De Camcopter S-100 van Schiebel is een bekende onbemande helikopter, die wereldwijd voor zowel militaire als civiele toepassingen wordt gebruikt. België en Nederland kozen voor hun nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen niet voor de Camcopter, maar voor een systeem van een concurrent. Toch blijft Schiebel het project met veel interesse volgen en zegt het bedrijf met de veel grotere S-300 een nieuwe drone te hebben, die ook voor de ASW-fregatten interessant is.
De Camcopter S-100 en de nieuwe S-300. (Beeld: Schiebel)
Iemand die jarenlang zelf de wereld vanuit de lucht en over de golven heeft kunnen aanschouwen, is Neil Hunter. Hunter, nu Sales Director bij Schiebel, vloog bij de Britse marine op Sea King en Lynx helikopters. Ook voer hij op verschillende schepen en was commandant van Sandownklasse mijnenjager HMS Cromer.
De Nederlandse marine is geen onbekende voor Hunter. "Voor mij begon de Golfoorlog aan boord van Hr.Ms. Zuiderkruis", zegt hij via een videoverbinding vanuit Wenen. Met zijn Sea King vloog hij vanaf december 1990 enkele maanden vanaf het dek van de Nederlandse bevoorrader die, samen met L-fregat Hr.Ms. Jacob van Heemskerck, in de Perzische Golf opereerde.
In de tijd dat Hunter op helikopters vloog, bestond Schiebel al. Het Oostenrijkse bedrijf werd in 1951 opgericht en werd bekend vanwege detectiesystemen voor landmijnen. In de jaren '90 richtte het zich op de ontwikkeling van een drone. De S-100 Camcopter, die begin van de jaren 2000 voor het eerst werd onthuld, was het resultaat van deze focus.
De Camcopter S-100 tijdens de Belgische Navy Days in Zeebrugge. Op de achtergrond Zr.Ms. Tromp, links een Belgisch M-fregat. (Beeld: Schiebel)
België en Nederland
De Nederlandse marine heeft in het verleden bij diverse missies gebruik gemaakt van vliegende drones, UAV's dus. Dat waren bijvoorbeeld consumenten-drones of systemen met personeel van de luchtmacht. Ook experimenteert de marine al enige tijd met UAV's en zijn meerdere kleinere drones aangeschaft. Pas bij de komst van de mijnenbestrijdingsvaartuigen over ruim een jaar, wordt voor het eerst een UAV een vast onderdeel van een marineschip.
In 2020 won concurrent UMS Skeldar, onderdeel van Saab, de aanbesteding voor het leveren van UAV's voor de mijnenbestrijdingsvaartuigen van België en Nederland. Desondanks blijft Schiebel de ontwikkelingen rond het Belgisch-Nederlandse programma met grote interesse volgen, blijkt uit de woorden van Hunter. "De Camcopter is een bewezen systeem, dat voldoet aan de eisen die België en Nederland hebben gesteld, inclusief een geïntegreerde LIDAR [soort laser-radar] om mijnen mee op te sporen", zegt Hunter.
Zoals Marineschepen.nl eerder berichtte ligt Skeldar voor het Belgisch-Nederlandse programma volgens het Nederlandse Ministerie van Defensie op schema. "Mochten er toch problemen ontstaan in het programma of als de dingen niet volgens plan verlopen, staan we klaar om met Camcopter in te springen", zegt Hunter.
S-100 20 jaar
"De Camcopter verkopen we nu zo'n twintig jaar. We hebben dertig klanten wereldwijd, tachtig procent daarvan is militair. In totaal heeft de Camcopter er enkele honderdduizenden vlieguur op zitten en zo'n enkele duizenden deklandingen", begint Hunter zijn verhaal over de UAV. "De Camcopter wordt continu aangepast en verbeterd. Zowel de software als de hardware."
