Vandaag stond het Marinemuseum in het teken van verhalen over het verleden van de Koninklijke Marine, gestoken in een nieuw jasje. Voor het indrukwekkende verhaal van de redding van de over boord geslagen matroos Bleije door LTZ De Jongh die bij de actie zelf verdronk, werd een gedenkbank onthuld.
Een heel andere, modernere, terugblik vormt de jubileumtentoonstelling "De Marine in de kijker". Deze innovatieve expositie werd vandaag geopend.
Museumdirecteur KLTZ Harry de Bles aan het woord voor de gedenkbank. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
Op 4 oktober 1917 voer torpedoboot Hr.Ms. Pangrango in een vliegende storm voor de kust van Den Helder, toen matroos Bartholomeus Bleije over boord sloeg. Bemanningsleden wierpen hem een reddingsboei toe, maar die belandde buiten bereik van de vermoeid rakende drenkeling. Op dat moment sprong luitenant ter zee De Jongh het water in en wist matroos Bleije met enorme krachtsinspanning boven water te houden. Het lukte de marineofficier om Bleije terug naar de torpedoboot te voeren en gaf hem een laatste duw om weer aan boord te komen. Daarna verdween de redder echter zelf onder de golven en kwam niet meer boven.
Het verhaal schokte velen. Natuurlijk om het verlies van een LTZ De Jongh, maar vooral omdat een officier een matroos had gered met gevaar voor eigen leven. Dat was in die tijd ondenkbaar.
De Koninklijke Vereniging Onze Vloot besloot de held te eren door een gedenkbank te plaatsen aan de Buitenhaven in Den Helder. Zo werd in 1919 een tastbare herinnering geplaatst voor de omgekomen marineofficier, maar ook echtgenoot van de hoogzwangere Johanna Hjortshoj.
Guus en Johanna hadden elkaar ontmoet een havenbezoek van Hr.Ms. Gelderland in Denemarken. Een jarenlange uitzending naar de Oost deed de liefde niet bekoelen en na terugkeer trouwde het jonge stel. Enkele maanden na het drama werd dochter Guuske geboren. Guuske groeide op in Denemarken, waar zij, inmiddels 95 jaar oud, nog steeds woont. Zij kent haar vader alleen van verhalen, foto's en brieven. Deze brieven waren echter, nadat Guuske ze gelezen had, vernietigd. Met haar kinderen en kleinkinderen bezocht zij tot eind 90'er jaren geregeld de gedenkbank. Zo bleef dit verhaal een vast onderdeel van de Deense familie.
De twee families bijna honder jaar later verenigd. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
De bank zelf werd minder goed onderhouden. In de jaren '70 werd het afgebroken en in sterk vereenvoudigde vorm opgebouwd naast het Marinemuseum. Al bleven de kalkstenen blokken waarin de dramatische gebeurtenissen gegraveerd staan, behouden.
Ook bij de familie Bleije dreigde het verhaal verloren te gaan. Ondanks het portret van redder Guus de Jongh dat jarenlang een prominente plek had, raakte de geschiedenis in de vergetelheid. Pas een paar weken geleden kreeg het verhaal nieuw leven toen één van de kleinzonen een mail ontving over de gedenkbank.
Het Marinemuseum had namelijk op initiatief van een inwoonster van Den Helder de bank in oorspronkelijke staat laten restaureren. Dat was mogelijk omdat, heel onverwachts, de oorspronkelijke bouwtekeningen zich in het Amsterdamse stadsarchief bevonden.
Afstammelingen van matroos Bleije en luitenant ter zee De Jongh legden een krans bij de bank. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
Tijdens een zonovergoten plechtigheid werd de gedenkbank op het terrein van het Marinemuseum onthuld. Commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal Borsboom richtte tijdens de plechtigheid zijn woord richting de aanwezigen, en Guuske die vanwege haar leeftijd niet kon afreizen naar Nederland. Behalve een bank ter herinnering aan de reddingsactie is de bank volgens de vice-admiraal ook een monument voor collegialiteit en saamhorigheid: "Deze bank overstijgt landsgrenzen, generaties en rangen."
Ook werd tijdens de plechtigheid opnieuw duidelijk hoe groot de impact nu nog is op de beide families. Eén van de kleinzonen van matroos Bleije: "Het is jammer dat we pas sinds kort van het verhaal weten. Zonder de reddingsactie van Guus de Jongh hadden twee van zijn zonen nooit geleefd. We zijn hem enorm dankbaar dat hij ons het leven heeft geschonken."
Verhalen gedigitaliseerd
In het hoofdgebouw van het Marinemuseum werd door VADM Borsboom en gedeputeerde van cultuur Elvira Sweet de tentoonstelling Marine in de Kijker geopend.
Tijdens het jubileumjaar van de Koninklijke Marine kon een passende tentoonstelling in het Marinemuseum uiteraard niet ontbreken. Het bezwaar was echter dat alle tentoonstellingsruimten van het museum al gevuld waren en het belangrijkste verhaal van 525 jaar marine eigenlijk al verteld wordt. Het museum ontwikkelde toen in samenwerking met Perspekt Studio's en Carillon Audiovisuele Communicatie een innovatieve tentoonstelling die doorvlochten is met de bestaande.
Museumdirecteur KLTZ Harry de Bles licht de tentoonstelling toe. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
De genodidgden kijken ademloos naar de introductiefilm. Vooraan gedeputeerde van cultuur Elvira Sweet en VADM Borsboom. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
Resultaat: interactieve kijkers die verspreid staan door het museum. Bezoekers zien de schilderijen en objecten in de ruimte terug in het beeld van de kijker, waar een korte film wordt vertoond. De begeleidende tekst is luchtig, met hier en daar een kwinkslag. De kijkers stimuleren om de achterliggende voorwerpen nog eens goed te bekijken: achter ieder voorwerp zit een verhaal.
VADM Borsboom bekijkt een film over LADM De Ruyter. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
Conservator van het Marinemuseum Leon Homburg: "Het was al langer een wens van ons om bepaalde onderwerpen meer diepgang te geven. Dus hebben we, overeenkomstig met het thema van Marine 525 jaar, objecten gekozen waarmee we dieper in kunnen gaan op innovatie. Dat kan innovatie zijn op gebied van strategie, personeel, maar we hebben ons vooral gericht op technische innovatie."
In eerste instantie was Homburg wat verrast toen de bureaus met het idee van een kijker kwamen, maar het enthousiasme kwam snel. "Het is enorm flexibel en omdat we bewegende beelden laten zien, kun je er weer iets heel nieuws mee. We hebben de filmpjes in de kijkers vaak opgehangen aan personen zoals dhr. Gunning de bedenker van de Drie-cilinder onderzeeboten."
Conservator Leon Homburg bij één van de kijkers. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
"De kracht van het concept is dat je van bezoekers een wat onverwachte handeling vraagt te doen, namelijk het draaien met een kijker in een museum. Dan worden ze na het zien van een aantal objecten, plots voor beloond op een attractieve manier. En voor ons is het leuk om al die media bij elkaar te brengen, want we hebben veel filmmateriaal maar dat kun je niet allemaal makkelijk laten zien. Nu doen we dat wel."
