voor patiënten, generatoren, veldtoiletten en materiaal voor patiëntenzorg zullen eveneens op het immense marineschip worden geplaatst.
De goederen zijn ter beschikking gesteld door Nederland en andere EU-landen, NGO’s en hulporganisaties. Sinds de datum van vertrek bekend is, hebben veel instanties alsnog goederen aangeboden en dat gebeurt nog steeds, maar de Doorman zit nu helemaal vol. Van den Berg: "Ook een schip als dit heeft z'n limiet."
Niet alles wordt in Den Helder aan boord genomen. "Het plan is om vrijdag af te meren in Southampton en daar nog een grote hoeveelheid goederen aan boord te nemen," aldus de commandant. Waarschijnlijk zal het JSS daarna koers zetten naar de logistieke hub in Dakkar, Senegal.
Rust en kalmte kenmerkt de zeeman. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Hoe het begon...
Op 8 oktober werd bekend dat de Karel Doorman aangeboden zou worden aan de VN en de Europese Unie om hulp te verlenen aan de bestrijding van ebola. Dat was een verrassing voor velen, want het schip is nog niet klaar. Het is nog aan het proefvaren onder leiding van de Defensie Materieels Organisatie (DMO).
Hoe verliep dat traject voor de commandant van de DMAN? "Toen de wereldgemeenschap zich realiseerde dat de ebola-uitbraak onbeheersbaar werd, werd al heel vroeg gevraagd wat Defensie zou kunnen doen. Vervolgens is het balletje richting de Karel Doorman gerold."
"Ik ben al in een vroeg stadium gepolst omdat er een uitspraak moest komen of het schip platformtechnisch gereed was voor zo'n missie. Uiteindelijk is groen licht gegeven in samenspraak met DMO, die als een soort beheerder over het schip waakt. Ik heb toen wel aangegeven dat er een aantal materiële randvoorwaarden waren die gerealiseerd moesten worden om deel te kunnen nemen."
"Eén van die randvoorwaarden was een werkend intern en extern communicatiesysteem. Want je moet tegenwoordig internet hebben als je een humanitaire missie draait. De laatste drie, vier weken is heel hard gewerkt door de marine en door aannemers om dat systeem te installeren. Het had natuurlijk deels te maken met de satellietcommunicatie, maar ook met aansluitingen in de geïntegreerde mast, het netwerk aan boord en hardware als servers dat aan boord moest komen. Dat is nu gereed en daarmee is een heel belangrijke randvoorwaarde ingevuld."
Damen werkt ook hard aan het vertrek van de Karel Doorman. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Drukke dagen voor vertrek
Toch is het nog altijd heel erg druk, de laatste dagen voor vertrek. "We besteden heel veel aandacht aan het technisch gereed krijgen van het schip. DMI [voorheen Marinebedrijf en MATLOG, JK], maar ook Damen en diverse onderaannemers werken daar hard aan. Tegelijkertijd maken wij ons gereed voor de missie. We laden voorraden, maar zijn ook bezig met een beladingsplan. Er komen 100 tot 150 voertuigen, 70 containers en pallets. Dan moet je een goed plan hebben hoe je het moet beladen, want alles wat er als eerste in gaat, gaat er als laatste uit. Dat moet ook doorgerekend worden naar de stabiliteit van het schip, want als je alles aan één kant zet sla je om."
Dat beladingsplan is wel een uitdaging, want voor het eerst gaat de Doorman goederen aan boord nemen. De commandant: "Bij het ontwerp is ook gekeken naar beladingsplannen. We weten daardoor welke delen van het schip welk gewicht kunnen hebben: waar kan je een zware container neerzetten, waar niet. Wat kan het helikopterdek dragen, waar zitten de bevestigingspunten. We hebben ook software, waarmee je per item kan rekenen en de stabiliteit van het schip kan bepalen."
"Ondertussen lopen we ook met ons hoofdkwartier de opdracht door: waar gaan we als eerste naar toe? Hoe hebben we alles ingeregeld qua command en control? Is de bemanning ingeënt? Noem maar op. Dus alles komt nu samen, dus vandaar dat u continu de scheepsomroep hoort. Soms word je er gek van, maar er zijn zoveel dingen die spelen dus horen die omroepberichten er ook bij."
De hangar komt straks helemaal vol te staan, evenals het helidek en het voertuigendek. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Meer dan laden en lossen
Wie denkt dat de Karel Doorman alleen maar even heen en weer naar West-Afrika vaart, komt bedrogen uit. De Karel Doorman wordt echt onderworpen aan een vuurdoop: het schip zal drie maanden van huis zijn. Pas in januari zijn de A833 en bemanning weer thuis.
