|
|
Het vliegbedrijf van vliegdekschip Hr.Ms. Karel Doorman
Bericht geplaatst: 28-05-2013
Op 28 mei 1948, werd één van de bekendste en zeker het grootste Nederlandse marineschip tot nu toe in dienst gesteld: vliegkampschip Hr.Ms. Karel Doorman. Het 213,5 meter lange schip had 1500 man aan boord en was jarenlang vlaggenschip van de Koninklijke Marine. Aan de hand van artikelen uit de Alle Hens wordt het vliegbedrijf op deze carrier beschreven.
Hr.Ms. Karel Doorman werd ook wel de "Dikke Boot" genoemd. Het schip was 213,5 meter lang en had een waterverplaatsing van bijna 20.000 ton. De bemanning bestond uit ruim 1500 man en het vliegdekschip was geschikt voor 20 (propellor- en straal-) vliegtuigen. Hier de Doorman in 1964 bij het binnenlopen van Den Helder. (Foto: CAVDKM)
Het nieuwe vliegdekschip
Het was 2 juni 1948, maar nat, guur en koud toen Hr.Ms. Karel Doorman voor het eerst de haven van Rotterdam naderde. Het nieuwe vliegkampschip was een paar dagen eerder in Groot-Brittannië in dienst gesteld, waar het door de Nederlandse marine werd overgenomen. De vaderlandse pers was door de Koninklijke Marine uitgenodigd om als eerste een kijkje te nemen op het (toen nog) 210 meter lange schip, terwijl het Rotterdam binnenvoer. Van een uitgebreide beschrijving van het wel en wee aan boord is het echter nooit gekomen doordat het hoofd van een Trouw-journalist bekneld raakte tussen de sleepboot en het vliegkampschip.
De fotografen en andere journalisten moesten het met die korte ervaring doen.
Toch, als je de artikelen leest, was de Nederlandse pers onder de indruk. Een nieuw, reusachtig Nederlands marineschip was aan de vloot toegevoegd. Ook voor de marine zelf was de nieuwe Doorman een hele omschakeling. Want natuurlijk had het eerste vliegdekschip (met gelijke naam) al twee jaar dienst gedaan, de nieuwe Doorman was met (voor de verbouwing) 210 meter groter en vooral veel moderner. Zelfs voor de marinevliegers was het nieuwe vliegkampschip echt iets nieuws.
Juist het vliegbedrijf maakte dit schip uniek binnen de hele marine. Daarom hieronder, gebaseerd op een artikel uit de Alle Hens augustus 1964, een impressie.
De vliegtuigen op Hr.Ms. Karel Doorman waren in eerste instantie: Fairey Firefly patrouillevlieguigen en Hawker Sea Fury jachtvliegtuigen. Later werden ze vervangen door Grumman Avengers en Hawker Sea Hawks straaljagers. De Grumman Avengers werden tot slot vervangen door de onderzeebootbestrijdingsvliegtuigen Grumman S-2 Tracker.
Filmpje opent in nieuw scherm. Prachtige beelden van vliegoperaties aan boord van vliegkampschip Hr.Ms. Karel Doorman.
Het vliegbedrijf
Niets is fascinerender dan het vliegend bedrijf aan boord van een vliegkampschip. Op de Doorman begint iedere dag met de aloude marinetraditie van "overal", daarna volgt het ontbijt, maar dan gaat het verschillen van ieder ander schip.
In de ingewanden van Hr.Ms. Karel Doorman heerst plotseling een koortsachtige bedrijvigheid. De vliegtuigen ondergaan een laatste inspectie en dan worden ze vlieggereed door de paaien vrijgegeven. Paaien zijn verantwoordelijk voor hun kist.
Een nauwelijks merkbare spanning begint zich van het schip meester te maken. Er heerst een grote drukte, zowel in de hangar als op het vliegdek. De liftpaaien staan bij de liften. Plotseling snerpt de schrille claxon van de lift door de hangar. Het geluid is benauwend en angstaanjagend, als de klaroen van een onheilsbode. Een voor een worden de vliegtuigen nu aan dek geparkeerd; wielblokken bij de wielen!
In de briefingroom ontvangen de vliegers de laatste gegevens over het weer en de gesteldheid van de navigatiehulpmiddelen die hen weer veilig naar het schip moeten loodsen. De formatieleiders bespreken in het kort nog even de komende oefening. Daarna is het wachten op de vliegbrug, de verkeerstoren van het vliegdekschip, die de vliegers naar hun vliegtuigen commandeert. De ledigheid van het nietsdoen wordt gevuld met het haastig roken van een sigaret en het drinken van een kop koffie. Er wordt weinig gesproken.
Hawker Sea Hawk gevechtsvliegtuig op dek van de Doorman. (Foto: CAVDKM)
Agressief
"Vliegers en bemanningen naar de vliegtuigen," klinkt een metalige stem uit een luidspreker. Als bevrijd springen de bemanningen op, grijpen tassen en zwemvesten en haasten zich naar het vliegdek. Daar staan hun kisten te wachten. De bemanningen kruipen in hun kisten en gespen zich in. De brandwacht neemt zijn plaats in voor de nog zwijgende motoren. Dan klinkt weer die metalige stem. De motoren worden gestart en proefgedraaid. In de cockpit controleren de vliegers hun instrumenten en stuurorganen. Dan, op een sein van de parkeerder, spreiden de vleugels zich. De vliegtuigen zijn nu aggressieve havikken die straks jagen op onderzeeboten met hun dieptebommen.
