Dinsdag 10 juni wordt de Teledoc-film "Adelborsten" voor het eerst aan het grote publiek vertoond en uitgezonden door BNN op Nederland 2. Gisteren had de première plaats in Eye, te Amsterdam. Ook Marineschepen.nl was aanwezig en sprak de regisseur Walter Stokman en uiteraard adelborsten die gedurende drie maanden door de camera's van Stokman werden gevolgd.
Still uit "Adelborsten", de Teledoc film van Walter Stokman.
Zoals ieder jaar startten ook afgelopen augustus ruim honderd jongeren de officiersopleiding van de Koninklijke Marine. Al voor de opkomst werd een aantal gevolgd door filmmaker Walter Stokman voor zijn Teledoc-film en zijn camera's bleven draaien tot en met de bootjesreis aan boord van Zr.Ms. Evertsen. Stokman kreeg gedurende die periode carte blanche van de marine.
Het resultaat is een heel persoonlijk en intiem portret van een viertal adelborsten gedurende de (fysiek) zwaarste periode van hun vijfjarige opleiding. Stokman volgt de adelborsten van zeer dichtbij terwijl zij de eerste stappen in de marine zetten en vooral tijdens de weken op Texel. "Adelborsten" is een heel eerlijke documentaire, met een heel pakkende sfeer. Het is niet mooier gemaakt dan het is, maar ook niet lelijker. Grappige momenten wisselen elkaar af met beelden van adelborsten die soms over hun eigen grens gaan. Gedurende de lange documentaire wordt de kijker op uitstekende wijze diep in de afgesloten wereld van de maritieme introductieperiode op Texel meegenomen.
Natuurlijk waren de adelborsten van promotie 2013, het kader van de opleiding en de staf van het KIM uitgenodigd voor de première in Eye filmmuseum. De marinemannen en -vrouwen waren te spreken over de documentaire. Tijdens de vertoning werd door hen en vrienden en familie met regelmaat gelachen. Vooral de soms knullige momenten die nu eenmaal horen bij nieuwelingen, deden de zaal bulderen. Dat die momenten in de docu zaten, had niemand moeite mee; "het is in het begin zeker geen geoliede machine", zoals één van de adelborsten na afloop toelichtte. "Maar ik ben wel blij dat ondanks dat, iedereen in zijn waarde is gelaten. Dat werd in andere documentaires niet altijd gedaan," zei een ander.
Mooie trailer, die in stijl niet afwijkt van de documentaire.
Geen uitleg
De sfeer en het prettige ritme van de film, waren vooral mogelijk doordat de regisseur vrijwel niets uitlegt. Alleen in het begin worden twee zaken toegelicht: er melden zich 120 adelborsten per jaar aan en mariniers zijn in groen, vloot in blauw. Voldoende om de kijker voor de docu op weg te helpen, al is de toelichting niet helemaal juist.
De kijker wordt verder niet lastiggevallen met verklarende titels, voice-overs, interviews, etc. Dat er onder de adelborsten "mutanten" zijn, weet straks iedere kijker, maar wat dat inhoudt zal nagenoeg iedereen ontgaan. Dat is geen probleem, het is immers geen voorlichtingsfilm. Maar het is wel de vraag of de docu voor iedereen te begrijpen is. Natuurlijk, juist doordat de camera's van Stokman zo dicht op de adelborsten zit, draait het vooral om de mens en de emotie. Maar om die goed te kunnen begrijpen en te plaatsen, is soms meer kennis of context nodig.
De film werd in een volle zaal van Eye vertoond. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Bootjesreis
De keuze om niets toe te lichten, heeft mogelijk ook te maken met de voor buitenstaanders vrij complexe wereld van de marine. Een wereld die vooral op Texel goed in beeld te brengen is. Stokman was in den beginne echter niet van plan die periode zoveel tijd te geven. In 2000 was Walter Stokman ook met IJswater Films actief voor de marine. Toen werd een reeks commercials opgenomen en tijdens die opnamen op zee hoorde Stokman over adelborsten: "Ik vond dat zo mooi dat ik het had opgeschreven en in een laatje gelegd. En twee jaar geleden was er de mogelijkheid om in te schrijven voor een Teledoc, dat is een project voor Nederlandse documentaires die zich in het heden afspelen, en toen dacht ik: 'dit is een perfect idee'."
Stokman had toen voor ogen om een docu te maken over de zogenaamde "bootjesreis": "Maar daar ben ik toch van afgeweken. Want ik merkte dat het dramatisch hoogtepunt wel op Texel ligt. De bootjesreis is eigenlijk een soort snuffelstage, dan kijken ze vooral toe. Maar op Texel moeten ze keihard aan de bak en dat wist ik niet, want ik had Texel niet meegemaakt. Dus die bootjesreis is de kapstok geworden waar het geheel aan hangt. Toen we Texel hadden gefilmd, realiseerden we ons wel dat het daar allemaal gebeurde en tijdens de bootjesreis gebeurde voor ons eigenlijk te weinig. Texel is daarom het hart van de film geworden."
