Afgelopen zaterdag werd bekend dat de vermiste Argentijnse onderzeeboot ARA San Juan gevonden was op ruim 900 meter diepte. Er was toen een jaar en een dag naar de onderzeeboot gezocht door meerdere onderzoeksschepen. Een aantal van deze schepen had ook het gebied waar de San Juan ligt onderzocht, maar pas 366 dagen na de ramp werd de boot gevonden. Sommigen in Argentinië spreken van een complot, de nabestaanden die aan boord van het onderzoeksschip waren spreken die theorieën tegen. De wens van de nabestaanden is uiteraard om de onderzeeboot en de stoffelijke overschotten weer naar boven te krijgen, maar dat lijkt vooralsnog onhaalbaar.
ARA San Juan in betere tijden. De onderzeeboot is geïdentificeerd aan de hand van het sail (de opbouw) geïdentificeerd, de schroef en het voorste deel van de drukvaste romp. Deze drie delen liggen los van elkaar op de zeebodem. Het voorste deel, vanaf ongeveer de 'gaatjes' die op de foto zijn te zien, is eigenlijk een kap om o.a. de torpedobuizen heen. Die hele voorzijde is er ook af. (Foto: Argentijnse marine)
Op 15 november 2017 was de Argentijnse Santa Cruzklasse onderzeeboot ARA San Juan vanuit het zuiden op weg naar de thuisbasis in Mar del Plata, terwijl het inlichtingen moest verzamelen over Britse schepen. In de eerste uren van die dag berichtte de commandant dat er water door de snuivermast naar binnen was gekomen. Dit is op zich niet vreemd, dat water moet dan naar de snuivertank. Maar het water kwam via het ventilatiesysteem van vermoedelijk de batterijen in batterijtank 3 terecht. Dat veroorzaakte kortsluiting en brand. De commandant besloot, nadat het euvel leek te zijn verholpen, de reis onder water voort te zetten.
Na 15 november werd niets meer van de San Juan vernomen en twee dagen later maakte de Argentijnse marine het nieuws van de vermissing wereldkundig. Een grote zoekactie volgde en dagenlang was er nog hoop op een onderzeeboot die intact op de bodem zou liggen. Die hoop verdween een week later toen bekend werd dat een Oostenrijks instituut, dat kernproeven monitort, een explosie in de Zuid-Atlantische Oceaan had waargenomen op 15 november.
In het geel de ligplaats van de San Juan, in een ravijn. Onderin beeld de positie van het laatste contact en rechts daarvan de locatie waarvan het Oostenrijkse CTBTO schatte dat op 15 november een knal te hebben gehoord.
Sonarbeeld van het te onderzoeken object, POI 24. (Beeld: Ocean Infinity)
Duizenden vierkante kilometers in de donkere diepte
De grootschalige internationale zoekactie richtte zich op de zeebodem, maar er werd niets gevonden. In april 2018 staakte het laatste buitenlandse onderzoeksschip met de operatie. Het Russische schip Yantar had 4.000 vierkante kilometer afgezocht zonder iets te vinden dat op een onderzeeboot leek. Toch was dit onderzoeksschip erg dicht bij succes, want het is in de buurt van de San Juan geweest. Ook het Amerikaanse onderzoeksschip Atlantis had de latere vindplaats van de San Juan onderocht.
Na april zocht Argentinië met eigen middelen verder tot het land in september het Amerikaanse bedrijf Ocean Infinity inhuurde. In het contract stond dat bedrijf 7,5 miljoen dollar zou krijgen als de onderzeeboot gevonden zou worden. Daarnaast werd er in opgenomen dat vier nabestaanden met het schip, de Seabed Constructor, mee zouden varen. Dit onderzoeksschip werkt met o.a. zes AUV's (autonome onderwaterdrones) van het Noorse bedrijf Kongsberg. Deze HUGIN's zijn 6,5 meter lang en zijn bedoeld om erg lang (100 uur met 4 knopen) en zelfstandig de zeebodem af te zoeken.
