Marineschepen.nl
 
   
 

2. Waarom zijn onderzeeboten moeilijk te vinden?


Door: Jaime Karremann
Laatst aangepast: 04-01-2016


Introductie
1. Waarom zijn onderzeeboten belangrijk?
2. Hoeveel kost de Onderzeedienst?
3. Waarom zijn onderzeeboten onvindbaar?
4. Onderzeeboottorpedo's
5. Nucleaire versus diesel-elektrische onderzeeboten
6. Nederlandse onderzeeboten
7. Onderzeeboten wereldwijd
8. Wat maakt Nederlandse onderzeeboten uniek?

De onvindbaarheid van onderzeeboten heeft alles te maken met de eigenschappen van water, die in het voordeel zijn van een onderzeeboot.

Een wereld van geluid
De onderwaterwereld is een wereld op zich. Onder water werken radars niet, radio´s en mobiele telefoons hebben ook geen ontvangst. Je kunt er niet ver zien. De wereld onder water is een wereld van geluid: degene die het stilst is en het verst kan horen zal winnen. In die wereld voelen onderzeeboten zich thuis: stil, diep en dodelijk.



SONAR: zoeken met geluid
Om onder water te zoeken maakt iedereen gebruik van SONAR. Er zijn twee soorten: actieve sonar en passieve sonar. Een actieve sonar zendt een geluid uit, botst het geluid tegen een object dan kaatst het terug en weet de zender dat er wat zit en waar ongeveer. Een passieve sonar zendt niets uit, maar luistert alleen naar schepen of onderzeeboten die lawaai maken.

Doorgaans gebruiken fregatten actieve sonars omdat zij zelf (romp, machines en schroeven) te veel lawaai maken om de passieve sonar goed te gebruiken. Nadeel: zend je zelf een hard geluid uit, dan weet iedereen dat je er bent, zonder dat je zelf iets hoeft te ontdekken. Onderzeeboten zijn stil en gebruiken de passieve sonar. Helikopters en vliegtuigen gebruiken actieve en passieve sonar en magnetische detectie.

Sonar dome kruiser
De sonardome -de grote bult aan de onderkant- van een Amerikaanse kruiser van de Ticonderoga klasse (Foto: US Navy)

Over het lawaai dat onderzeeboten zelf maken kunnen we kort zijn. Nucleaire onderzeeboten zijn vaak lawaaiiger dan diesel-elektrische, maar zijn nog altijd stil en het verschil wordt snel kleiner. Een diesel-elektrische sub vaart onder water op elektriciteit en is dus muisstil. Onderzeeboten worden steeds stiller, terwijl de oceanen even lawaaierige omgevingen blijven door de vele dieren die geluid maken (walvissen, garnalen, etc), golven, regen, onderwatervulkanen, olieboringen en scheepvaart. Daardoor is de passieve methode voor bijvoobeeld fregatten steeds minder effectief, bovendien verstoort een fregat de eigen sonar door het eigen lawaai.

Geluid plant zich door de lucht voort met een snelheid van 1224 km per uur. Onder water gaat geluid veel sneller: 5400 km/ u. Bovendien draagt geluid onder water veel verder. Onderzeeboten kunnen oppervlakteschepen daardoor soms al op 100 km afstand horen (andersom niet). Maar hoe dit geluid zich gedraagt, is vaak erg onvoorspelbaar.

Er zijn meer nadelen, vooral voor de actieve sonar:
1. Het uitgezonden geluid van de sonar is erg gevoelig voor diepte, zoutgehalte en temperatuurverschillen in water. Boven water gaat geluid rechtdoor, tot het ergens tegenaan botst of uitdooft. Onder water kan het geluid afbuigen als het bijvoorbeeld dicht bij een warmer gebied komt.
2. In ondiep water kaatst het geluid tegen de bodem en onderkant van het zee oppervlak. Dit zorgt voor extra lawaai en minder bereik.
3. Het sonar geluid wordt verstrooid door deeltjes die in het water drijven. Dit zorgt voor energieverlies.
4. Vooral het geluid van sonars met een hoge frequentie wordt eerder gedempt.

geluidsgolven
Geluidsgolven worden onder water sterk beinvloed.

Inmiddels is gebleken dat in de strijd tegen onderzeeboten een actieve sonar met zeer lage frequentie (LFAS) wel veel voordelen biedt. Hiermee kunnen fregatten onderzeeboten beter vinden dan met de eerder gebruikelijke actieve sonars, want laagfrequent geluid wordt veel minder geabsorbeerd door het water dan hogere frequenties. Het nadeel is echter dat deze sonars de oriëntatie en communicatie van walvissen en dolfijnen kunnen verstoren, met fatale gevolgen. De Nederlandse marine gebruikt daarom al geruime tijd apparatuur en software van TNO om de aanwezigheid van deze zeedieren op te sporen. Pas als zeker is dat er geen walvissen of dolfijnen in de buurt zijn, wordt begonnen met uitzenden.

