De Amerikaanse Seawolfklasse-onderzeeboot USS Connecticut is afgelopen zaterdag in de Zuid-Chinese Zee tegen een "onbekend object" gevaren, zo liet de Amerikaanse marine gisteravond weten. De onderzeeboot vaart beschadigd en met tien lichtgewonden onder de bemanning naar de Amerikaanse marinebasis op Guam. De aanvaring is opvallend vanwege de timing en omdat het een onderzeeboot betreft die doorgaans uiterst geheime operaties uitvoert.
USS Connecticut op archiefbeeld. De SSN-22 heeft een waterverplaatsing van ruim 9.000 ton, is 108 meter lang en heeft 140 bemanningsleden. (Foto: US Navy)
Het statement van de Amerikaanse marine was uiterst kort en de informatie in het bericht had vooral betrekking op de veiligheid van de boot en bemanning. Uit de eerste berichtgeving bleek dat de SSN-22 in een "stabiele toestand" is. De kernreactor aan boord en ruimtes die verband houden met de nucleaire voortstuwing hebben geen schade opgelopen. USNI wist te melden dat de onderzeeboot aan de oppervlakte terug vaart naar Guam.
Duur en geheim
Hoewel het statement slechts twee alinea's beslaat, is dat vele malen meer dan de Amerikaanse marine doorgaans aan informatie deelt over de duurste en een van de meest geheime onderzeeboten van de US Navy. Vorig jaar deelde de Amerikaanse marine voor het eerst in jaren foto's van een van deze drie boten.
USS Connecticut is een van de drie Seawolfklasse onderzeeboten. Oorspronkelijk zou de klasse uit 29 onderzeeboten bestaan, maar de boten bleken zo duur dat er maar drie gebouwd werden (Seawolf, Connecticut en Jimmy Carter). De drie kostten ongeveer 3 miljard dollar per stuk.
Er is weinig bekend over wat de Seawolfs doen. Bekend is dat de Jimmy Carter onder andere is verlengd om operaties op de zeebodem uit te voeren, maar ook de andere twee boten zijn, zo wordt in het algemeen aangenomen, vooral gericht op inlichtingenpatrouilles. De Seawolf en Connecticut lijken vooral alleen te opereren en zelden of nooit deel uit te maken van een taakgroep onder leiding van een vliegkampschip.
Aanvaring
Volgens de Amerikaanse marine is de onderzeeboot afgelopen zaterdag onder water tegen een object gebotst. Het is de vraag waarom de marine spreekt over een "object" en niet meer in detail treedt. Mogelijk is niet bekend waarmee de Connecticut in aanraking is geweest, maar het kan ook zijn dat het een andere onderzeeboot was en men dat wil verhullen.
Een onderzeeboot kan onder water tegen vanalles aanvaren: een zeecontainer, een rots, een schip of een andere onderzeeboot. Omdat er weinig informatie is over de schade, valt er niet veel te zeggen over de oorzaak. Wel is de Connecticut kennelijk zo ernstig beschadigd dat de boot vanuit de Zuid-Chinese Zee boven water terugvaart. Nucleaire onderzeeboten varen op volle zee eigenlijk altijd onder water.
Dat er elf gewonden zijn, kan betekenen dat er een flinke klap is geweest, maar dat kan ook komen door een minder harde aanvaring met een schip waardoor de boot slagzij heeft gemaakt en voorwerpen (laptop's, etc.) op de getroffen personen zijn gevallen. Wel is de schade aan de Connecticut groot genoeg om terug naar Guam te moeten en voelde de Amerikaanse marine zich gedwongen om het verhaal naar buiten te brengen.
Er is geen informatie over schade aan een ander schip, in het verleden zijn er schepen gezonken na een aanvaring met een onderzeeboot (vissersschip Antares in 1990 bijvoorbeeld). In 2016 botste de Britse Astuteklasse-onderzeeboot nog tegen een koopvaardijschip in de Middellandse Zee. De Ambush moest met grote schade aan de toren de haven van Gibraltar in.
Boeg van USS San Francisco in 2005 in een droogdok. De nucleaire onderzeeboot had een onderzeese aanvaring gehad met een berg. (Foto: US Navy)
Aan de grond
De Connectictut kan ook aan de grond zijn gelopen, al opereren Amerikaanse onderzeeboten -voor Nederlandse begrippen- doorgaans niet in erg ondiep water. Bekend zijn de verhalen van Amerikaanse cursisten (ervaren onderzeebootmannen) die tijdens de Nederlandse commandantenopleiding verrast zijn over de ondiepe wateren waar zij hun opdrachten moeten uitvoeren. Bovendien zijn de Seawolfklasse onderzeeboten juist bedoeld voor operaties in diep water. De generatiegenoten van de Walrusklasse werden weliswaar na de Koude Oorlog in dienst gesteld, maar werden bedacht als diepduikende boten die Sovjetsubs moesten trailen.
