|
|
Slavaklasse kruisers (Rusland)
Laatst aangepast: 11-05-2022
De Slavaklasse, in Rusland bekend als Project 1164 Atlant, bestaat uit twee kruisers. De Marshal Ustinov en Varyag zijn in Russische dienst, de Moskva werd in 2022 tot zinken gebracht. Eén niet afgebouwde kruiser ligt in Oekraïne. De Slavaklasse is een goedkopere versie van de (nucleaire) Kirovklasse, maar heeft desondanks een formidabele slagkracht.
De Moskva was het vlaggenschip van de Zwarte Zeevloot en had de Russische marinehaven in Sebastopol op de Krim als thuishaven.
Ga direct naar specificaties (onderaan deze pagina).
RFS Varyag, de kruiser van de Slavaklasse die gestationeerd is aan de Russische oostkust. (Foto: US Navy)
De Slavaklasse kwam begin jaren '80 in dienst en is een echte Sovjetfamilie. Officieel ging het kruiserproject 1164 van start op 20 april 1972, op 21 augustus 1974 werd het ontwerp goedgekeurd. Op de tekentafel lagen de nieuwe kapitale oppervlakteschepen die de Sovjetthuiswateren als de Barentszzee en de Zee van Ochotsk op afstand moesten beschermen tegen NAVO-eskaders, zodat Sovjetonderzeeboten met ballistische raketten vanuit die zeeën Noord-Amerika zouden kunnen bestoken met kernraketten.
Halverwege de jaren '70 startte de bouw van een klasse die had moeten bestaan uit 10 schepen. Op de Sovjet Scheepswerf nr. 444 te Mykolaiv, wat tegenwoordig Oekraïne is, werd de kiel gelegd van vijf schepen. Financiële problemen staken in de jaren '80 echter de kop op. Drie kruisers werden volledig afgebouwd, één grotendeels en één alleen tewater gelaten. De vier resterende kruisers werden geannuleerd voor de bouw begon.
Na de val van de Sovjet-Unie zijn de namen van de kruisers gewijzigd.
Taken
De belangrijkste taak van de Slavaklasse is oppervlakteoorlogvoering, en dan vooral het vernietigen van vijandelijke vliegdekschepen. Maar daarnaast worden de schepen ingezet voor luchtverdigiging, onderzeebootbestrijding en het bestoken van doelen op land met de kanons.
De Slavaklasse gaat al lang mee en is zo'n 20 jaar een studieobject geweest van o.a. de Koninklijke Marine. Deze foto lijkt een gewone zwart-wit foto van één van de Slavaklasse kruisers te zijn, maar niets is minder waar. Op de foto in het midden, tussen de masten, is een Nederlandse Westland Lynx helikopter van de Marine Luchtvaartdienst te zien. Deze helikopter, afkomstig van S-fregat Hr.Ms. Bloys van Treslong, passeerde de kruiser in de Middellandse Zee op zeer geringe afstand tijdens een inlichtingenoperatie om er detailfoto's van te maken. Dit was geen ongebruikelijke actie voor zowel NAVO als Sovjet-eenheden, maar niet zonder gevaren. Uiteraard was er een kans dat de vlieger het schip zou raken, maar daarnaast was niet altijd bekend wat de reactie zou zijn van het Sovjet-schip. (Foto: Koninklijke Marine)
Uit de roulatie
De financiële problemen die de Sovjet- en later de Russische marine parten speelden hebben ervoor gezorgd dat de schepen soms lange periodes binnen lagen en de staat van de kruisers niet altijd even goed is geweest. Zo werd de Moskva in 1983 in dienst gesteld en ging in 1990 tegen de kant voor onderhoud. Pas in 2000 keerde de kruiser weer terug naar zee. De Varyag werd in 1989 in dienst gesteld en was van 1990 tot 2002 nauwelijks inzetbaar; er was alleen een kernbemanning aan boord die ervoor moest zorgen dat het schip niet zou wegrotten. Dat de Marshal Ustinov slechts twee jaar in onderhoud lag (1994-1996) had alles te maken met de verkoop van een aantal marineschepen aan China, waarmee de scheepswerf betaald kon worden.
