De kanons van de vier Luchtverdediging- en Commandofregatten (LCF'en) vertonen al jaren regelmatig gebreken. Vorige week besloot minister Hennis de 44 jaar oude kanons niet te moderniseren. Hoe nu verder? Gisteren antwoordde een defensiewoordvoerder op vragen van Marineschepen.nl dat Defensie gestart is met het traject naar nieuwe kanons.
Zr.Ms. De Zeven Provinciën met op de bak het Oto Breda 127m/54 Compact kanon. De kanons van de LCF'en zijn de eerste kanons van dit type die rond 1970 uit de Italiaanse fabriek van Oto Melara kwamen. Zij waren destijds bestemd voor de Canadese Iroquoisklasse. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Volgend jaar zal op één van de vier fregatten de SMART-L ELR (of EWC, net wie je spreekt) worden geïnstalleerd. Geen fregat ter wereld, behalve het bewuste LCF, beschikt dan over een radar die tot 2.000 km afstand ballistische raketten kan zien. Het schip met de meest geavanceerde radar, zal waarschijnlijk ook het schip zijn met één van de oudste operationele kanons ter wereld.
De kans is groot dat de combinatie van het museale wapen op de bak en de hypermoderne sensor op de hangar niet erg lang zal bestaan. Een week geleden schreef minister van Defensie Jeanine Hennis in een Kamerbrief dat het 127mm kanon van de LCF'en niet gemoderniseerd zou worden. Wat er dan wél zou gebeuren, stond niet in de brief. Op vragen van Marineschepen.nl antwoordde de woordvoerder van de minister gisteren: "Het kanon zal (...) vervangen worden. Dit zal gebeuren via een separaat project. Momenteel bevindt dit project zich in de behoeftestellingsfase." De behoeftestellingsfase is de eerste fase van het Defensie Materieel Proces, deze wordt afgesloten met de A-brief.
Met dit besluit komt een einde aan een lang lopende kwestie. Een terugblik.
GW-fregat Hr.Ms. De Ruyter, met op de bak de 12cm Bofors kanons (twee kanons in één behuizing). Deze kanons kwamen van de onderzeebootjagers. (Foto: Koninklijke Marine)
Hoe een modern fregat aan een oud kanon kwam
De LCF'en werden ontworpen met de nadruk op luchtverdediging. Al in 1994 werd gesproken over een rol van de schepen in Ballistic Missile Defense (BMD) in de verre toekomst. Toch werd tegelijkertijd waarde gehecht aan een medium kaliber kanon. "Het LCF zal ook worden uitgerust met een kanon voor scheepsvuursteun, onder meer ter ondersteuning van amfibische operaties. Dit kanon kan ook worden ingezet bij de
bestrijding van oppervlakteschepen. Omdat deze capaciteit ook de inzetbaarheid bij joint
operaties vergroot, moet het LCF met een soortgelijk kanon als die van de GW-fregatten
worden uitgerust," blikte de projectevaluatie uit 2009 terug.
Ook met dit project (dat door bezuinigingen begin jaren '90 meerdere keren was uitgesteld) moest men schuiven met geld, er moesten keuzes gemaakt worden en op de uitgaven van het kanon dacht de marine te kunnen besparen. In de begintijd van het project, dat omstreeks 1993 startte, werd namelijk uitgegaan van twee nieuwe schepen ter vervanging van de twee GW-fregatten. De twee 12cm Bofors kanons van de GW's konden dus mooi naar de nieuwe worden overgezet. Iets wat de KM met nieuwe schepen vaker deed, zoals bij de bewuste Bofors die daarvoor nog op de oude jagers hadden gestaan. Deze kanons dateerden uit 1950 en waren ontworpen in 1944.
In 1996 werd duidelijk dat er niet twee maar vier LCF'en zouden worden gebouwd en dus moesten er ook vier kanons komen. Daarmee verviel het plan om de 12cm Bofors te gebruiken.
HMCS Iroquois in 1982 met een kanon dat later op de LCF'en zou komen. (Foto: US Navy)
Ontwerpen vergeleken. Let vooral op het dubbele Bofors 12 cm kanon en de Oto Breda 127mm in het tweede ontwerp. (Bron: DMKM via Alle Hens maart 1994 en januari 1997)
De marine kwam in contact met het Italiaanse bedrijf Oto Melara dat 127 mm kanons had teruggekocht van de Canadese marine. De Canadese destroyers van de Iroquoisklasse hadden met hun midlife-update eind jaren '80 afscheid moeten nemen van de oude 127mm Oto Breda kanons, om ruimte te kunnen maken voor een verticale lanceerinrichting op de bak. Nieuwe, kleinere Oto Melara 76mm kanons werden -iets verder naar achteren- op de Canadese schepen geplaatst en de Nederlandse marine kon de 127 mm'ers overnemen.
Dat kaliber is belangrijk voor vuursteun bij amfibische operaties, één van de eisen. Want met een lichter wapen is niet alleen het bereik vaak minder, maar is bovenal het effect op land te klein. Een beetje tegenstander wordt niet warm of koud van 76 mm granaten.
Al stamden de kanons uit begin jaren '70, het leek zo'n mooie deal.
Schietoefening in de vroege ochtend. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
"Er treden regelmatig defecten op"
Niet iedereen vond dat. Van meet af aan werd bij de marine schertsend gesproken over de oude kanons (die volgens de sterke verhalen tijdens rondleidingen nog uit de Tweede Wereldoorlog stamden) op de nieuwe schepen. Áls ie het doet is het een mooi wapen, werd er gezegd. Helaas bleek na verloop van tijd dat de vaak kritische marinemannen en -vrouwen dit keer gelijk hadden.