"Het is een UAV die voorzien kan worden van twee verschillende motoren: een benzinemotor of een dieselmotor", zegt Hunter. Die laatste versie is enkele jaren terug geïntroduceerd en is vooral bedoeld voor marines: de Camcopter met die motor vliegt op F-44 vliegtuigbrandstof (bij de Amerikaanse marine bekend als JP-5). Op deze brandstof vliegen ook de NH-90-helikopters.
In beide gevallen is de motor van de Camcopter een wankelmotor, een motor zonder zuigers. "En dat is best uniek", zegt Hunter. "Een van de voordelen van een wankelmotor is dat de motor voor zijn gewicht veel vermogen levert. Ten tweede heb je door een wankelmotor nauwelijks trillingen. Helikopters trillen erg veel, mijn rug weet daar alles van", zegt Hunter met een glimlach. "Als je een UAV hebt zonder trillingen, krijg je erg stabiele output van je sensoren. Concurrenten met zuigermotoren, hebben veel problemen met het corrigeren van deze trillingen in de sensoren."
"We hebben twee soorten antennes waarmee de UAV contact met de operator kan houden. De grote heeft een bereik van 200 km. Voor marines bieden we vaker de kleinere antenne aan, daarmee kan je tot 100 km ver van het schip vliegen en dat is vaak meer dan genoeg."
De Camcopter kan ook buiten bereik van de antenne zelfstandig vliegen. "Hij kan autonoom vliegen", zegt Hunter, "maar in het algemeen staat de regelgeving dat niet toe."
"Het maximum startgewicht van de Camcopter is 200 kilogram", gaat Hunter door. "Het basisgewicht is 100 kg, dan hebben we 50 kg ruimte voor brandstof en 50 voor de payload, dus in dit geval de sensoren."
Die sensoren zijn waar het natuurlijk om draait bij dit soort drones. "We zien de Camcopter echt als een inlichtingen- en verkenningscapaciteit. Daar kan de drone een tien inch elektro-optische infraroodcamera voor meenemen. Bijvoorbeeld de Wescam MX-10 EO/IR van L3 Harris of de TrakkaCam TC-300. Zeer capabele dag- en nachtcamera's die ook laser- en identificatiemiddelen hebben. Het zijn vrij grote camera's en dus kunnen we daar heel goede beelden mee maken."
"We hebben ook verschillende radars gemonteerd. De I-master-radar van Thales bijvoorbeeld, daar vliegen de Camcopters van de Britse marine mee. En zij hebben een Wescam MX-8 in de neus. Maar we hebben ook radars van Leonardo geïntegreerd en radars van een Amerikaans bedrijf."
Behalve radars en camera's is het ook mogelijk om sensoren voor detectie van mobiele telefoons te integreren en, belangrijk voor mijnenbestrijding, LIDAR. "Voor de LIDAR hebben we samengewerkt met het Oostenrijkse bedrijf Riegl. Zij bieden een LIDAR waarmee je onder het wateroppervlak in ondiepe wateren vanuit de lucht kan zoeken naar mijnen."
De S-100 met L-3 WESCAM MX-10 en Selex ES PicoSAR-radar. (Beeld: Schiebel)
Ogen in de lucht
De relatief kleine Camcopter S-100 zal een grote bemande helikopter niet snel vervangen. Een NH90-helikopter heeft heel veel ruimte voor payload en is een helikopter met veel mogelijkheden, maar kan tot 5 uur in de lucht blijven. "Daar komt bij", zegt Hunter, "dat de vlieger en waarnemer ook niet meer dan zoveel uur per dag mogen vliegen."
"De Camcopter kan 6 uur vliegen en met een externe tank 10 uur. Dus wil je verder dan de radars van het schip kunnen kijken, dan kan je in een eenvoudig voorbeeld de Camcopter 10 uur lang in de richting van de dreiging laten hangen en alle informatie laten terugsturen naar het schip."
