Over de Russische interesse tijdens NAVO-oefening Northern Wedding 1982
Door: Martin de Boer Laatst aangepast: 21-10-2016
De afgelopen periode hebben we weer gezien hoe graag NAVO eenheden Russische bewegingen op zee volgen en andersom. Rusland protesteert hevig als er een NAVO-oefening in de Zwarte Zee is en als een Russisch eskader de Noordzee passeert willen veel NAVO-marines er bij zijn. Net de Koude Oorlog, maar toen gebeurde dat wel op grote schaal. Bijvoorbeeld tijdens Northern Wedding 1982. Martin de Boer speurde op het internet en in de archieven en kwam met dit boeiende verhaal.
Bemanningsleden van USS America houden tijdens een andere oefening (Ocean Safari) de omgeving scherp in de gaten. (Foto: US Navy)
Northern Wedding 1982
Ten tijde van de Koude Oorlog wordt er door de NAVO veelvuldig en grootschalig geoefend. Een oefening die volledig in het teken staat van het veiligstellen van de aanvoerroute van Noord-Amerika naar Europa, om in tijd van oorlog materieel en manschapen over te kunnen varen, is Northern Wedding. De oefening vindt zijn oorsprong in 1970 en is dan nog bescheiden in omvang maar met de jaren neemt het aantal deelnemende eenheden en landen alleen maar toe. Bij de editie van 1982 (september) worden onder meer 160 oppervlakteschepen en 250 vliegtuigen ingezet. Het moge duidelijk zijn dat zo'n oefening grote aantrekkingskracht uitoefent op "pottenkijkers" vanuit de voormalige Sovjet Unie.
Het weekend voorafgaande aan de oefening liggen de schepen van het Nederlands eskader verspreid over de havens Emden en Wilhelmshaven. Het Eskader (Task Group 429.5) bestaat uit GW-fregat Hr.Ms. De Ruyter, Hr.Ms. Van Speijk (gelijknamige klasse), S-fregatten Hr.Ms. Philips van Almonde en Hr.Ms. Callenburgh, bevoorradingsschip Hr.Ms. Poolster, aangevuld met GW-fregat Hr.Ms. Tromp en Van Speijkklasse fregat Hr. Ms. Van Galen.
Na een zonnig weekeinde vertrekken de eenheden op maandagochtend 6 september richting Den Helder. Ter hoogte van Den Helder wordt rendez-vous gemaakt met HMS Fearless en USS Raleigh, twee amfibische transportschepen met ingescheept de Nederlandse mariniers die aan de oefening deelnemen. Beide schepen worden naar een positie ter hoogte van Schotland geëscorteerd waar rendez-vous wordt gemaakt met de Amerikaanse amfibische groep om op de Schotse kust een oefenlanding uit te voeren. Vandaar wordt koers gezet naar Jutland waar de, volgens het scenario geplande, echte landing wordt uitgevoerd.
De NAVO-schepen zijn echter niet alleen, ze worden geschaduwd.
Mod Koldin (351) Prozorlivyy tijdens oefening Northern Wedding 1982, terwijl de Sovjetdestroyer het Amerikaanse amfibisch commandoschip USS Mount Whitney observeert. (Foto: US Navy)
Pottenkijkers
In totaal zijn er 4 Sovjet oppervlakteschepen betrokken bij het schaduwen van de oefening. Vanuit de Oostzee zijn dat het Krivak-I fregat Svirepyy en destroyer Prozorlivyy (Mod Koldin). Afkomstig uit de Noordelijke Vloot zijn dat het fregat Leningradskiy Komsomolets (Krivak-I) en destroyer Stroiniy (Mod Kashin).
Zoals gebruikelijk zijn er ook Sovjetschepen die inlichtingen verzamelen. Dat gebeurt door 7 Sovjet en 1 Poolse AGI. Een AGI (Auxiliary General Intelligence) lijkt in sommige gevallen op het eerste gezicht op een visersschip. Bij nadere bestudering valt dan op dat de visuitrusting plaats heeft gemaakt voor technische middelen om (NAVO)operaties te observeren.
Bovendien wordt er voor het eerst een Oost-Duitse Froschklasse gemodificeerd landingsvaartuig ingezet (E-35). Daarnaast wordt de sleepboot van de Pamirklasse Aldan ingezet die, terugkerend uit het Caribische gebied, voor surveillance wordt gebruikt, met name in de Ierse Zee.
Het aantal bevoorradingsschepen/ tankers ter ondersteuning van de Sovjetoperaties bedraagt 3, te weten de tankers Lena en Sheksna afkomstig uit de Oostzee en de tanker Dubna uit de Noordelijke Vloot.