De Marshal Ustinov ging in 2011 opnieuw in onderhoud en voegde zich in 2016 weer bij de vloot. De kruiser onderging reparatie van de voortstuwing en vernieuwing van de sensoren, de wapens en communicatiesystemen. Maar na onderzoek werd ook besloten het grootste deel van de kabels aan boord aangepast moesten worden.
Behalve de Marshal Ustinov, zullen ook de Moskva en de Varyag in Severodvinsk (tegenover de Finse kust) deze uitgebreide behandeling ondergaan.
Wat de staat is van de huidige schepen, is moeilijk te zeggen. In het algemeen kan gesteld worden dat de kruisers inmiddels aardig op leeftijd zijn. Gelet op het enorme aantal bemanningsleden zal een groot deel van de apparatuur niet erg modern zijn. Door analisten is na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie veel getwijfeld aan of de schepen überhaupt nog inzetbaar waren door gebrek aan (goed) onderhoud. Die situatie lijkt echter dankzij de positieve economische ontwikkelingen in Rusland in het eerste decennium van deze eeuw, verbeterd.
Niet alleen de marine, maar ook de Koninklijke Luchtmacht kwam de Slavaklasse zo nu en dan bewonderen. Deze foto is gemaakt vanuit een Nederlands luchtmachtvliegtuig. (Foto: Koninklijke Luchtmacht)
Ukrayina
Eén schip is nog niet aan bod gekomen. Dat is de Ukrayina, ooit Komsomolets geheten en daarna Admiral Flota Lobov. Deze kruiser is eigendom van de Oekraïense marine, maar ligt onafgebouwd tegen de kant in Mykolaiv waar ook de andere kruisers werden gebouwd. In 2010 zou zijn toegezegd door Rusland dat zij Oekraïne zouden helpen bij de afbouw, in september 2013 was door Rusland het besluit genomen om de Ukrayina op te kopen. Het conflict tussen Rusland en Oekraïne een jaar later verstoorde de verkoop. Sinds september 2015 is Oekraïne, dat geen geld heeft voor de afbouw, op zoek naar een andere koper van de onvoltooide kruiser. Er is sprake van verschillende geïnteresseerden, maar de kruiser ligt inmiddels al jaren weg te roesten en is sloop waarschijnlijker.
Zie vooral de indrukwekkende lanceerinstallatie van de P-500 Bazalt kruisvluchtwapens. Overigens, van stealth is bij de Slavas geen sprake: de echo van dit schip op een radarscherm moet oogverblindend zijn. Ook een tactiek. (Bron: Russische marine)
Wapensystemen
De formidabele slagkracht bestond vooral uit de 16 P-500 Bazalt (NAVO: SS-N-12 Sandbox) supersone kruisvluchtwapens (eventueel met kernkop). De wapens zijn extra indrukwekkend door de grootte die de lanceerinstallatie heeft en de prominente plaats die ze op de schepen hebben.
In mei 1989 besteedde dhr. P.E.P.F. Paap in het Marineblad aandacht aan deze wapens: "De SSN 12 heeft een bereik van 300 nm [555 km, red.] en een snelheid van Mach 2.5. Dit missile is ontwikkeld uit de SSN3 [Shaddock, red.] en is dan ook veel geavanceerder. De doorsnede is nog drie maal die van een Harpoon, maar daarentegen is het bereik vijf maal zo groot en de warhead van 1000 kg is vier maal die van Harpoon en zes maal die van Exocet."
De Slava (later Moskva) in 1986. (Foto: US Navy)
De grote doorsnee van het wapen, houdt in dat het veel eerder op de radar te zien is dan een kleiner wapen (zoals Harpoon en Exocet). Vooral de snelheid vormt echter een uitdaging voor marineschepen van toen -en ook van nu-, maar ook een aanval van meerdere P-500 kruisvluchtwapens tegelijk. Dat laatste behoort tot de opties, want daar is het wapen voor ontworpen.
Als de P-500 doel treft is de schade niet te overzien; Exocets hebben in het verleden al fregatten en destroyers uitgeschakeld. Een kruisvluchtwapen als deze met een zes keer grotere explosieve lading, betekent zeker het einde van een fregat en zelfs van een vliegdekschip. Dat laatste was ook het doel.
