Zondag begint één van de grootste oefeningen in Europa: Joint Warrior. 35 schepen, 53 vliegtuigen en helikopters uit elf landen doen mee aan de Britse oefening rond Schotland. Nieuw is in deze editie de extra digitale dimensie; behalve onder, op en boven het water zal ook in het cyberdomein oorlog worden gevoerd.
Zr.Ms. De Ruyter, archiefbeeld. (Foto: Defensie)
Twee keer per jaar wordt de grote internationale oefening Joint Warrior georganiseerd. Tijdens de vorige editie namen geen Nederlandse schepen deel, maar dit keer is het aandeel groot: Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) Zr.Ms. Tromp en Zr.Ms. De Ruyter, onderzeeboot Zr.Ms. Bruinvis, mijnenjager Zr.Ms. Schiedam, en verschillende eenheden aan land. Daarnaast is de Nederlandse Maritime Battle Staff ingescheept.
Eerder deze week vertrokken de Nederlandse schepen vanuit Den Helder. Samen met de OPV's Zr.Ms. Zeeland, Friesland en Groningen, M-fregat Zr.Ms. Van Speijk, voeren Zr.Ms. Tromp, de De Ruyter en de Bruinvis naar zee. Op dat moment was het grootste deel van de Nederlandse vloot op zee.
Van de 35 deelnemende schepen is al een klein aantal in Schotse havens gearriveerd. Het Belgische M-fregat BNS Louise Marie, onderdeel van het permanente NAVO-eskader, was het eerste schip dat voor Joint Warrior afmeerde. Andere schepen zijn:
Duitse mijnenjager FGS Auerbach/Oberpfalz (Ensdorfklasse)
Ests stafschip EML Wambola (Lindormenklasse)
Amerikaanse torpedobootjager USS Carney (Arleigh Burkeklasse)
Spaans fregat SPS Reina Sofia (Santa Mariaklasse)
Duitse tanker FGS Spessart (Rhönklasse)
Noors fregat KNM Roald Amundsen (Fridtjof Nansenklasse)
Cyberdomein op zee
Vanaf aanstaande zondag zullen de schepen verwikkeld raken in de uiteenlopende oefenscenario's die Joint Warrior rijk is. Deze varieren van onderzeebootbestrijding, oppervlakteoorlogvoering, mijnenbestrijding, maritieme beveiligingstaken, luchtverdediging, inlichtingen verzamelen en elektronische oorlogvoering.
Nieuw is dit keer het cyberdomein. Na Unmanned Warrior in het najaar van 2016 toen 50 onbemande eenheden deelnamen, loopt dit keer Information Warrior 17 parallel aan Joint Warrior. Een van de belangrijke onderdelen van deze oefening is een test met artificial intelligence tools die razendsnel de binnengekomen informatie samenvoegt en bijvoorbeeld de wapens van de verschillende deelnemende schepen zelfstandig kan inzetten zonder tussenkomst van de mens. Aan de hand van deze technologie moet een eskader sneller en complexere beslissingen kunnen nemen en direct kunnen uitvoeren.
Verder worden openbare bronnen, zoals artikelen op websites en social media, gebruikt om inlichtingen te verzamelen (Open Source Intelligence, OSINT). Met deze informatie en data uit satellietbeelden wordt het inlichtingenbeeld verrijkt.
Tot slot wordt ook de digitale verdediging van schepen en onderzeeboten getest. Wat dat exact in gaat houden is nog niet bekend. De verwachting is dat dit vooral binnen de Royal Navy-eenheden zal zijn, maar de kans is aanwezig dat ook Nederlandse schepen voor oefening met cyberaanvallen worden bestookt.
Software en digitale communicatie spelen een belangrijke rol aan boord van marineschepen. Dat maakt dat de schepen onder andere met minder mensen af kunnen, maar ook kwetsbaarder zijn voor hacks. Een hacker zou zich kunnen richten op bijvoorbeeld het uitschakelen van systemen of op misleiding. Door bijvoorbeeld metertjes andere waarden aan te geven, waardoor het schip niet optimaal ingezet kan worden of schade ontstaat. Een ander doel kan zijn het overnemen van de controle over wapensystemen.
De verdediging tegen dergelijke aanvallen op marineschepen heeft de laatste jaren steeds meer aandacht gekregen. Bij de nieuwe Britse Type 26 wordt bijvoorbeeld bij het ontwerp gewerkt aan een stevige cyberverdediging van het schip.
Van één ding is zeker dat die niet de hele oefening zonder problemen gaat werken en dat is de elektronische kaart. Tijdens bepaalde fases van Joint Warrior wordt GPS verstoord.
