Zr.Ms. Johan de Witt is bijna halverwege de missie tegen piraterij bij Somalië. Marineschepen.nl sprak met de commandant van het schip KTZ René Luyckx over de afgelopen twee maanden.
Zr.Ms. Johan de Witt in de Indische Oceaan vanuit een helikopter. (Foto: Facebook Johan de Witt)
Zaterdag 24 januari vertrok het LPD Zr.Ms. Johan de Witt naar de wateren rond Somalië voor de EU antipiraterijmissie Atalanta. Hoewel de Somalische piraterij tot staan is gebracht, blijven veel marines een bijdrage leveren om te voorkomen dat piraterij direct terugkeert. Want Somalië kan met de lokale kustwacht de taak nog niet overnemen.
Zweden heeft de leiding over de EU-missie. De Zweedse staf voert het bevel vanaf Zr.Ms. Johan de Witt. Daarnaast zijn diverse Zweedse eenheden, zoals helikopters en CB-90 aanvalsboten, toegevoegd aan het LPD.
Vanuit de Indische Oceaan werd gistermiddag via satelliet verbinding gemaakt met Amsterdam voor een gesprek over de afgelopen periode. Kapitein ter zee René Luyckx: "De eerste twee maanden zijn voorbij gevlogen. Er zijn toch een hoop nieuwe mensen aan boord die voor het eerst op missie gaan, we hebben veel moeten integreren met de Zweden en de Zweedse staf geeft een extra dimensie aan het geheel. We hebben ons de afgelopen twee maanden niet verveeld."
De Zweden kwamen na het winterverlof, half januari, aan boord en bereidden zich in Den Helder met de Johan de Witt voor. Daarna zette het schip koers richting Somalië en dat gaf nog genoeg tijd om de puntjes op de i te zetten volgens de commandant: "De eerste twee weken stonden in het teken van opwerken, integreren en afstemmen. Die tijd heb je nodig, want er zijn een hoop extra eenheden aan boord: mariniers, helikopters, CB-90's en FRISC's. Uiteindelijk hadden we onder leiding van SEATRAIN [de Nederlandse oefenautoriteit, JK] een vol programma tot aan Kreta. Daar hebben we een grote eindoefening gedaan zoals alle schepen doen en zijn we richting Suezkanaal gegaan."
Eén van de opdrachten tijdens de eindoefening bij Kreta was het boarden van een schip met Nederlandse en Zweedse eenheden.
Nadat de Zweedse admiraal Jonas Haggren het bevel over Atalanta op zich had genomen, op 13 februari, begon het voor de Johan de Witt echt. Luyckx: "We startten aan de noordkant van Somalie met het verkennen van de kust met landingsvaartuigen en helikopters. Ondertussen maakte de admiraal kennis met de antipiraterijeenheden aldaar. We kregen een Chinese en later een Japanse delegatie aan boord. Haggren bracht een bezoek aan het Duitse fregat Bayern, het Spaanse patrouilleschip Rayo, het Spaanse detachement van het patrouillevliegtuig en aan de Kroaten die de beveiliging verzorgen op de schepen van het World Food Program. Ook zij behoren tot de missie Atalanta en vallen dus organisatorisch onder admiraal Haggren."
Daarna meerde de Johan de Witt af in Muscat, Oman, voor het eerste havenbezoek in vier weken.
KTZ René Luyckx en admiraal Jonas Haggren in gesprek met de Chinese Admiraal Jiang Guoping en zijn tolk. (Foto: Magnus Lindstedt/Zweedse Strijdkrachten)
Gesprekken voeren
Nu piraten al even geen schepen meer hebben aangevallen, zijn marineschepen daar vooral voor afschrikking en het leveren van een bijdrage aan de wederopbouw van Somalië.
Luyckx: "Er zijn veel verschillende taakgroepen in het gebied en ik denk dat het goed is dat we geen dubbel werk doen, maar dat er afspraken worden gemaakt over wie wat doet. Zo zijn met name de Japanse eenheden actief in konvooibegeleiding in de Golf van Aden. Wij richten ons meer op de zogenaamde friendly approaches, waarbij we contact maken met de lokale scheepvaart."
