Marineschepen.nl
 
   
 

Eerste politieke schermutselingen over marine in aanloop naar verkiezingen



Door: Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 02-09-2016 | Laatst aangepast: 02-09-2016


Gisteren had voorafgaand aan de opening van de Wereldhavendagen de Johan de Witt Conferentie plaats. Op de Van Ghentkazerne werden niet alleen lezingen gehouden, maar werd ook voor het eerst door politici in aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen gediscussieerd over de nabije toekomst van de marine. Opvallend was vooral de afkeurende opmerking van Fred Teeven (VVD) over de keuze van Damen om nu al voor samenwerking met een buitenlandse werf te kiezen: "Dat kan je alleen met tranen aanschouwen."

Wereldhavendagen
Zr.Ms. Rotterdam aan de vooravond van de Wereldhavendagen 2016. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

De jaarlijkse conferentie had gisteren extra lading door de drie grote vervangingsprogramma's van de marine (onderzeeboten, fregatten en mijnenbestrijdingsvaartuigen) en de aankomende verkiezingen. In een bomvolle zaal ontmoetten enerzijds vlijmscherpe analyses en harde constateringen enigszins voorzichtige politici die soms iets te enthousiast in de verkiezingsmodus stonden.



Meer geld erbij
In drie rondes betraden Salima Belhaj (D66), Raymond Knops (CDA) en Fred Teeven (VVD) het podium in de Johan de Wittzaal. Alledrie spraken zich uit voor meer geld voor Defensie. Zelfs als de kiezer daar niet op zit te wachten, als het aan CDA'er Knops ligt: "Er wordt veel gepraat, maar te weinig gedaan. Zeker een paar jaar terug was er een soort decadentie over ons heen gekomen. Ook in Den Haag. Als de kiezer het niet belangrijk vond, vonden politici -behalve de echte believers- het ook niet belangrijk. Je ziet het nu langzaam kantelen, al kan dat sneller. Zeker gelet op de dreigingen die op ons afkomen."

Net als het CDA wil de VVD een meerjaren begroting voor Defensie, zei Teeven: "Een meerjarig hoog budget over formaties heen, heeft grote voordelen. Je bent dan niet iedere keer afhankelijk van verkiezingen. Op dit moment zijn we heel voorzichtig gesprekken aan het voeren met partijen in het midden. Wij denken dat er geld bij moet, nu, maar ook de komende 10 jaar.`



D66 wil het liefst dat Nederland op het Europees gemiddelde komt, dat betekent een investering van 2 miljard euro in stappen. Overigens pleitte minister van Defensie Hennis (VVD) daar in maart ook voor. Anders dan de VVD, wil D66 volgens Belhaj wel veel meer aandacht besteden aan internationale samenwerking. "We kunnen het niet meer alleen doen, we moeten samenwerken," zei ze. Op welke vlakken zij nog meer wil samenwerken dan de huidige intensieve samenwerkingsverbanden binnen de NAVO, met de UK, België en Duitsland, zei Belhaj er niet bij.

Die samenwerking kwam ook terug toen het publiek de vraag gesteld werd voor welke schepen gekozen moest worden ter vervanging van de M-fregatten: patrouilleschepen, onderzeebootbestrijdingskorvetten of allround fregatten. Het publiek koos massaal voor de laatste optie. Belhaj reageerde daar op: "Als Nederland gaat samenwerken met andere landen, is maar de vraag of je alles allround moet hebben. Ik vind het een moeilijke vraag. Ik denk dat dat gebaseerd moet zijn op waar behoefte aan is, waar Nederland goed in is en wat andere landen doen."
Teeven zei dat de keuze in eerste instantie aan de marine is en vervolgens moet de definitieve keuze door de minister worden gemaakt. Hij sprak zich echter wel uit als voorstander van fregatten vanwege de flexibiliteit.

Wereldhavendagen
De Kamerleden Knops, Teeven en Belhaj op het podium van de Johan de Witt conferentie. Geheel rechts LGENMARNS Verkerk. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

De tranen van Teeven
Op de vraag over de rol van de Nederlandse defensie-industrie in de nieuwe programma's en het belang daarvan, reageerden de drie volksvertegenwoordigers verschillend. Het CDA ziet Defensie bij monde van Knops niet als een werkgelegenheidsproject, maar erkent dat Nederland op sommige punten heel goed is. Hij noemde radars als voorbeeld. "Je zou gek zijn," vervolgde hij "als je op die vlakken geen samenwerking met bedrijfsleven zoekt. Als de defensiebudgetten onder druk staan, staat ook innovatie onder druk. De overheid is nu onbetrouwbaar: alles wordt op de lange baan geschoven en het bedrijfsleven zit met een vacuüm."

