Marineschepen.nl
 
   
 

Onbemand jagen op onderzeeboten, 'geen ontkomen meer aan'


Door: Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 20-10-2020 | Laatst aangepast: 20-10-2020


Na de boven- en onderwaterdrones die op mijnen gaan jagen, zal de marine in de nabije toekomst ook onbemande vaartuigen krijgen die de jacht op onderzeeboten moet openen. Een van de aanbieders van onbemande onderzeebootbestrijdingsvaartuigen is het Israelische Elbit dat de Seagull aanbiedt. Dit scheepje heeft dezelfde middelen als de grote vijand van onderzeeboten; de helikopter, maar kan 4 dagen zoeken in plaats van 4 uur. De toekomst is onbemand.

Dit is een gesponsord artikel. Meer info onder aan deze pagina.

Elbit Seagull
Twee Seagulls van Elbit naast een Israelisch korvet van de Sa'ar 5-klasse. De Seagull is speciaal als onbemand vaartuig ontworpen en is gebouwd door De Haas in Maassluis. (Beeld: Elbit)

Over een jaar of acht moet de vervanger van het M-fregat opgeleverd worden. Deze fregatten voor België en Nederland zullen gespecialiseerd zijn in de bestrijding van onderzeeboten. Ze zullen bijvoorbeeld stiller zijn, speciale sonars krijgen en van torpedo's worden voorzien, maar oppervlakteschepen zijn en blijven in het nadeel tegenover een onderzeeboot. Al decennia opereren daarom van dit soort fregatten speciale onderzeebootbestrijdingshelikopters.



De vervanger van het M-fregat wordt echter voor het eerst voorzien van ruimte voor onbemande vaartuigen. Al het eerste model dat in 2013 werd getoond, had unmanned surface vessels (USV's) aan boord van een meter of 12. USV's zijn dus al vanaf het begin onderdeel van de filosofie van de nieuwe fregatten.

model
De toekomstige Belgische en Nederlandse fregatten hebben vanaf het begin USV's aan boord gehad. Het eerste model, hier uit 2013, had behalve twee kranen en een open dek geen voorzieningen voor de USV's, maar deze scheepjes waren wel 12 meter lang. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Het Israelische bedrijf Elbit is een van de mogelijke leveranciers van dit soort scheepjes. Daarom spreek ik via een videoverbinding met schout-bij-nacht b.d. Yaron Levi, vice-president van Elbit Naval Systems. De vorige keer dat ik met hem in gesprek was, spraken we ook over de USV van Elbit, de Seagull. Maar dat was toen Elbit nog samen met Damen in de race was om de mijnenbestrijdingsvaartuigen voor België en Nederland te leveren.

Zoals bekend ging de opdracht naar Naval Group en ECA.

Seagull
Een Seagull die een torpedo lanceert. (Foto: Elbit)

Onderzeeboten bestrijden
De Seagull is echter geen one trick pony, het 12-meter lange onbemande vaartuig is voor meerdere taken geschikt: mijnenbestrijding, inlichtingen verzamelen, politietaken en de bestrijding van onderzeeboten. En in die laatste rol zou de USV ook vanaf de toekomstige fregatten kunnen opereren.

"De Seagull heeft ongeveer dezelfde middelen als een helikopter: sonars en torpedo's", zegt Levi. "Maar een helikopter kan een uur of drie, vier in de lucht blijven. De Seagull kan vier dagen naar onderzeeboten zoeken."

In het concept dat Elbit ontwikkelde, is gekozen voor twee USV's die samen jagen op de onderzeeboot. Het is mogelijk om dat door één USV te laten doen, die krijgt dan zowel een sonar als torpedo's aan boord, maar dat is niet ideaal. Beter is om één Seagull in te richten als hunter en een als killer.

De zoekende Seagull kan dan voorzien worden van uiteenlopende systemen zoals een dipping sonar, die vanuit het vaartuig naar beneden zakt en pingend onderzeeboten zoekt. Levi: "We gebruiken de HELRAS van L3, maar door onze open software architectuur kan iedere dipping sonar worden geïntegreerd. We hebben ook de Flash van Thales gekoppeld." De Nederlandse NH-90 helikopters zijn ook voorzien van HELRAS, een van de beste helikoptersonars op de markt.