Een verschil met de nieuwere Virginiaklasse onderzeeboten is dat de Seawolfklasse geen sonar heeft om obstakels te vermijden (een obstacle avoidance sonar) in de boeg. De Seawolf heeft een high frequency sail array in de toren om aanvaringen met schepen te voorkomen en voor onder-ijsoperaties. De Virginia's zijn meer bedoeld voor ondiepe wateren en hebben zowel een dergelijke sonar in het sail als in de boeg zodat zij objecten als grote rotsen beter kunnen ontwijken.
In 2005 botste USS San Francisco (Los Angelesklasse) tegen een onderzeese berg. De onderzeeboot zonk bijna, één persoon kwam om het leven. Het incident gebeurde op een diepte van 150 meter.
IJsberg
Een andere mogelijkheid is dat de Connecticut in aanraking is geweest met een andere onderzeeboot. Gezien de locatie, het tijdstip en de aard van de operaties van de Seawolfklasse valt deze optie zeker niet uit te sluiten. In de Zuid-Chinese Zee zijn veel landen die met onderzeeboten varen en vooral de Chinese onderzeeboten zijn dan bekend.
Er zijn uit het verleden vele verhalen van onderzeeboten die elkaar hebben geraakt terwijl een van de boten de ander volgde. Belangrijk is het om hier aan toe te voegen dat onderzeeboten onder water blind zijn en zelf geen sonar-ping uitzenden. Alleen als de andere boot voldoende geluid maakt, weten ze de positie van de boot die zij volgen. De boot die gevolgd wordt, weet vaak niet dat er een andere onderzeeboot dichtbij vaart, met alle risico's van dien.
De boeken The Silent Deep (Hennessy en Jinks) en Hunter Killers (Ballantyne) beschrijven meerdere onderzeese aanvaringen:
Zo raakte de Amerikaanse nucleaire onderzeeboot USS Baton Rouge (Los Angelesklasse) in februari 1992 zwaarbeschadigd na een botsing met de Russische Sierraklasse onderzeeboot Kostroma. Door de golfslag in dat gebied van de Barentszzee kon de Baton Rouge de Kostroma niet meer horen. De Kostroma had helemaal niets door en ging naar de oppervlakte, en botste tegen de onderkant van de Grayling.
USS Grayling (Sturgeonklasse) was in 1993 de Barentszzee het contact verloren met de Russische Delta IV-onderzeeboot die ballistische raketten aan boord had (SSBN). Beide boten raakten licht beschadigd. In oktober 1986 botste USS Augusta (Los Angelesklasse) tegen een Russische Delta I-onderzeeboot die niet was gehoord, de schade was 2,7 miljoen dollar.
In mei 1981 verloor de Britse nucleaire HMS Sceptre (Swiftsureklasse) het contact met de Delta III-onderzeeboot Petropavlovsk-Kamchatskiy. Na een half uur zoeken hoorde de bemanning een schrapend geluid. De aanvaring had een lange scheur opgeleverd aan de zijkant van de boot, maar kon pas uit handen van de Sovjets ontsnappen door onder ijs te varen. De officiële lezing naar de pers was dat de Sceptre een ijsberg had geraakt.
De Britse onderzeeboot HMS Warspite maakte 74 graden slagzij tijdens de aanvaring met een Sovjet Echo II-onderzeeboot die ineens geruisloos ging varen. Dat gebeurde in 1968. De Warspite werd door een fregat naar een Schots loch begeleid waar een groep technici klaarstond om de schade aan de toren cosmetisch te herstellen. Toen de boot de thuishaven Faslane binnenvoer, was de lezing opnieuw: beschadigd na aanvaring met een ijsberg.
De ijsberg zal na een aanvaring in de Zuid-Chinese Zee niet als dekmantel kunnen worden gebruikt.
Overigens zijn het niet alleen NAVO en Russische onderzeeboten die botsen. In 2009 botsten de SSBN's (!) HMS Vanguard (en FS Le Triomphant in de Atlantische Oceaan. De Britse en Franse boten wisten niet van elkaars aanwezigheid. Binnen de NAVO worden afspraken gemaakt over waar elkaars onderzeboten varen, dit wordt waterspace management genoemd. Frankrijk maakte op dat moment niet volledig deel uit van de NAVO, pas twee maanden na het incident voegde Frankrijk zich na 43 jaar weer helemaal bij de alliantie.
De timing: druk weekend
Zoals eerder vermeld is ook de timing van het incident interessant. Er gebeurde op die dag van het incident veel rond Taiwan en ten noorden daarvan. Op zaterdag 2 oktober oefenden de vier vliegkampschepen uit de VS, Groot-Brittannië en Japan met dertien andere schepen waaronder Zr.Ms. Evertsen ergens in de buurt van Okinawa. Tegelijkertijd stuurde China een grote hoeveelheid vliegtuigen, ten zuidwesten van Taiwan, de Taiwanese luchtverdedigingszone in.
Wat er precies is gebeurd, is onbekend. De Connecticut is vanochtend Nederlandse tijd Guam binnengelopen, maar er zijn nog geen beelden van de schade gedeeld.