Dat de 127mm kanons niet naar behoren functioneren werd in 2009 aan de Tweede Kamer bekend gemaakt. In de eerder geciteerde Kamerbrief van 22 mei 2009 met de projectevaluatie van de LCF'en, schreef toenmalig staatssecretaris van Defensie Jack de Vries: "In november 2008 is een succesvolle lancering met twee
Harpoon raketten uitgevoerd. Hiermee is de goede werking van de gehele keten aangetoond.
Daarnaast is de kanonketen beproefd. Er treden regelmatig defecten op bij de tweedehands
Oto Breda 127mm kanons, veroorzaakt door het langdurige gebruik. Dit heeft gevolgen voor
de beschikbaarheid van de kanons en het leidt tot aanzienlijk hogere instandhoudingkosten.
Eerder geconstateerde scheurvorming maakte een modificatie aan het schild van het kanon
noodzakelijk. Momenteel wordt een programma ter verbetering van de inzet van de kanons
voorbereid."
De fregatten waren toen 5 tot 7 jaar oud. De kanons dik in de 40.
Schieten met het kanon betekent een hoop sjouwwerk van en naar de munitiebergplaats en vice versa na afloop. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Geen oplossing
Ruim zeven jaar later, vorige week dinsdag, schreef de minister van Defensie opnieuw een brief aan de Tweede Kamer over (o.a.) de 127mm kanons. De problemen zijn dus al even bekend en er wordt ook al een tijdje gewerkt aan een oplossing. Eerst in een apart project, vervolgens werd het opgenomen in het project Instandhoudingsprogramma Luchtverdedigings- en Commandofregatten. Nu is het weer een apart project. Hennis stuurde een update.
In haar Kamerbrief schrijft de minister van Defensie echter: "De deelprojecten voor de instandhouding van het
boordkanon en voor het aanpassen van de bijbehorende munitiebergplaats
worden niet uitgevoerd. De kosten van deze drie deelprojecten zijn dermate
hoog dat het instandhouden van het kanon niet doelmatig wordt geacht ten
opzichte van het vervangen van het kanon. Tijdens de nieuwbouw van de LCfregatten
zijn destijds gebruikte kanons geïnstalleerd en deze zijn inmiddels
gemiddeld 49 jaar oud."
Opvallend genoeg zijn de kanons volgens Hennis "gemiddeld 49 jaar oud". Maar het prototype van dit type, de Oto Breda, was pas in mei 1969 gereed. Dat is dus 47 jaar geleden. In dat jaar was het de Canadese marine dat zich als eerste klant voor dit nieuwe wapen meldde en gelijk vier stuks liet inpakken voor de destroyers, die in 1972 in dienst kwamen.
Hoe dan ook stond in de brief alleen dat de kanons niet gemoderniseerd zouden worden en dat ook de munitiebergplaats niet aangepast zou worden.
Gat in de verdediging
De brief was vorige week reden voor voorzitter van de Koninklijke Vereniging Marine Officieren (KVMO) KLTZ Marc de Natris om zorgen te uiten in het Noordhollands Dagblad. Het kanon bevindt zich tussen de lichtere machinegeweren en de zware en duurdere raketten in. Zonder (goed werkend) kanon zou een gat in het wapenpakket van de fregatten ontstaan.
Toen Somalische piraten in 2011 bijvoorbeeld recht op Zr.Ms. Tromp voeren, stopten zij pas nadat het LCF acht schoten voor de boeg had gelost met het 127mm kanon. Zonder kanon had het beduidend minder mogelijkheden gehad.
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het nieuwe kanon
De vervanging van het kanon bevindt zich nog in een heel pril stadium, de Tweede Kamer moet zich er nog over uitspreken. Welk kanon straks op de LCF'en zal staan is dus nog lang niet zeker.
Gelet op de eis dat met het kanon ook vuursteun op land verzorgd kan worden, zal het weer een medium kaliber kanon moeten worden. Daarnaast heeft het bestaande kanon met een gewicht van 37.500 kg een behoorlijke impact op het ontwerp. Een veel lichter of zwaarder kanon vereist dus de nodige aanpassingen aan het schip.
Misschien dat weer gekeken wordt naar tweedehands kanons. Als ook nieuwe kanons binnen het financiële bereik passen, zijn er op voorhand een paar kandidaten (gebaseerd op openbare bronnen, Marineschepen.nl heeft hier nog niet over met de marine of fabrikanten over gesproken). De eerste is de Amerikaanse 5"/62 Mark 45 Mod 4 gun, maar vooral de Italiaanse Oto Breda 127/64 LW uit 2012 is interessant. Deze opvolger van de huidige 127mm zou dankzij de Vulcano munitie het bereik vergroten van 24 km naar 120 km.
En Vulcano is geen onbekende voor de marine. Het is een project waar Nederland zich middels een Memorandum of Understanding met Italië in 2003 aan commiteerde, mede gesteund door de Prinsjesdagbrief 2003, en waar onder andere TNO jaren aan gewerkt heeft. Vulcano voor het bestaande kanon leek voor de KM een stille dood te zijn gestorven.
Wie weet biedt deze nieuwe wending een nieuwe kans en wordt het kanon alsnog een sterke schakel in de keten van het LCF.