De Seagull kan ook uitgerust worden met sonoboeien, boeien die normaliter helikopters en vliegtuigen in het water droppen en dan actief of passief onderzeeboten gaan opsporen.

traps
De Seagull met een gesleepte sonar om op onderzeeboten te jagen. (Foto: Elbit)

Daar blijft het niet bij als het aan Elbit ligt. "We hebben samen met ons Canadese dochterbedrijf Geospectrum Technologies ook een speciale actieve en passieve gesleepte sonar ontwikkeld: TRAPS", zegt Levi. Een dergelijke sonar is een belangrijke sensor voor de nieuwe fregatten en maakt van een USV helemaal een capabele asset.

"Met zo'n sensor kan je al varend zoeken naar onderzeeboten, voor de dipping sonar moet je stilliggen", legt Levi uit. "We hebben tests gedaan met de gesleepte sonar nabij Haifa en de resultaten waren uitstekend. De Seagull is overigens de enige USV ter wereld met een gesleepte sonar."

Behalve onderwatersensoren, beschikt de Seagull ook over middelen voor boven water, zoals apparatuur voor Elektronische Oorlogvoering (EOV), elektro-optische sensoren, radar en andere. De andere Seagull kan voorzien worden van lightweight torpedo's.

Samen zoeken de USV's autonoom naar de sluipende onderzeeboot. "Je hoeft alleen aan te geven in welk gebied ze moeten zoeken en dan gaan ze aan de slag. De bootjes zijn bekend met de voorrangsregels ter zee. Er is alleen toestemming van een mens nodig als de USV voorstelt om iets te water te laten: een sonar of een torpedo", zegt Levi. "De Seagull is in feite volledig autonoom en leert ook van missies maar staat steeds onder menselijke supervisie, het is daardoor een supervised autonoom systeem."

Seagull
Een Seagull steekt slechts 80 centimeter diep. Onder water is hier wel de uitgeklapte forward looking sonar/ multi-beam echo sounder te zien. (Foto: Elbit)

Geen doelwit
USV's worden steeds gevaarlijker voor onderzeeboten en zijn zelf moeilijker aan te pakken.

Ondanks alle mogelijkheden van een USV zijn de kosten volgens Levi relatief laag. "In ieder geval een fractie van een korvet of fregat met honderd mensen aan boord", zegt hij. Bij de Seagull zou het gaan om een bedrag van 5% van een onderzeebootbestrijdingskorvet.

"Stel dat een onderzeebootcommandant zich zo bedreigd voelt dat hij besluit om de Seagull uit te schakelen", zegt Levi. "Dan moet hij een torpedo van 5 miljoen dollar op een aluminium bootje schieten. Een lastige beslissing. Stel dat hij dat doet… 99% van de torpedo's zullen de Seagull niet kunnen uitschakelen. De Seagull is niet alleen van aluminium [torpedo's ontploffen onder een schip en worden getriggerd door magnetisme, JK], de Seagull steekt maar 80 centimeter diep."

Moderne onderzeeboten beschikken doorgaans niet over andere wapens dan enorme torpedo's en kruisvluchtwapens om grote schepen tot zinken te brengen. Mogelijk dat dat gaat veranderen. De voormalige Commandant Onderzeedienst KTZ Hugo Ammerlaan pleitte immers jaren terug al voor wapensystemen die ook kleinere doelen kunnen aanpakken. De onkwetsbaarheid van USV's is dus niet gegarandeerd, maar zelfs als een onderzeeboot de middelen heeft om een USV te vernietigen is het altijd de vraag of de sub zich wil blootgeven om een USV uit te schakelen. Een fregat kan immers veel meer USV's bij zich dragen. Meer dan het helikopters kan meenemen.

USV
Boven het concept van eind 2019 met ruimte voor USV's van 12 meter, onder het definitieve concept met ruimte voor 7 meter USV's. (Beeld: DMO/ @YoungbyCZSK, bewerking: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Jammer, hij gaat niet passen
Wie nu de Seagull al aan boord van de nieuwe fregatten ziet, slecht nieuws: hij gaat niet passen.

Het fregat dat DMO had ontworpen voor België en Nederland was te duur. Afgelopen voorjaar is daarom gesneden in het ontwerp. Het waren geen grote aanpassingen, maar één wijziging heeft wel grote gevolgen: de maximale grootte voor USV's ging terug van 12 meter naar 7 meter.