"Ten tweede, vliegtuigen zijn zo complex voor de veiligheid van mensen aan boord. Drones bouwen we volgens zeer hoge eisen, maar het risico is veel kleiner. Het laatste wat je wilt is dat je Lynx of NH90 wordt neergeschoten. Als een UAV neerstort, is dat veel minder erg."
De S-100 wordt in Groot-Brittannië 'Peregrine' genoemd. (Beeld: Schiebel)
Van Royal Navy tot reddingsorganisatie
Met deze sensoren kan de drone worden ingezet voor civiele taken, taken laag in het geweldspectrum maar ook in oorlogssituaties. Bijvoorbeeld om de positie van een doel in kaart te brengen, waar het schip de raketten op kan lanceren.
Hunter: "Op dit moment vaart HMS Lancaster [een Brits Type 23 fregat] in de Golf van Oman met een Wildcat [opvolger Lynx-helikopter] en twee Camcopters. Die S-100's passen in de hangar naast de Wildcats. En ze voeren bemande en onbemande vluchten tegelijk uit. Soms met dezelfde taken en soms met verschillende."
Eind augustus werden de eerste proefvluchten in die regio uitgevoerd vanaf HMS Lancaster met de Camcopter, door de Britten Peregrine genoemd. De drone kan op grote afstand beelden en radarinformatie doorsturen naar het schip.
"Steeds meer marines over de hele wereld integreren drones", zegt Hunter. We hebben de Camcopter geïntegreerd op meerdere Indiase marineschepen. Daar worden ze nu continu gebruikt. Ik kan er niet te veel over zeggen, maar ik weet dat ze bijvoorbeeld een keer zijn ingezet om 21 uur lang achtereen een zeegebied in de gaten te houden."
Een ander voorbeeld is dat van het bedrijf Bristow Helicopters, dat vanuit Groot-Brittannië en Den Helder reddingsoperaties uit op zee uitvoert met helikopters. "In Groot-Brittannië worden Camcopters ingezet om drenkelingen of schepen in nood op te sporen, als aanvulling op hun bestaande middelen", zegt Hunter.
Ook EMSA, het agentschap van de EU dat verantwoordelijk is voor de maritieme veiligheid gebruikt de S-100. "Zij vergaren vanuit Frankrijk en Groot-Brittannië informatie boven onder andere Het Kanaal, bijvoorbeeld om vluchtelingenstromen in kaart te brengen. Maar we hebben ook een sniffer op de S-100 gemonteerd , waarmee je de hoeveelheid zwavel in de uitstoot van schepen kan controleren.
Een toekomstige mogelijkheid betreft sonoboeien. "De S-100 is vrij klein, maar we kunnen wel twee tot drie sonoboeien aan iedere zijde plaatsen", zegt Hunter. " Deze boeien 'pingen' in het water naar onderzeeboten of detecteren ze door er naar te luisteren. Die informatie zendt de sonoboei dan door naar een schip, helikopter of vliegtuig. Die voorziening is er nog niet op de S-100, maar Schiebel kijkt met Thales naar de mogelijkheid om die informatie door te kunnen sturen naar bevriende eenheden.
Deze onderzeebootbestrijdings-optie voor de S-100 is meer een toevoeging. "Mijnenjagers zijn normaal niet betrokken bij onderzeebootbestrijding, maar kunnen wel in een scenario met onderzeebootdreiging terechtkomen. Dan is die toevoeging mogelijk wel interessant."
De marine krijgt vier ASW-fregatten. Deze schepen gaan meer met drones werken. (Beeld: DMO)
S-300 voor ASW-fregatten?
De S-100 is het bewezen model van Schiebel, maar daar blijft het niet bij. Het Oostenrijkse bedrijf heeft inmiddels een veel grotere versie ontwikkeld. "De S-300 wordt drie keer zo groot als de S-100", zegt Hunter. "Zuid-Korea heeft de eerste S-300's besteld. Deze leveren we in 2027."