KTZ Van den Berg: "We varen naar West-Afrika om goederen te lossen. En dan gaan we ook in dat kustgebied een pendeldienst onderhouden tussen de logistieke hubs als Akkra (Ghana) en Dakkar (Senegal) en verschillende andere Afrikaanse havens. Daar gaan we dus binnen het operatiegebied nieuwe goederen laden en lossen.
"Dat is één onderdeel. We gaan ook andere eenheden die daar operen, zoals het Britse marineschip RFA Argus, bevoorraden. We gaan schepen voorzien van bijvoorbeeld vliegtuigbrandstof, droge goederen, etc." De Doorman neemt daarvoor 500 ton helikopterbrandstof en 3.000 ton dieselolie voor schepen.
"Een derde mogelijkheid is -maar dat wordt later bepaald- dat we speciale taken gaan doen in het kader van ebolabestrijding. Bijvoorbeeld dat men gebruik gaat maken van ons helikopterdek en de Doorman een soort vooruitgeschoven post is voor de VN en voor andere landen om vanaf zee te opereren."
Het ziet er dus naar uit dat de DMAN al bij een eerste missie de drie hoofdtaken van strategisch transport, bevoorraden op zee en een basis op zee (seabasing) gaat uitvoeren.
De quarantaineruimte is speciaal ingericht om patiënten met een besmettelijke ziekte apart te kunnen verzorgen. Ook aan deze ruimte werd nog hard gewerkt. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Besmettingsgevaar
Het is natuurlijk mooi dat de Doorman wordt ingezet, maar het brengt ook risico's met zich mee voor de bemanning. Peter van den Berg: "Hoe meer interactie met de lokale bevolking, hoe meer risico. We hebben daarom in samenwerking met de medische dienst nauwe contacten met verschillende academische ziekenhuizen, met virologen en mensen die kennis hebben van tropische ziekten. Er zijn protocollen opgesteld waar bijvoorbeld in staat hoe we om moeten gaan met mensen die aan boord komen of van boord gaan. Die protocollen en procedures moet we heel zorgvuldig naleven. Kan je het risico helemaal uitsluiten? Nee niet, dat zie je in het buitenland ook. Maar je kan het wel minimaliseren."
Mochten er toch patiënten aan boord komen, heeft de Doorman ook deskundigen in de gelederen. "Ja, we hebben verpleegkundigen aan boord gekregen die zijn opgeleid om patiënten in isolatie kunnen verzorgen. Zij zijn ook opgeleid en getraind om ook gebruik te maken van beschemrende pakken. Want dat is wel cruciaal gebkeken voor de zorgverleners die aan het bed staan."
Voor een behandeling in een geïsoleerde omgeving hoeft het JSS niet verbouwd te worden. De ontwerpers hadden goed vooruit gedacht: de Karel Doorman heeft al een speciale quarantaineruimte. Deze is in de ziekenboegomgeving gebouwd en is direct toegankelijk vanuit het voertuigendek. Geen ander Nederlands marineschip heeft zo'n specifieke ruimte.
Peter van den Berg: "In de quarantaineruimte is plaats voor drie bedden. Die ruimte is echt helemaal gescheiden van het schip: gescheiden afvoer van drink-, douche- en toiletwater en een gescheiden ventilatiesysteem. Er kan overdruk gecreeërd worden (zodat er geen lucht in komt) of onderdruk (geen lucht uit de ruimte naar buiten). Ook is er een sluis ingebouwd. Daarmee kunnen we mensen gescheiden van de rest van het schip behandelen. Dat kunnen ebolapatiënten zijn of mensen waarvan we nog niet weten of ze ebola of malaria hebben." [Zij hebben vergelijkbare symptomen, JK]
Het is niet de bedoeling dat de Nederlanders het achterland in gaan. Zij zullen alleen op de kade of stranden staan bij het laden of lossen van goederen, verder blijven zij aan boord.