Teeven staat er naar eigen zeggen iets anders in. Daarop volgde één van de opmerkelijkste uitspraken van de middag, waarbij Teeven zonder namen te noemen zeer waarschijnlijk doelde op de samenwerking tussen Damen en het Zweedse Saab op gebied van onderzeeboten. "Het is belangrijk dat je met de marine ook geld kunt verdienen. Dan moet je wel Nederlandse producten kopen, anders krijg je dat Nederlandse product moeilijker aan de man in het buitenland. Maar het wordt soms wel moeilijk gemaakt door de industrie. Soms worden er samenwerkingsverbanden aangegaan, waardoor het niet makkelijker wordt om een Nederlands product te kopen. Daar kan je in een vroeg stadium als volksvertegenwoordiger niets aan doen. Dat kan je alleen met tranen aanschouwen en hopen dat het goed komt."

De uitspraak is extra opvallend omdat juist politieke keuzes er toe hebben geleid dat er in Nederland na 1994 geen onderzeeboten meer zijn gebouwd.

Even later sprak Teeven zich uit tegen verregaande Europese samenwerking op gebied van defensie-industrieën: "De PvdA en D66 hebben een initiatiefwet gemaakt om alles op gebied van de defensie-industrie Europees te kunnen aanpakken. De VVD verzet zich hier tegen, omdat de Franse, Spaanse en Italiaanse industrieën met ontzettend veel geld van de overheid gesteund worden. Nederland heeft er geen voordeel bij als het contact tussen Defensie en industrie via Europese lijnen moet. Nederland heeft er juist voordeel bij dat het nog niet zover is, zeker gelet op de Nederlandse specialisaties als radars."



Wat is de vrije zee ons waard?
De drie leden van de Vaste Kamercommissie van Defensie deden hun uitspraken in het kader van de conferentie dat als thema had 'Wat is de vrije zee ons waard?' Het blootleggen van de spanning tussen enerzijds de snel veranderende situatie om ons heen en de tragere ontwikkelingen in de politiek, was waarschijnlijk één van de doelen van de organisatie.

Voorzitter Rob van Doorn had eerder die middag het thema toegelicht, na een vurig pleidooi voor verhoging van het defensiebudget. Niet omdat het de afspraak is, maar omdat we de garantie en veiligheid van democratie verdienen, omdat we het zelf moeten willen, zo zei Van Doorn. "Laat het dus nooit meer zo zijn dat we ooit op een nieuwe 4 mei, naast alle overledenen ook ons falen om tijdige maatregelen voor onze veiligheid te nemen, herdenken. Daarom is het thema 'Wat is de vrije zee ons waard? ' niet alleen in woorden, maar ook in daden."

De wil om tot daden te komen was bij de heren en dame politici duidelijk aanwezig, meer dan in voorgaande jaren. Toch bleef de partijpolitiek in veel gevallen duidelijk merkbaar. En of de daden genoeg zullen zijn om de dreigingen het hoofd te kunnen bieden, is maar de vraag gelet op de situatie die de eerste spreker het publiek voorschotelde.

"Maritieme belangen handhaven of uiteindelijk kopje onder gaan"
De vraag wat de vrije zee ons waard zou moeten zijn, werd door prof. Jonathan Holslag van de Vrije Universiteit Brussel, in zijn ronduit alarmerende presentatie beantwoord: alles. "Deze regio met gigantische wereldwijde handelsbelangen heeft eigenlijk geen keuze. Het is een kwestie van maritieme belangen handhaven of uiteindelijk kopje onder gaan."

Holslag liet aan de hand van wat cijfers zien wat die maritieme belangen van Nederland betekenen:
Het Nederlands BBP = 665 miljard euro.
Het maritieme aandeel daarin is ongeveer 360 miljard, volgens Holslag.
170 miljard euro van die handel is afhankelijk van veilige toegang tot de Straat van Gibraltar.
75 miljard is afhankelijk van toegang tot Bab-el Mandeb, tussen het Suezkanaal en de Perzische Golf/ Indische Oceaan.
65 miljard euro is afhankelijk van een veilige Straat van Malakka, bij Indonesië.