De Seagull is 12 meter.

Wat betekent dat voor Elbit? "De Seagull is in Nederland ontworpen en wordt gebouwd door De Haas in Maassluis", zegt Levi. "Het ontwerp kunnen we aanpassen en we werken goed samen met De Haas. Voor een andere potentiële klant moeten we een versie van 18 meter maken. We kunnen ook een USV ontwikkelen van 7 meter."

Maakt dat wat uit? Voor Elbit misschien niet veel, voor de mogelijkheden van de USV wel. "Er is altijd een spanningsveld tussen grootte en de capaciteiten. Een grotere USV kan meer:"
• 12 m USV heeft plaats voor sonar én torpedo (7 m een van twee)
• gesleepte sonar (7 meter: moet onderzocht en eventueel ontwikkeld worden)
• beter met slecht weer varen
• groter bereik.

Van een kleinere USV kan je wel weer meer meenemen, als je de ruimte hebt tenminste.

"De Nederlandse marine is een vooraanstaande marine op gebied van onderzeebootbestrijding", zegt Levi. "Als je kijkt naar de ontwikkelingen, dan zie je dat onderzeebootbestrijding dezelfde kant op gaat als mijnenbestrijding: meer onbemand. En dan zou ik, dat zeg ik met de grootste nederigheid, meer ruimte vrijmaken voor een capabele USV. Al kan je ook sommige activiteiten ook met een 7-meter USV doen."

Elbit Damen
De Seagull geïntegreerd in het mijnenbestrijdingsconcept van Damen. (Beeld: Damen)

'Veel geleerd van samenwerking met Damen'
Hoewel Elbit aan de Nederlandse marine nog niet veel apparatuur heeft geleverd, is het bedrijf wel bekend met de Nederlandse industrie. "Tijdens de tender voor mijnenbestrijdingsvaartuigen hebben we kennis gemaakt met Nederlandse organisaties. We hebben TNO meerdere keren gesproken, maar ook DMO en de marine", zegt Levi. "En ik kan je vertellen dat we veel tijd met Damen hebben besteed aan het integreren van USV's aan boord van mijnenbestrijdingsvaartuigen, maar ook fregatten."

Volgens Levi is, heel globaal, dit belangrijk om te kunnen opereren met USV's:
• het fregat moet de middelen hebben om een onbemand vaartuig over boord te zetten en aan boord te krijgen (dat is anders dan bij een bemande RHIB, want nu maakt een bemanningslid een haak vast aan de RHIB zodat deze uit het water gehesen kan worden)
• er moet voldoende ruimte zijn om meerdere USV's (het liefst overdekt) neer te kunnen zetten
• ruimte voor opslag van sonars, torpedo's, etc.
• ruimte om de USV's te onderhouden/ modules te verwisselen, etc.

De USV's moeten geïntegreerd worden in de software van de commandocentrale, maar dat is niet veel anders dan het integreren van een radar of een wapensysteem aan boord van het fregat.

Ook qua communicatie heeft een USV geen grote impact, volgens Levi. In de basis zijn de standaard communicatiesystemen voldoende.



Voorbij de horizon
Het jagen met USV's op onderzeeboten gebeurt vaak niet in de buurt van het fregat, want het fregat heeft zijn eigen middelen. Dat is ook geen probleem, want de Seagull is bedoeld om achter de horizon zelfstandig op jacht te gaan.

Natuurlijk is er continu contact tussen de commandocentrale van het fregat en de USV. Zodra de USV buiten zicht is, dan gaat de communicatie via satelliet. Levi: "Dan maakt de afstand niet meer uit. We hebben demonstraties gegeven voor beurzen waarbij we een Seagull in Londen vanuit Israël aanstuurden. En dat hebben we ook gedaan bij een Seagull in Singapore en Sydney."

Waar de Seagull ook is, in de commandocentrale krijgt men realtime beeld van wat er onder water gebeurt. Het is ook mogelijk om de Seagull vanuit een container op het dek van bijvoorbeeld een amfibisch transportschip of de Karel Doorman aan te sturen.