Met de zes AUV's kon de Seabed Constructur een groot deel van het te onderzoeken gebied afzoeken. Daarbij kwam het half september ook langs de ARA San Juan. Ocean Infinity markeerde het punt als Point Of Interest 24 (POI 24) en gaf het 'klasse D': niet waard om direct te onderzoeken, omdat het leek op rotspunten. Eerder had het bedrijf bij monde van de CEO al uitgelegd hoe lastig het is om op de zeebodem te zoeken. Het gebied is enorm groot en net als boven water zijn er tal van bergen, rotsen, ravijnen en andere oneffenheden. Slechts een klein deel van de zeebodem is in kaart gebracht. Doordat er nauwelijks zicht is op die dieptes, wordt gewerkt met sonar. Dat kan prima, maar het is -net als bij mijnenbestrijding- erg moeilijk om objecten te vinden en te classificeren.
De Seabed Constructor stond op het punt om het onderzoek af te breken en naar Zuid-Afrika te varen, om vervolgens pas in februari terug te keren, toen het op 16 november opdracht kreeg om POI 24 te onderzoeken. Uit nadere analyse bleek dat POI 24 klasse C moest zijn: "sterke waarschijnlijkheid, onderzoek aanbevolen". Na 20 uur varen arriveerde de Seabed Constructor in het gebied. De vier nabestaanden en de marineofficieren aan boord werden in de centrale geroepen om het onderzoek mee te maken. Voor de onderzoekers was dit het zoveelste POI dat werd onderzocht en steeds bleek het niets te zijn. Nu werden echter al snel onderdelen van het hogedrukluchtsysteem van de onderzeeboot herkend.
Het moment dat de San Juan wordt gevonden.
Point of interest 24
De ARA San Juan bleek op 500 km van het vasteland op een diepte van 907 meter te liggen. Niet de diepte is de reden waarom de resten aanvankelijk niet werden herkend, maar omdat de stukken in een ravijn lagen. Bovendien is lang gezocht naar een onderzeeboot die grotendeels intact was. De romp en onderdelen van de San Juan blijken echter verspreid te zijn over een gebied van 100 bij 80 meter. Het grootste deel dat intact is, is 25 tot 30 meter lang.
Beeld van het voorste deel van het druklichaam van de onderzeeboot. De buizen zijn het begin van de torpedobuizen, zie waren veel langer (er moet immers een meterslange torpedo in). De buitenste huid en de rest van de buizen plus de voordeksels, zijn elders op de zeebodem teruggevonden. (Foto: Argentijnse marine en Ocean Infinity, kleuraanpassing Marineschepen.nl)
Ocean Infinity liet in totaal 67.000 foto's van de resten maken en bereidt momenteel een rapport voor dat deze week aan de Argentijnse regering wordt overhandigd. Ook zijn er plannen om de onderzeeboot 3D in kaart te brengen, om het onderzoek naar de oorzaak te helpen. Want hoe graag nabestaanden de onderzeeboten en de stoffelijke overschotten van de 44 bemanningsleden ook naar boven willen halen, het is onwaarschijnlijk dat dat gaat gebeuren. In ieder geval niet op korte termijn, want dat kan nieuwe schade opleveren en dus kan dat onderzoek bemoeilijken. Daarnaast heeft de regering al aangegeven dat de kosten te hoog zijn.
Uit dat onderzoek zal moeten blijken wat er op die 15e november is gebeurd. Volgens de Argentijnse marine is ARA San Juan op grote diepte, niet ver van de zeebodem, geïmplodeerd. Zoals bekend uit het incident met Hr.Ms. Zwaardvis in 1974 kan een verder goed functionerende onderzeeboot in grote problemen raken als er veel zeewater door de snuivermast in de onderzeeboot terechtkomt. Maar of dat ook de oorzaak is geweest, is nog afwachten. De San Juan is nu in ieder geval niet meer vermist.
