De Koninklijke Marine had geen eenheden beschikbaar om Russische marineschepen in Nederlandse Economische Exclusieve Zone te volgen.
Het Russische eskader met aan het hoofd vliegkampschip RFS Kuznetsov, dat woensdag nog gedetecteerd werd door Zr.Ms. De Zeven Provinciën, voer gisteravond voor de Nederlandse kust. De Koninklijke Marine moest bij gebrek aan beschikbare schepen en vliegtuigen de Kustwacht vragen om een kijkje te nemen.
Russische schepen zijn 20 jaar niet zo dichtbij zijn geweest; normaal kiezen zij de route om Ierland heen over de Atlantische Oceaan. Maar nu wilden zij zich laten zien.
De Kuznetsov wordt gevolgd door de Britse Type 45 destroyer HMS Dragon. Ook de Nederlandse marine wilde de Russen volgen, maar had geen geschikte eenheden voorhanden. (Foto: Britse marine)
Indien de Russische marine gisteravond de route over de Noordzee zag als gereedheidstest voor de marines van omringende landen, scoorde ons land niet best. In de Golf van Biskaje werden de Russen afgelopen woensdag nog waargenomen door Zr.Ms. De Zeven Provinciën. Daarna voeren de zes Russische marineschepen, aangevoerd door het 305 meter lange vliegkampschip RFS Admiral Kuznetsov, door richting het Kanaal. Daar werden zij opgevangen door het Britse schip van de wacht HMS Dragon.
Toen zij vervolgens opstoomden richting de Noordzee, moest de Koninklijke Marine echter verstek laten gaan. Waar in het verleden niet-NAVO schepen in deze wateren gevolgd werden, zoals F-16's Russische vliegtuigen nu ook begeleiden, waren er volgens een woordvoerder van het Ministerie van Defensie geen geschikte Nederlandse marineschepen voorhanden. Uit kostenoverwegingen is alleen een mijnenjager gereed voor calamiteiten. Deze schepen kunnen bij bijvoorbeeld rampen op zee wel direct worden ingezet, maar voor het volgen van eskaders zijn zij mede door hun lage maximale snelheid, niet geschikt.
Vooral fregatten -en anders OPV's- kunnen goed ingezet worden om schepen te volgen. Door aflossing van de Zeeland in de West en de Evertsen bij Somalië is echter een groot deel van dat bestand op zee. De resterende fregatten en OPV's zijn in onderhoud of waren gisteravond niet direct beschikbaar.
Ook heeft de marine na de bezuinigingen van 2003 geen maritieme patrouillevliegtuigen meer. De zeemacht moest gisteren daardoor aankloppen bij de Kustwacht en vragen of één van hun toestellen de Russische schepen kon volgen. Dat is niet alleen pijnlijk, van een Kustwachtvliegtuig kan niet hetzelfde worden verwacht als een marinevliegtuig. De twee Dornier 228-212 vliegtuigen van de Kustwacht kunnen weliswaar foto- en video-opnamen maken, maar ontberen systemen om bijvoorbeeld radaruitzendingen te registreren.
De Minsk op de foto met HMS Dragon. (Foto: Britse marine)
Escorteren en observeren
Het escorteren van onbekende marineschepen langs de kust is een gebruikelijke reactie. De schepen worden dan ook geobserveerd; inlichtingen over bijvoorbeeld (nieuwe) wapensystemen, sensoren, gereedheid, etc. worden verzameld. Dat is nu min of meer bij toeval door Zr.Ms. De Zeven Provinciën gedaan, maar waren de Russen wat later langsgevaren, had de KM helemaal niets gezien.
Bovendien laten landen zien, door de schepen te begeleiden met eigen marineschepen, dat ze gereed zijn. Dat staat los van een eventuele dreiging van de bezoekende schepen. In dit geval was van dreiging geen sprake, maar kwamen de tekorten bij de marine wel aan het licht.
Ook de Russische marine laat zich zien zodra NAVO-schepen de Russische wateren naderen. Destroyers, fregatten of inlichtingenschepen varen dan mee. Ook vliegtuigen en helikopters doen dat. Zo vloog onlangs een Russische Su-24 Fencer op vrij korte afstand van USS Donald Cook.
Tijdens de Koude Oorlog voeren Sovjetmarineschepen veel vaker op de Noordzee en behoorde het schaduwen van deze schepen tot een regelmatig terugkerende opdracht voor de KM. Regelmatig trokken fregatten of jagers er opuit om de bezoekers te escorteren.
Het Russische eskader
Behalve het enige Russische vliegkampschip Kuznetsov, bestaat het bewuste eskader uit de nucleaire kruiser Pjotr Velikiy (Kirovklasse), de tankers Sergey Osipov (Boris Chilikinklasse), Kama en Dubna (Dubnaklasse), de sleepboot Altay (Ingulklasse) en het landingsschip Minsk (Ropucha I klasse).
De verzameling schepen is op de eerste twee na dus niet erg indrukwekkend. Bovendien zijn ze vrij oud; de Pjotr Velikiy werd in 1998 in dienst gesteld en is één van de jongste schepen. De Minsk is echter sinds 1983 in dienst en de Sergey Osipov werd zelfs in 1973 de vaart genomen.
Rusland is overigens bezig met een modernisering. Dit jaar worden maar liefst 40 nieuwe marineschepen in dienst gesteld.
Vrije zee
Op de Noordzee voeren de Russische schepen door de Nederlandse Exclusieve Economische Zone (EEZ), de zone die verder dan 12 mijl uit de kust ligt en waar Nederland rechten heeft op o.a. visserij en wetenschappelijk onderzoek. Het zijn wel internationale wateren, dus (marine)schepen mogen zonder toestemming te vragen door dit gebied varen.
Het staat de Russische marine in het volste recht om de Nederlandse EEZ te doorkruisen. Toch is het bijzonder want de Russen kiezen normaliter voor de (wat scheepvaart betreft) rustigere route om Ierland heen. Vooral het Kanaal maar ook de Noordzee zijn drukke vaarwegen en dan is het soms passen en meten. De Russische marine koos er echter bewust voor om binnendoor te varen.