"De S-300 zal ongeveer 600 tot 700 kilogram worden en zal ongeveer 250 kg aan payload mee kunnen nemen. De maximale vluchtduur zal 6 tot 24 uur zijn, afhankelijk van de lading."
Mogelijk is de S-300 een optie voor de ASW-fregatten die Nederland vanaf 2029 geleverd krijgt en gespecialiseerd zijn in onderzeebootbestrijding.
Voor de S-100 is het toevoegen van enkele sonoboeien mogelijk, voor de S-300 is dat heel wat anders. "Die kan een volledig arsenaal aan boeien meenemen, plus communicatiemiddelen om de informatie door te sturen."
"Een van de belangrijkste kenmerken van de S-300 is dat hij zal worden uitgerust met wat ik een echte maritieme radar zou noemen", zegt Hunter. "Een echte 360-graden-zoekradar die is ontworpen voor de zee zoals een Leonardo Osprey of een Leonardo Seaspray AESA-radar."
"Als je een S-300 hebt die 12 uur lang in de lucht kan hangen met een maritieme radar die honderden kilometers ver kan kijken, geef je het schip een nog grotere capaciteit."
De nieuwe drone zal bij marines wel een verandering betekenen, denkt Hunter. "Vandaag de dag zie je dat de S-100 naast een Wildcat in de hangar van een fregat kan staan. Misschien dat dat ook past naast een NH90. Maar fregatten Als je een S-300 hebt, heb je waarschijnlijk geen ruimte meer voor een bemande helikopter. Dus dat zou een cultuuromslag zijn."
"Aan de andere kant", zegt de voormalig helikoptervlieger, "is er een enorm tekort aan bemande helikopters bij de Europese marines. " De S-300 kan in dat gat stappen.
De S-300 is door Zuid-Korea besteld. (Beeld: Schiebel)
Toekomst
De S-300 betekent voor Schiebel een toekomst met de nodige veranderingen. Ondertussen blijft de S-100 in de verkoop, want de behoefte aan kleinere UAV's blijft, verwacht Hunter. "We hebben een groot programma genaamd Capability Upgrade Programme, waarmee we grote delen van de drone willen blijven vernieuwen en verbeteren. We streven er naar om de S-100 beter, betrouwbaarder en beschikbaarder te maken."
"We zijn ook altijd op zoek naar nieuwe capaciteiten", zegt Hunter. "We kijken naar waar de behoefte liggen van de klanten. Onderzeebootbestrijding is een voorbeeld."
In de toekomst zijn er ook mogelijkheden op gebied van elektronische oorlogvoering (EOV), verwacht Schiebel. Onder EOV vallen bijvoorbeeld ESM-systemen waarmee je radarsignalen kan oppikken en analyseren zodat je raketten, vliegtuigen of schepen aan hun radar kan herkennen. En ECM-systemen waarmee je radars kan storen.
Hunter: "De meeste klanten zijn tot nu toe echt gefocust op de camera's en de radar. Maar de Indiase marine heeft al wel gevraagd om mogelijkheden voor ESM en ECM. Dus kijken we naar welke sensoren we op de S-100 kunnen plaatsen. Een van de problemen is natuurlijk dat je antennes nodig hebt om de hele 360 graden rondom de drone te bestrijken, plus voor ECM heb je behoorlijk veel vermogen nodig. Traditioneel zijn het meestal vrij omvangrijke systemen. Maar de technologie evolueert en systemen worden kleiner en lichter."
"Dus het is er nu niet, maar dat is zeker iets voor de toekomst", besluit Hunter met woorden die wat Schiebel betreft ongetwijfeld ook voor de Camcopter binnen de Nederlandse marine gelden.
Dit is een gesponsord artikel. Bij een gesponsord artikel kiest een opdrachtgever het onderwerp van het artikel. Schiebel heeft Marineschepen.nl betaald om dit artikel te schrijven over dit onderwerp, maar Schiebel had geen invloed op de journalistieke inhoud.