Als bovenstaande conventionele lading van 1000kg niet voldoende is, kan ook een nucleaire lading worden geplaatst.
De P-500 Bazalt is echter vervangen door de P-1000 Vulkan, een verbeterde versie die sinds 1987 in productie is. De P-1000 heeft een kleinere doorsnee, vliegt 200 km verder, is iets sneller en heeft een betere motor. Ook deze variant kan worden voorzien van een kernkop. Het is niet bekend welke schepen al voorzien zijn van deze nieuwe raketten, maar in ieder geval de Marshal Ustinov en de Varyag. De Moskva werd waarschijnlijk niet volledig gemoderniseerd in verband met budgettekort.
S-300F Fort (SA-N-6 Grumble) in verticale lanceerinrichtingen. (Bron: Wikipedia)
De verdediging tegen luchtdoelen is in handen van de S-300F Fort (SA-N-6 Grumble). Hier hebben de schepen 64 raketten aan boord in verticale lanceerinrichtingen, die in de midscheeps in het schip zijn verwerkt. De raketten hebben een bereik van 90 km. Tegen luchtdoelen op korte afstand, kunnen de Slava's de OSA-M (NAVO: SA-N-4 Gecko) inzetten, het bereik is 12 km.
Om eenheden op land te kunnen ondersteunen, beschikken de kruisers over twee 130mm kanons (in één koepel, met twee lopen), met een bereik van 28 km.
De wapensystemen van de Slavaklasse.
Sensoren
Centraal in het sensorpakket van de Slavaklasse stond de combinatie van de MR-600 Voshkod (Top Sail) en MR-500 Kliver (Big Net), samen Flag genoemd (Top Pair). Los daarvan staat op de hoogste mast de MR-700 Fregat (Top Steer) voor de eerste twee schepen en de MR-710 Fregat-M radar (Top Plate) voor de laatste twee.
De radars zijn ontwikkeld door het (nog altijd actieve) staatsbedrijf Salyut uit Moskou. De ontwikkeling van de MR-600 begon in 1962 en de eerste tests werden uitgevoerd in 1967 aan boord van het Kievklasse vliegdekschip Moskva (niet te verwarren met de latere kruiser). De MR-600 was een belangrijke nieuwe stap in de radarontwikkeling van de Sovjet-Unie, met nieuwe technologieën. De radar had bovendien een voor die tijd enorm bereik van 500 km.
Voor de MR-500 Kliver moeten we verder terug. De ontwikkelingen startten in de jaren '50 en in 1965 werd de MR-500 in gebruik genomen. Deze Big Net radar had een bereik van maximaal 300 km.
Eind jaren '60 startte Salyut met de MR-700 Fregat en in 1978 werd de radar geïntroduceerd in de Sovjetvloot. Deze radar stond aan de basis van de Fregat-familie en is nog ver doorontwikkeld.
In 1969 begon Salyut ook met het Flag-systeem, een systeem waar de Voshkod (Top Sail) en Kliver (Big Net) werden gekoppeld. Volgens Russische bronnen werd gebruik gemaakt van onder andere Doppler-filtering om de reflecties van golven te onderdrukken. Deze reflecties zorgen anders voor ruis op een beeldscherm, waardoor laag vliegende doelen niet goed gedetecteerd kunnen worden.
In 1980 werd het eerste prototype getest en de Flag werd in 1982 in gebruik genomen - aan boord van de Slava.
De kruisers kunnen naar alle waarschijnlijkheid ook raketten detecteren door gebruik te maken van Elektronische Oorlogvoering (ESM-systemen) en elektro-optische sensoren zoals de Tee Plinth. Mochten de belangrijkste zoekradars zijn uitgeschakeld, kan ook de Volna (Top Dome) worden ingezet om doelen te kunnen detecteren.
Inzet
De drie varende kruisers zijn ingezet voor vele reizen en vlagvertoon over de hele wereld. Alle drie zijn/ waren vlaggenschepen van drie vloten.
RFS Moskva nam in 2008 deel aan de Russische missie tijdens de Georgische crisis.