De Johan de Witt doet dat dicht onder de kust. Het LPD begon, na Muscat, weer in het noorden en zakte langzaam af naar het zuiden. René Luyckx: "We leggen dan een landingsvaartuig neer en varen met een Zweedse CB-90 grote delen van de kust af. Voordeel is ook dat zij 's nachts niet terug naar het schip hoeven. Op deze manier kun je een groot gebied bestrijken. Het schip kan dan namelijk ook andere dingen doen.
Ook de FRISC zetten we in. Als we in een gebied komen met meerdere schepen, laten we de FRISC te water en dan gaan ze dohws en skiffs bezoeken."
"In alle gevallen varen we op bootjes af en gaan we gesprekken aan. We kijken dan of de mensen zich veilig voelen, ergens last van hebben en of ze de laatste tijd nog iets van piraterij gemerkt hebben. Dat gaat allemaal op een heel natuurlijke manier. Zij varen daar met bootjes, wij varen daar met bootjes en dan komen we elkaar tegen. En als je er wat vaker zit, komen ze zelf ook langs. Soms worden we uitgenodigd om even aan boord te komen."
"We hebben op die manier veel gesproken met vissers, maar ook met mensen die bijvoorbeeld de lokale economie aan het opbouwen zijn of het in een bepaald gebied voor het zeggen hebben."
"Dat gaat in een vrij gemoedelijke sfeer, maar zo krijgen we wel informatie over bijvoorbeeld of er nog activiteiten zijn die neigen naar piraterij of dat er inmiddels andere activiteiten zijn ontstaan. Het gaat om vooral het verkrijgen van informatie uit gebieden waar je via land in Somalië niet kan komen."
Een Zweedse CB-90 dicht bij het strand nabij Mogadishu (Somalië) met op de achtergrond Zr.Ms. Johan de Witt. (Foto: Magnus Lindstedt/Zweedse Strijdkrachten)
Niet saai?
Dit is ongetwijfeld ontzettend interessant voor de bemanningen van de FRISC, landingsvaartuigen en CB-90's, maar is het niet saai voor de bemanning van het LPD? Volgens de commandant valt dat wel mee: "Iedereen, van hoog tot laag, zegt dat de afgelopen twee maanden snel voorbij zijn gegaan. Bij de bezoeken van de admiraal en delegaties horen vaak briefings, een sailpast en lunches. Daarnaast moet alle verkregen info van de lokale bevolking verzameld en verwerkt worden aan boord. En we hebben secundaire taken."
Onder die secundaire taken valt ook iets nieuws. Want sinds februari dit jaar is er een nieuw mandaat. Voorheen mochten militairen van de antipiraterijmissies het land niet op, maar daar kan nu een uitzondering voor worden gemaakt. Luyckx: "In het nieuwe mandaat mogen de schepen of eenheden op verzoek van de landmissies ondersteuning verlenen in bepaalde gebieden van Somalie. En als dat verzoek er is en het wordt toegestaan om dat gebied te gebruiken, mag je ook mensen aan wal zetten."
Hierdoor is het ook mogelijk om goederen te transporteren naar locaties die anders moeilijk te bereiken zijn. KTZ Luyckx: "Voor de Puntland Military Police hadden we buitenboord motoren mee. Toen we die daar afgaven, hadden we gelijk de mogelijkheid om een praatje te maken en even te kijken hoe het gaat."
De tweede opdracht vergde iets meer: "Van de landmissie van de EU, EUCAP Nestor, kwam het verzoek om bij Mogadishu een aantal auto's aan de kust af te zetten, zodat zij die konden afleveren aan de Somalische kustwacht. Toen we langs Djibouti kwamen hebben we die auto's aan boord genomen."
"Onderweg naar Mogadishu zijn we bezig geweest met het planningsproces om die wagens op de wal te zetten. Daar gaat veel planningswerk in zitten en het nodige toestemming vragen op hogere niveaus."
"Het was niet een heel prettig strand om op te landen. We moesten eerst goed onderzoeken wanneer en waar we met een LCU [Landing Craft Utility, een landingsvaartuig, JK] aan land konden gaan. Dat heeft toch wel wat tijd gekost. Toen hebben we een moment geprikt dat alle omstandigheden zoals het weer, hoog en laag water, optimaal waren."