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Niet eens een vlieg op de muur
Het lukt de crew van IJswater om de adelborsten heel dicht te naderen waardoor de kijker de diverse hoogte- en dieptepunten van heel dichtbij meemaakt. "De adelborsten hadden geen tijd om zich met ons bezig te houden. Vandaar dat wij onzichtbaar werden. Dat is wel anders dan bij andere opnamen. Aan de andere kant gebeurde er ook heel veel, dat is wel fijn maar daardoor weet je ook nooit zeker of je alles er uit kunt halen. Want, dat merk je niet als je de film kijkt, er is ook heel veel gemist. Uiteindelijk komen de krenten uit de pap wel naar boven en dan zie een lijn."
Instructeur sergeant der mariniers Joost de Ruiter is van het kader één van de hoofdrolspelers. In de docu is verschillende keren te zien hoe hij de adelborsten scherp houdt zoals alleen mariniers dat kunnen. Ook hij merkte na afloop op dat de filmmakers nauwelijks opvielen: "Walter heeft dat best wel goed gedaan. Hij was er wel en hij houdt ook van gezelligheid, maar je had toch bijna niet door dat hij aan het filmen was. Hij had een bepaald beeld in z'n hoofd en dat wilde hij naar buiten brengen. Zonder interviews. En dan niet iets overdoen; dat was het en klaar. Daarmee is het toch gelukt om deze periode van de opleiding neer te zetten zoals die is."
Geen collegebanken
De film gaat over de eerste maanden van de vijfjarige opleiding en staat dus bol van de fysieke en mentale druk op de adelborsten. Voor de mariniers onder hen zal dat naar nog een niveau hoger worden getild in de vervolgopleiding, maar voor de andere studenten niet. De aanstaande marineofficieren zitten tijdens hun studie vele jaren in de collegebanken. In de docu is echter geen collegezaal te bekennen en sollicitanten kunnen op het verkeerde been worden gezet. SGTMARNS De Ruiter: "Maar deze film is helemaal niet bedoeld om een compleet beeld te krijgen van de opleiding. Het gaat om wat deze mensen doormaken en over hoe je individuen een groep ziet worden. En het gaat niet om de opleiding zelf. Ja je ziet er nu een klein stukje van, maar voor het complete verhaal van de opleiding kunnen ze op internet terecht. Daar maak ik me geen zorgen over."
Ook Marineschepen.nl was destijds op Texel voor een reportage. Een verschrikking voor de marinemannen en -vrouwen in opleiding, maar prachtig voor fotografen en filmmakers. Het artikel over Texel is hier te lezen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Uitvallers
Bij die zware periode op Texel, horen ook uitvallers. De filmmakers hadden voor de opleiding van start ging adelborsten gevraagd of zij bereid waren mee te doen aan de film. Adelborst Zeedienst Kirsten Blom zag dat niet zitten: "Ik wilde dat niet omdat je er dan toch iets extra's bij hebt, terwijl het al zwaar genoeg is. Maar van de adelborsten die ze volgden waren er twee uitgevallen en vervolgens kwamen ze bij mij terecht. Ik vond dat toen wel prima. Ik had er helemaal geen last van. Ook vond ik het weleens fijn dat er mensen uit 'de normale wereld' bij waren, want je gaat zo ver in je eigen marinewereldje dat je van de buitenwereld niets meer meekrijgt."
KPLADBZ Blom is naast KPLADBLD Ebru Yalin één van de hoofdpersonages geworden. Toen Blom de beelden zag, was ze weer even terug: "Het was super mooi om te zien. Het leek wel minder heftig dan hoe ik het had meegemaakt. Als je er in zit lijkt het allemaal veel moeilijker doordat je geen besef hebt van tijd, weinig slaapt en niet weet wat er komen gaat. Maar het gaf een heel goed beeld van wat ik heb meegemaakt."
Hoewel Kirsten Blom in eerste instantie niet gefilmd wilde worden, is ze nu trots op de documentaire: "Ja, ik ga hem wel promoten via social media! Je ziet er natuurlijk niet uit, maar het is wel leuk met deze film te laten zien wat je hebt gedaan. Want je kunt het wel vertellen, maar heel vaak begrijpen mensen toch niet hoe intens dat is. Dus ik ben nu wel heel blij dat ze gefilmd hebben."
De documentaire wordt op dinsdag 10 juni om 20:25 uur door BNN vertoond op Nederland 2.