Magnetisme
Behalve sonar wordt ook magnetische detectie gebruikt. Een onderzeeboot is namelijk een klomp metaal. Maritieme Patrouille Vliegtuigen hebben daarom vaak detector (MAD) die variaties in het aardmagnetisch veld opsporen. Dit kan alleen als een vliegtuig zeer dicht bij de onderzeeboot vliegt.

Hoe gebruiken onderzeeboten de onder water wereld?
Dus: onderzeeboten zijn heel stil, er is veel achtergrond lawaai en actieve sonars worden beperkt door eigenschappen van het geluid onder water. Het enige dat dan nog rest is: hoe zorgt de commandant van de onderzeeboot dat zijn boot niet ontdekt wordt terwijl hij wel z'n missie kan uitvoeren? Verstoppertje spelen op het allerhoogste niveau dus.

We gaan niet in op de vele tactische mogelijkheden die een onderzeebootcommandant heeft. De essentie is dat hij zijn boot zo stil mogelijk houdt (bijvoorbeeld met zeer langzame sluipvaart) en gebruik maakt van zijn omgeving. Hij kan zich bijvoorbeeld in een warmer gebied verstoppen als fregatten naar hem zoeken; deze temperatuurlaag fungeert dan als schild en de sonarsignalen van fregatten ketsen af op de laag en vinden niets. De sub kan ook doodstil op de zeebodem gaan liggen. Zo zijn al veel onderzeeboten ongedetecteerd gebleven. Kennis van zout- en temperatuurlagen van de omgeving is dan ook erg belangrijk. Ook kunnen onderzeeboten zoveel mogelijk met een actief pingend fregat meevaren om zo het zogenaamde dopplereffect te voorkomen.

De onderzeeboot is dus een geducht wapen. zo hebben Nederlandse onderzeebootcommandanten in het verleden wel opdracht gekregen om foto's te maken van de onderkant van Russische schepen. De foto's zijn goed gelukt. Daarnaast vinden er vaak oefeningen plaats waarbij een onderzeeboot het opneemt tegen een groep van schepen en helikopters die hun belangrijkste schip (bijv. vliegkampschip) moeten beschermen. Met regelmaat worden vliegkampschepen tot zinken gebracht. Voor oefening gelukkig.



Wanneer worden onderzeeboten wel gevonden?
Onderzeeboten winnen niet altijd. Als een onderzeeboot bijvoorbeeld zelf lawaai maakt wordt het sneller gevonden, bijvoorbeeld als een diesel-elektrische boot gaat snuiveren en dus middels de diesel de batterijen gaat opladen. Of als het een tactische fout maakt waardoor de boot aan de hand van dopplerverschil wordt opgemerkt.
Ook zijn er onderwatermicrofoons (SOSUS) geinstalleerd in bepaalde gebieden door vooral de Amerikaanse marine, waardoor onderzeeboten kunnen worden ontdekt. Satelieten speuren eveneens naar onderzeeboten. Nieuwe technieken zoals de sonars met een zeer lage frequentie die men op verschillende dieptes kan laten zakken vanaf een fregat, waardoor onder zout- en temperatuurlagen gekeken kan worden.

Desondanks komt de onderzeeboot vaak als winnaar uit de strijd. Onderzeeboten worden steeds stiller en tegelijkertijd hebben hun wapens (torpedo's en missiles) een groter bereik. In de praktijk hoeven zij de tegenstander niet meer zo dicht te naderen.

Ter illustratie van het gevecht tussen fregatten en onderzeeboten, hier een paar foto's die gemaakt zijn tijdens oefeningen, waarbij de onderzeeboot wel erg dichtbij het doel is gekomen. Want, voor de duidelijkheid, een moderne torpedo heeft een bereik van meer dan 40 km en gaat vele malen sneller dan een fregat. De schepen op deze foto's hadden het niet overleefd.

periscopeshot Melbourne en Tireless
HMAS Melbourne op de korrel. Fotograaf: HMS Tireless.

George Washington Type 209
Een onderzeeboot van Duitse makelij heeft het Amerikaanse vliegkampschip USS George Washington in beeld tijdens een oefening. De carrier is verslagen.

HMS Portland door HMS Trafalgar
Eindexamenopdracht voor de Britse onderzeebootcommandantenopleiding. Deze close-up van HMS Portland door HMS Trafalgar (Trafalgarklasse) was van heel dichtbij. Jammer voor het fregat.

Meko
Een Turks MEKO fregat van Duitse makelij wordt gevolgd door een Griekse onderzeeboot.

Enterprise
Het Amerikaanse vliegkampschip USS Enterprise zonk voor oefening na confrontatie met deze onderzeeboot.





Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
De zee en haar betekenis
Taken van de marine
Korps Mariniers
Mijnendienst
Onderzeeboten
Dienst der Hydrografie

Marine uniformen
Rangen en standen

Gerelateerde artikelen
Nimitz klasse
Type 23
Ticonderoga