6.000 mijl van onzekerheid
"Nederland heeft dus geen keuze om die 6.000 mijl van onzekerheid tussen Nederland en de Chinese havens te beschermen," zei Holslag.
De dreigingen zijn niet mals. Piraterij is afgenomen, maar alles is nog steeds aanwezig om piraterij weer op te laten flakkeren zodra de marineschepen weg zijn. Meerdere terroristische incidenten hebben in en rond de Middellandse Zee plaatsgevonden. Langs de 6.000 mijl van onzekerheid liggen 12 gefaalde staten, die maritieme belangen kunnen schaden. Migratie zal tot 2050 de Europese bevolking doen toenemen met ruim 1 miljard mensen.

Daarnaast krijgt Europa steeds meer concurrentie op zee. China, Rusland en Iran breiden hun invloedsfeer uit. "En je kunt het ze niet kwalijk nemen," zei Holslag. "Door de hele geschiedenis zie je steevast dat opkomende mogendheden proberen hun invloedssfeer te creëren. Dat hebben wij ook gedaan. Dat is geen kwestie van goed tegen slecht, wel een realiteit die zwaar op ons zal wegen. Vooral omdat die realiteit gepaard gaat met pogingen van die landen om de internationale orde te hertekenen ten gunste van hun belangen en onvermijdelijk ten koste van die van ons."

Wereldhavendagen
LGENMARNS Rob Verkerk, Commandant Zeestrijdkrachten, zei tijdens de opening van de Wereldhavendagen dat Rotterdam een slimme haven is die pleit voor een veilige toevoer en een op z'n taak berekende Defensie. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Militaire macht China en Rusland
Dit spel blijft volgens Holslag echter niet beperkt tot handel. Ook de militaire macht van bovengenoemde landen breidt snel uit. Zeker China is succesvol. De huidige uitbreiding met satellieten, ballistische raketten, maritieme vliegtuigen, destroyers en onderzeeboten, is slechts het begin, zo zegt ook China zelf. Het doel van China is om in 2050 een grootmacht in de Westelijke Pacific te zijn "en dan te starten met de fenomenale pushback, zodat de Amerikaanse macht in die regio ten einde is."
Een ander voorbeeld dat Holslag gaf was de Krim. Sinds de annexatie is het schiereiland aan de Zwarte Zee omgebouwd tot een militair bastion met 25.000 militairen en -belangrijker nog- wapensystemen die het hele Zwarte Zeegebied kunnen beheersen.

Volgens Holslag is het gevolg dat de machtsbalans kantelt in ons nadeel "en dat de prijs voor het Westen om invloed uit te oefenen groter en groter wordt". In verleden is het vaker voorgekomen dat de militaire superioriteit van een gevestigde orde sneller dan mensen denken verloren kan gaan. Dat wordt nu extra versneld doordat de NAVO zwakker wordt doordat de lidstaten niet meer alles voor elkaar en de alliantie overhebben. In de VS groeit bovendien een generatie op die helemaal niet meer zo georiënteerd is op Europa als in het verleden.

Wat te doen
Steeds meer mensen in het Westen zien deze ontwikkeling ook, constateerde Holslag. Maar zij worstelen veelal met hoe het opgelost moet worden. Belemmerend werkt ook dat veel politici denken dat het nooit meer tot een oorlog of grote armoede zal komen. En als die er komt, is er blind vertrouwen in de VS.
Bovendien ontbreekt in de ogen van Holslag politieke leiderschap. De politicus moet volgens hem uitleggen dat investeren in Defensie belangrijk is, zonder dat dat veel hoeft te kosten. Veel Defensie uitgaven gaan op aan loon en dat pomp je dus in de economie. "Als je daar dan een goede industrie achter hebt staan, dan is de return voor de economie en de productiviteit gigantisch. Deze boodschap hoor ik te weinig."

Na een vraag uit het publiek, kwam Holslag met nog een dreiging: naar isolationisme neigende partijen. "Zij zetten zich af tegen islam en zijn vooral sterk gericht op interne polarisatie. Dan krijg je de slechts mogelijke context waarin je je eigen botsing van beschavingen aan het creëren bent, waardoor je hele samenleving ten onder gaat terwijl rondom jou de dreigingen systematisch blijven toenemen. Ik noem dat een vorm van schijnnationalisme. (…) Ze doen alsof ze met spierballen rollen en de redder des vaderlands zijn, maar eigenlijk wat er gebeurt is het tegenovergestelde. Ik denk niet dat je een sterke strijdkracht kunt bouwen op een zwakke, verdeelde samenleving. De eenheid is een eerste stap, dan omgaan met economische machtspolitiek en dan een heel coherente visie op gebied van defensie.





comments powered by Disqus


Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Privacy
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Nieuwsoverzicht

Gerelateerde artikelen