Het lastige was dat we met de LCU niet heel dichtbij konden komen dus we moesten nog een meter of 50 overbruggen met een tractor waarmee we de wagens de wal op hebben gereden.
Somalië
Dankzij al die activiteiten heeft de Johan de Witt een aardig beeld verzameld van de huidige situatie in Somalië. De commandant: "We zien kleine stapjes van vooruitgang. Bijvoorbeeld mensen die een haventje bouwen of dat voor het eerst in jaren een goederendohw spullen komt afleveren. De havenstad Bosasso is één van de snelst groeiende steden van Somalië geworden. Daar zie je dat de autoriteiten meer grip krijgen en dat mensensmokkel wordt aangepakt of Al-Shabaab wordt bevochten. Of dat er rust is in de haven waardoor schepen van het World Food Program er kunnen afmeren."
Een landingsvaartuig met de auto's voor de Somalische kustwacht. De tractor helpt de nieuwe wagens over de laatste 50 meter water heen naar het strand. (Foto: Magnus Lindstedt/Zweedse Strijdkrachten)
Zweden
Wat de Johan de Witt de komende periode gaat doen is nog moeilijk te zeggen. Volgens KTZ Luyckx hangt dat mede af van de verzoeken van landmissies.
Wel kijkt iedereen uit naar het volgende havenbezoek: "We nu bijna twee maanden weg en we hebben alleen vier dagen Muscat gehad. Dat eist toch wel wat van de bemanning. Niet dat het nou zo heel erg is, maar je merkt dat iedereen de behoefte heeft om even de benen te strekken. Want dit is niet het gebied en de missie om echte ontspanningsactiviteiten te doen met het schip. We hebben wel een BBQ gehouden en we zijn de evenaar over, dus Neptunus komt nog aan boord. Maar het schip stilleggen om te gaan zwemmen doen we hier niet.
We hebben bovendien twee nationaliteiten aan boord en dat is ook even aftasten."
Die twee nationaliteiten kunnen het overigens goed met elkaar vinden. Luyckx: "De staf aan boord geeft een extra dimensie aan het geheel. De samenwerking tussen de Nederlanders en Zweden is goed. Er is weinig gedoe en weinig wanklank."
Voor René Luyckx en zijn staf was het nog even afwachten hoe het zou lopen, maar dat had niets te maken met dat de Zweden geen lid van de NAVO zijn en dus andere procedures kennen.
Luyckx: "Dat valt wel mee, het is altijd even voegen als je buitenlandse militairen aan boord krijgt. Je weet niet precies wat de gebruiken van de ander zijn bijvoorbeeld. Maar ik zie dat de werkinstelling, mentaliteit en humor van de Zweden erg dicht bij die van de Nederlandse zitten."
Toch blijft het wennen. "Ja. Om even een voorbeeld te geven: als we de bemanning bij elkaar hebben is de voertaal Engels. Dat is voor iedereen even slikken. Moet ik nou op m'n Nederlandse schip Engels praten? Ja dat moet."
"Daar kiezen we bewust voor omdat de Zweedse eenheden die zijn toebedeeld aan de Johan de Witt, ook onderdeel uitmaken van het schip en dan moet je geen onderscheid maken."
De berichten over de scheepsomroep zijn in zowel het Nederlands als het Engels, maar alle briefings zijn weer in het Engels.
Piraten
Het is niet zo heel lang geleden dat er schepen werden gekaapt en vuurgevechten waren tussen (Nederlandse) mariniers en piraten. Hoewel de Johan de Witt er wel op is voorbereid, liggen dergelijke confrontaties niet meer in de lijn der verwachting. Luyckx: "Ik verwacht niet dat wij nog te maken krijgen met actieve piraterij. De aanwezigheid van marineschepen en de beschermende maatregelen die de koopvaardijschepen hebben genomen, voorkomen dat. Ik denk dat je goed gek moet zijn om nu als piraat nog een schip te kapen, maar niemand weet wat er gebeurt als de aandacht van de internationale gemeenschap in de toekomst vermindert."