Het schip draait langzaam de boeg in de wind, de blokkenpaaien liggen bij de wielblokken. Op een sein van de parkeerder wordt deze laatste hindernis weggenomen. De kist heeft nu de vrijheid gekregen. Langzaam komt het roofdier in beweging, gereed om ieder ogenblik brullend vooruit te springen, slechts in toom gehouden door de vlieger. De vliegdekofficier neemt nu het eerste vliegtuig over van de parkeerder en dirigeert de kist naar de katapult. Het vliegtuig taxiet vooruit.
Fire
De katapultofficier laat het vliegtuig nu oplijnen met de katapult; nog een laatste blik van de vlieger over zin instrumenten en uitrusting. Dan steekt hij zijn duim omhoog ten teken dat alles in orde is. Inmiddels is het vliegtuig op de katapult bevestigd. Gereed voor de start!
Langzaam steekt de vliegdekofficier zijn hand omhoog; de vlieger geeft vol gas. Alles in orde? Dek vrij? Met een ruk komt de hand van dde vliegdekofficier naar beneden. De motoren brullen, het schot gaat af.
Met juichende motoren verdwijnt het toestel aan de einder.
Siesta
Nu de kisten er af zijn keert de rust aan boord weer terug. Rustig rijdend op de lange deining koestert het schip zich in de warme zonnestralen onder een azuurblauwe hemel en houdt haar siësta om nieuwe krachten op te doen voor het oplanden van de vliegtuigen.
Langzaam volgt de zon haar pad langshet hemelgewelf, onverstoorbaar.
Heel in de verte kondigt een zacht gebrom de komst van de vliegtuigen aan. Aan de einder maken zich een paar stippen los uit het blauw van de hemel, snel komen deze stippennaderbij om even snel te transformeren in evenzovele vliegtugen. Het zachte gebrom is nu aangezwollen tot een machtig crescendo.
Het dek is intussen gereed gemaakt om de kisten aan te nemen. De formatie komt nu over het schip in een keurig aaneengesloten ruitpatroon. Plotseling wordt de formatie verbroken en een voor een nemen de kisten hun positie in achter de leider van de formatie.
Landen op vliegdekschepen is één van de moeilijkste onderdelen van de vlucht. De vliegers van de Marine Luchtvaartdienst moesten na een urenlange operatie het vliegtuig weer veilig aan dek zetten. (Foto: CAVDKM)
Concentratie
Aan dek neemt de deklandingsofficier zijn plaats in. Hij is gekleed in een khaki overall; over zijnarmen loopt een brede oranje streep. Hierdoor is hij goed zichtbaar voor de vlieger die op zijn aanwijzingen binnenkomt. Door middel van armseinen en radio geeft hij de vlieger koerscorrecties en vertelt hij de vlieger hoe de positie van het vliegtuig is ten opzichte van het schip.
De eerste kist draait nu zijn laatste bocht om achter het schip te komen en begint aan de feitelijke landingsprocedure.
Deze procedure vereist een volle concentratie van zowel vlieger als deklandingsofficier. In deze minuten moet de vlieger zijn aandacht verdelen over insturmenten, radio, deklandingsofficier en deklandingsspiegel. Niets ontsnapt aan zijn aandacht, één enkel foutje op het kritieke moment kan noodlottig zijn.
Hij mag geen fouten maken.
Nu
Langzaam komt de kist aanzweven, de haak is uit. "Remkabels op" klinkt de metalige stem over het vliegdek. Iedereen kijkt gespannen toe. Het toestel komt nu over de achterste rand van het schip heen, het is net of het even stil hangt. Nu! Als een steen valt het toestel uit de lucht en ploft het op dek. De haak klauwt zich vast achter een remkabel. Met een schok komt het toestel tot stilstand. De haak wordt ingetrokken en de remkabel neemt zijn plaats weer in tussen de andere. Daarna taxiet de kist weg terwijl het langzaam de vleugels vouwt.
De andere vliegtuigen komen nu in een snel tempo achter elkaar oplanden. Iedereen moet hard aanpakken en er is geen tijd voor rust. Beneden in de hangar wordt hard gewerkt om ook daar de vliegtuigen aan te kunnen nemen. De liftpaaien staan reeds bij de liften. Langzaam wordt de eerste kst op de lift gereden en met blokken vastgezet. In de hangar is men gereed om de toestellen aan te nemen. De claxon van de lift klinkt vermoeid.
Landing van een S2-F onderzeebootbestrijdingsvliegtuig. (Foto: CAVDKM)
Paraat
Als het laatste toestel beneden is slaakt iedereen aan dek een zucht van verlichting, doch beneden in de hangar is het nog geen aftrap. Daar wordt koortsachtig gewerkt om de kisten vlieggereed te krijgen voor de nachtelijke operaties. Reeds begint de briefingroom weer vol te lopen met vliegers en bemanningen die daar hun instructies zullen krijgen.
Een vliegkampschip kent geen rust, het is altijd paraat en op iedere verrassing voorbereid, gereed om onmiddellijk in te kunnen grijpen waar dat ook nodig mocht blijken.
Bronnen:
Impressies vliegbedrijf; Alle Hens, augustus 1964, pp 38-39
Karel Doorman - Onze nieuwe aanwinst; Alle Hens, juli 1948, pp 8-9
Sinds 13 augustus 2001
|