Gevolgen proefperiode
Wat goederen naar Afrika brengen in de proefperiode is al een uitdaging, maar nu het schip drie maanden wegblijft, betekent dat heel wat voor de proefvaart. "Er is bewust gekeken naar welke zaken versneld opgeleverd zouden kunnen worden, waarna het schip gereed zou zijn voor vertrek. Dat pakken we nu aan en dan gaan we drie maanden weg, die tijd heeft de bouwmeester dan om bijvoorbeeld wijzigingen in de tekeningen te verwerken. Dit schip heeft namelijk 600 km kabel en 350.000 aansluitingen, als er wat verandert, moet dat in alle tekeningen worden aangepast. Ook zal hij nieuwe wijzigingen aan boord voorbereiden, denk aan het maken van een planning als grote apparatuur verplaatst moet worden. Zodra we terug zijn, kan hij direct de benodigde modificaties doorvoeren. Daarmee zijn we in staat om heel snel de opgelopen achterstand in te lopen. Op die manier kunnen we het schip toch op 4 september 2015 dienststellen."
Geen koopvaarder, maar oorlogsschip
De Karel Doorman zal niet voor vertrek in dienst worden gesteld. Gaat het dan als civiel schip naar Afrika? De commandant: "Nee, er is wel even discussie geweest, maar ook juridisch zijn we een oorlogsschip. Want we hebben de uiterlijke kenmerken van een oorlogsschip, er is een militaire bemanning aan boord, plus aan het hoofd een militaire commandant en het is een eenheid die in dienst is genomen van defensie. Dat zijn de criteria volgens het UNCLOS [United Nations Convention on the Law of the Sea, artikel 29, JK]. Dus de Doorman is een oorlogsschip en zo varen we ook rond. Het is geen Zijner Majesteits [Zr.Ms., JK], het is niet in dienst gesteld. Maar dat maakt in deze situatie niets uit."
De marine organiseerde gisteren een informatiemiddag voor het thuisfront. (Bron: LGENMARNS Verkerk/ Twitter.com)
Kerst en Oud & Nieuw op zee
Een plotseling vertrek tegen het einde van het jaar, dat gebeurt niet vaak. Marineschepen zijn eind december in Den Helder, zeker een schip dat midden in de proefperiode is. Voor de bemanning van de Karel Doorman en het thuisfront was deze missie dan ook een verrassing. Daarnaast is iets als ebola toch extra spannend.
Zeker in het begin was er veel onzekerheid. Van den Berg: "Die is er nog steeds, dat is ook onderdeel van een missie. Je hebt een bepaald beeld van waar we naar toe gaan en wat we gaan doen, maar dat ontwikkelt zich in de loop van de weken. Dat is ook inherent aan het militaire bedrijf. Maar de bemanning is vanaf het begin heel positief geweest. Iedereen is ook heel gemotiveerd om aan deze missie deel te nemen en om dit schip in te zetten. Want men is trots op dit schip en is ook gemotiveerd om iets te betekenen in de strijd tegen deze ziekte. Dus ik heb hier een club bij me, waar ik graag mee op pad ga."
De groep mensen waarmee Van den Berg op pad gaat is groter dan de eigen bemanning, die al voor deze missie is uitgebreid. Naast 139 bemanningsleden gaat een ROLE 1 medisch team mee, bestaande uit de scheepsarts, een tandarts en 9 verpleegkundigen. Voor het ontladen van materieel en de verkenningen van stranden gaat een landingsvaartuigendetachement mee, bestaande uit 23 mariniers, twee landingsvaartuigen en twee Fast Raiding Interception Special Forces Craft (FRISC’s). De Force Protection wordt geleverd door 32 mariniers van het 13e Raiding Squadron uit Doorn. In totaal staat de teller op 214 personen.
Rust en kalmte kenmerkt de zeeman
Terwijl we in de kajuit zitten, blijven de berichten over de scheepsomroep maar klinken en horen we op de gang voortdurend mensen voorbij lopen en praten. Toch oogt de commandant van het schip erg ontspannen. Van den Berg lacht. "Dat ben ik ook! Rust en kalmte kenmerkt de zeeman. Ik heb een goed team bij me en ik zie dat dingen lopen zoals ze moeten lopen. Dus dan is er ook geen reden tot stress. Het is druk, er gebeuren veel dingen maar het is wel in de hand."
Dus zes november gaan jullie weg zonder problemen? "Zes november gaan we weg, zonder problemen wil ik niet direct zeggen. Zeker gelet op de hoeveelheid goederen die we mee gaan nemen. Dat is nog een hele klus. En omdat het de eerste keer is, moeten we ook kijken of we het allemaal binnen de geplande 24 uur aan boord kunnen krijgen. Daar gaan we onze uiterste best voor doen, we hebben daar ook bepaalde ploegendiensten voor ingedeeld. En als het niet lukt, verzinnen we wel weer een ander plan, maar we gaan naar West-Afrika."