Het is mooi als je twee jagende USV's zo ver van je schip laat varen, maar hoe zit het als daar vijandelijke eenheden de USV proberen te jammen? "We hebben met onze zusterafdeling van Elbit, gespecialiseerd in Elektronische Oorlogvoering, oplossingen die de Seagull bestand moeten maken tegen stoorzenders", licht de voormalig marinofficier toe. "De Seagull kan ook functioneren als GPS plotseling wegvalt of onbetrouwbaar is, dat is onderdeel van het safety & collision avoidance algoritme."

Er zijn bovendien diverse backup-communicatiemiddelen. Mocht er onverhoopt helemaal geen communicatie meer mogelijk zijn, dan zal de USV alle sonars weer aan boord nemen en terugkeren naar een vooraf bepaald punt.

drones
De complete toolbox voor onder water voor de nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen is afkomstig van ECA Group. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Samenwerken met concurrenten?
Een Seagull kan door de bemanning van een fregat in een uur of drie worden omgebouwd van onderzeebootbestrijder naar mijnenbestrijder en andersom.

Elbit heeft de afgelopen jaren niet alleen veel tijd besteed aan de Seagull als onderzeebootbestrijder. Samen met onder andere Hydroid zijn onderwaterdrones en mijnenveegmiddelen ontwikkeld die door de Seagull gebruikt kunnen worden. Levi toont de resultaten van de test die de bedrijven die deelnamen aan de tender voor de mijnenbestrijdingsvaartuigen voor België en Nederland in 2017 op de Noordzee deden. Elbit deed toen mee met de Seagull. Levi: "We vonden 33 van de 35 mijnen en haalden van alle deelnemers de hoogste score."

Maar, zoals bekend heeft de Mijnendienst straks USV's van ECA en bijbehorende tools. Kunnen die tools ook aan boord van de USV van Elbit als de marine de USV ook voor mijnenbestrijding wil gebruiken? Levi: "Dat kan, het ontwerp is aan te passen en we kunnen samenwerken met ECA. Dat hebben we eerder gedaan en als de klant dat wil kan dat. Als de onderzeebootbestrijdings-USV ook 12 meter wordt, net als die van ECA, is de kans groter dat we zoveel mogelijk dezelfde toolbox kunnen gebruiken. Wordt de USV 7 meter dan moeten we op zoek naar oplossingen die daar op passen."



Toekomst
Hoe veelbelovend het onbemand jagen op onderzeeboten ook klinkt, er zijn nog maar weinig marines die hier concrete stappen in hebben gezet. Er zijn wel, volgens Elbit, meerdere landen geïnteresseerd in de Seagull. "We hebben al een tijdje een contract bij de Israëlische marine en er is veel belangstelling. Ik denk dat je binnenkort positief nieuws gaat horen over de aankoop van de Seagull vanuit een van de belangstellende landen. Maar", bekent Levi, "we hadden verwacht dat het sneller zou gaan."

Waarom zijn veel marines terughoudend? Levi: "De technologie is er klaar voor, daar zit het probleem niet. We kunnen ontzettend veel met een USV. De redenen waarom marines USV's nog niet hebben omarmd moet je vooral in de psychologische en sociologische hoek zoeken. In het luchtdomein gaat het op onbemand gebied veel sneller. Misschien komt het doordat de mens al duizenden jaren vaart en de ontwikkelingen in de lucht pas 150 jaar geleden op gang zijn gekomen."

Toch blijft Levi heilig geloven in de onbemande toekomst: "De Seagull is niet de oplossing voor alles, maar in een tijd waarin biljoenen dollars worden gepompt in schepen en helikopters om op onderzeeboten te jagen, zullen USV's die een fractie van de prijs kosten en waar je geen mensen voor hoeft in te zetten, steeds aantrekkelijker worden. USV's zijn bij uitstek geschikt voor dit werk en echte force multipliers. Het zal nog tijd kosten, maar het onbemand jagen op onderzeeboten gaat gebeuren. Er is geen ontkomen meer aan."

Dit is een gesponsord artikel. Bij een gesponsord artikel kiest een opdrachtgever het onderwerp van het artikel. Elbit heeft Marineschepen.nl betaald om dit artikel te schrijven over dit onderwerp, maar Elbit had geen invloed op de journalistieke inhoud.



comments powered by Disqus




Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Dossiers

Gerelateerde artikelen
Seagull aangeboden voor mijnenbestrijding

Nieuwe fregatten