Het aantal onderzeeboten bedraagt tenminste vijf; drie nucleaire boten (Echo-II, een Papaklasse en een Victor) en twee dieselelektrische boten van de Whiskey en Tangoklasse.
Vanuit de lucht is er eveneens interesse voor de oefening. De meeste vluchten worden uitgevoerd door lange afstand maritieme patrouillevliegtuigen van het type Bear-D. Tevens wordt een verkenningsvlucht uitgevoerd door Bison-B bommenwerpers. Gesimuleerde aanvallen worden uitgevoerd door Badger-A en Badger-C bommenwerpers. Massale gesimuleerde aanvallen blijven uit.
Deze kaart toont de route van de Amerikaanse Strikefleet (zwarte lijn) en de Amphibious Force (onderbroken lijn) en de posities van de pottenkijkers.
Sovjet activiteiten
Al bij vertrek van de Amerikaanse Strikefleet onder leiding van het vliegkampschip USS America (Kitty Hawkklasse) vanaf de Amerikaanse Oostkust worden de schepen door Sovjet eenheden geschaduwd. In beginsel door AGI SSV-514 en door de sleepboot Aldan (Pamirklasse).
In het midden van de Atlantische Oceaan nemen twee onderzeeboten van de Papa en Victorklasse posities in om de Strikefleet te onderscheppen. Op de aan Northern Wedding voorafgaande oefening United Effort wordt door een Victor SSN surveillance uitgevoerd. Op de andere aan Northern Wedding voorafgaande oefening Last Knight (onderzeebootbestrijdingsoefening) wordt eveneens surveillance uitgevoerd, vermoedelijk door de fregatten Stroiniy (Mod Kashin) en Leningradskiy Komsomolets (Krivak-I) ten westen en zuidwesten van de Faeroer-eilanden, alsmede door de AGI's Krenometr en Repiter. Naarmate de oefening vordert, verplaatst de Sovjet-onderzeebootbarrier zich naar de Faeroer-Shetland GAP.
Vrijgegeven foto Balzamklasse, AGI SSV-493. Foto gemaakt vanuit een Nederlandse Orion. (Foto: Koninklijke Marine)
Eerste operationele vlucht van een Nederlandse Orion
Opvallend is de inzet van de tweede eenheid van de Balzamklasse, AGI SSV-493, die op 2 september de Oostzee verlaat met bestemming Stille Oceaan, via het NAVO-oefengebied. Een spiksplinternieuwe Orion van de Marine Luchtvaart Dienst vliegt op 3 september een vijf-urige missie vanaf het voormalige Marinevliegkamp Valkenburg om het schip te schaduwen en op de gevoelige plaat vast te leggen. Het is de allereerste operationele missie van een MLD Orion. De eerste 4 Orions zijn anderhalve maand eerder afgeleverd.
Een Bear-D wordt geëscorteerd door twee Tomcats van de Amerikaanse marine en een F-16 van Leeuwarden, 13 september 1982. (Foto Martin de Boer)
Escorte
Op 13 september meldt het radar- en gevechtsleidingscentrum te Nieuw Milligen dat een onbekend vliegtuig vanuit het noorden het Nederlandse luchtruim nadert. F-16's van de vliegbasis Leeuwarden worden er op af gestuurd om poolshoogte te nemen. Op zo'n 270 km ten noorden van Leeuwarden worden twee Tu-95 Bear-D verkenningsvliegtuigen van de Sovjet marine onderschept. Al snel worden de F-16's te hulp geschoten door twee F-14A Tomcats afkomstig van het vliegkampschip USS America. De Sovjets worden geruime tijd geëscorteerd door de F-14s en F-16s. Opvallend detail hierbij is dat het motorgeronk van de contraroterende propellers van de Sovjets uitstijgt boven het geluid van de jets.
Posities van de pottenkijkers en routes richting Denemarken (Jutland) alwaar de landingen plaatsvinden.
Weer naar huis
Na de amfibische landing wordt het eskader losgelaten om ter hoogte van Bergen contact te maken met een groep Canadese schepen. Gezamenlijk wordt zuidwaarts langs de Noorse kust opgestoomd om aldaar gestationeerde Fast Patrol Boats gelegenheid te geven het eskader aan te vallen. Tijdens de gehele oefening is er oppervlakte-, lucht- en onderwaterdreiging, welke zich vooral in de laatste fase van de strijd manifesteert. De oefening eindigt vrijdag 17 september waarna opgestoomd wordt naar de haven van Den Helder waar zaterdagochtend wordt afgemeerd.