In 2010 overnachtte de toenmalige Russische president Dmitri Medvedev tijdens de G-20 top in Seoul aan boord van RFS Varyag.
RFS Varyag tijdens een tour in de Pacific. (Foto: US Navy)
In 2013 voer de Moskva naar de Middellandse Zee als reactie op aanwezigheid van Amerikaanse marineschepen nabij Syrië.
RFS Marshal Ustinov patrouilleerde in de Noordelijke IJszee rond Spitsbergen, om het vissen door Noorse vissers tegen te gaan.
Vanaf september 2015 was de Moskva gedurende korte tijd het vlaggenschip van een nieuwe permanente Russische eskader in de Middellandse Zee. Na het neerhalen van de Su-24 door Turkije tijdens bombardementen op Syrië, werd de kruiser ingezet voor luchtverdediging van de Russische vliegbasis in Syrië.
De Varyag werd in 2017 richting de wateren van Noord-Korea gestuurd voor een oefening. De spanningen liepen hoog op rond Noord-Korea, de VS stuurden een eskader met een vliegkampschip en Japan kondigde er oefeningen aan.
In 2019 voer Zr.Ms. Evertsen aan het hoofd van een NAVO-eskader langs het door Rusland geannexeerde schiereiland de Krim. Onder andere de Moskva liet zich toen zien.
Tijdens de crisis rond Oekraïne in 2022 kwamen twee Slavaklasse kruisers samen in de Middellandse Zee. De Marshal Ustinov voer na een oefening nabij Ierland door de Straat van Gibraltar en de Varyag was daar via het Suezkanaal na een oefening in de Golf van Oman.
De Moskva, de enige Slava in de Zwarte Zee, werd direct bij de Oekraïense kust ingezet.
Op woensdag 13 april 2022, tijdens de oorlog tussen Oekraïne en Rusland, raakte de Moskva in de Zwarte Zee in brand door twee Oekraïense Neptune antischipkruisvluchtwapens. Op 14 april in de avond zonk het schip toen het gesleept werd naar Sebastopol.
Specificaties afgebouwde schepen
| Naamsein |
Naam |
In dienst |
Uit dienst |
| 121 (laatste jaren) |
Moskva (ex-Slava) |
1982 |
2022 (gezonken) |
|
Marshal Ustinov (ex-Fleet Admiral Lobov) |
1986 |
- |
|
Varyag (ex-Chervona Ukrayina) |
- |
|
Ukrayina |
Niet afgebouwd |
|
Oktyabrskaya Revolutsiya |
Geannuleerd |
|
Gorshkov |
Geannuleerd |
|
Varyag |
Geannuleerd |
|
Sevastopol |
Geannuleerd |
|
| Afmetingen |
186,4 x 20,8 x 8,4 |
| Max. waterverplaatsing |
12.500 ton |
| Max. snelheid |
32 knopen |
| Bemanning |
476 tot 529 |
| Voortstuwing |
4x M8KF gasturbines met in totaal 120.000 pk |
| Wapensystemen |
16x P-500 Bazalt (SS-N-12 Sandbox) tegen oppervlakteschepen
na update: 16x P-1000 Vulkan tegen oppervlakteschepen
64x S-300PMU Fort (SA-N-6 Grumble) raketten tegen luchtdoelen
OSA-M (SA-N-4 Gecko) raketten tegen luchtdoelen
2x AK-130 130mm kanon (in één behuizing)
6x AK-630 close-in weapons system
24x RBU-6000 anti-onderzeebootmortieren
Torpedo's
|
| Sensoren |
MR-800 Voshkod/Top Pair 3D luchtwaarschuwingsradar
MR-700 Fregat/ Top Steer (Moskva en Marshal Ustinov) 3D luchtwaarschingsradar
MR-710 Fregat-MA/Top Plate (Varyag) 3D luchtwaarschingsradar
Top Dome doelaanwijsradar
Kite Screech doelaanwijsradar
Navigatieradars
MG-332 Tigan-2T/ Bull Nose boegsonar
Platina/ Horse Tail MF VDS sonar
|
| Helikopter |
Kamov Ka-25 of Kamov Ka-27 |
Sinds 13 augustus 2001
|
