Verdere verhoging defensiebudget in België geen vanzelfsprekendheid
Door: Frederik van Lokeren
Bericht geplaatst: 06-06-2022 | Laatst aangepast: 06-06-2022
Terwijl in Nederland het defensiebudget fors stijgt en in de recent gepubliceerde Defensienota de contouren van de plannen zijn geschetst, is er in België nog onduidelijkheid rond de defensiebegroting. Waar de PvdA en GroenLinks zich scharen achter het belang van Defensie en een hogere begroting, lijkt ook die steun in de politieke arena in België minder. De budgetverschillen tussen de twee landen die op marinegebied intensief samenwerken, worden dus groter.
BNS Leopold I gehuld in rook na lancering van een Harpoon-raket vorige maand. (Foto: Belgische marine)
Naar aanleiding van de NAVO-top in Madrid wenst de huidige Belgische regering haar bijdragen aan de NAVO op te trekken naar de symbolische grens van 2 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP) tegen 2035. Eerder was de Belgische regering al overeen gekomen om haar defensieuitgaven te verhogen naar 1,54 procent van het BBP tegen 2030.
De verhoging van 1,54 naar 2 procent zou in totaal neerkomen op een bedrag van 10 miljard euro extra die de Belgische Defensie op jaarbasis ter beschikking zou krijgen voor haar investeringen en werkingen te ondersteunen.
Echter, er is nog steeds geen beslissing genomen om het budget verder op te trekken naar 2 procent van het BBP. De Belgische regering, een coalitie van zeven verschillende partijen aangevoerd door de liberale Vlaamse partij OpenVLD onder premier Alexander De Croo, bereikte nog steeds geen eensgezindheid voor een verdere verhoging. De liberale en centrum partijen, samen met de Vlaamse socialisten, zijn te vinden voor een verdere verhoging. De Waalse socialisten zijn dan weer van mening dat men eerst de verhoging naar 1,54 procent in 2030 dient af te wachten, alvorens men verder verhoogt. De Vlaamse en Waalse groene partijen zijn resoluut tegen een verdere verhoging, met zelfs een neiging om het Defensiebudget te laten inkrimpen.
Defensie en politieke proliferatiedrang
Binnen de Belgische regeringen is Defensie altijd al instelling geweest dat het minste aandacht en middelen kreeg. De Belgische regeringen van de afgelopen decennia hebben vooral ingezet in collectieve bescherming via de NAVO. Aangespoord door de stabiele geopolitieke situatie in Europa werd Defensie gezien als een grotendeels overbodige dienst aangezien de Belgische belangen mee door onze bondgenoten werden beschermd.
Dit liet toe om Defensie af te bouwen tot een absoluut minimum waardoor budget kon worden vrijgemaakt om sociaal-economische projecten mee te financieren. Op termijn creëerde dit een negatieve feedback-loop. Door minder mindelen aan Defensie toe te kennen daalde de algemene paraatheid en inzetbaarheid waardoor Defensie in een negatief daglicht kwam te staan bij de Belgische bevolking. Op zijn beurt zorgde deze negatieve gedachtegang bij de bevolking ervoor dat het verhogen van het Defensiebudget op weinig begrip bij de bevolking kon rekenen en dus politiek niet te verantwoorden was.
De Russische invasie in Oekraïne brengt het belang van Defensie steeds verder op de voorgrond. De afgelopen jaren was de Belgische regering reeds bezig met een heropbouw en modernisatie van de Belgische Defensie, mede door de Russische dreiging van de afgelopen jaren. Als gevolg hiervan werden er extra investeringen gedaan zoals de bouw van nieuwe mijnenjagers en fregatten, een extra inzet op rekrutering van nieuw personeel en het optrekken van het defensiebudget naar 1,54 procent van het BBP.
Echter, projecten en politieke uitspraken aangaande defensie dienen vooral als een snelle politieke winst en proliferatie gezien te worden. Het laten optrekken van het defensiebudget naar 2 procent wordt vooral gesteund door de Vlaamse liberalen waarvan er vermoedens bestaan dat huidig premier Alexander De Croo zich hiermee vooral op Europees niveau zich wenst te profileren. Er zijn reeds onbevestigde vermoedens dat premier De Croo zich na 2024 wenst toe te leggen op een Europese functie, vermoedelijk binnen de NAVO. Deze politieke geruchten werden echter nog niet bevestigd.
Langs de linkerzijde van de Belgische politiek is een heel ander verhaal te horen. Daar wenst men de defensieuitgaven het liefst zo klein mogelijk te houden om geld voor sociale projecten zoals de sociale zekerheid en ontwikkelingshulp te verkrijgen. Langs Groene en Socialistische zijde is vooral te horen dat de 2 procent BBP voor Defensie een nutterige invulling krijgt indien dit budget toegevoegd zou worden aan de sociale zekerheid. De Belgische sociale zekerheid bedraagt echter al een goede 38 procent van het BBP en de vraag wordt dan ook gesteld of het overhevelen van het Defensiebudget, of de verhoging van 10 miljard die momenteel op tafel ligt, een effectieve meerwaarde kan creëren in de sociale zekerheid.
Een schets van het ASW-fregat voor Nederland en België. (Beeld: DMO)
Gebrek aan militaire projecten
Zelfs als er een goedkeuring komt van het verhogen van het defensiebudget naar 2 procent van het BBP is er nog geen onmiddelijke impact. Vanuit Defensie is er nog geen duidelijk plan hoe men de extra 10 miljard euro op jaarbasis wenst te investeren en in te zetten, wat doet vermoeden dat de focus momenteel volledig gericht is op de uitvoering van de reeds goedgekeurde verhoging naar 1,54 procent van het BBP.
Indien er naar de 2 procent overgegaan zou worden, wat op korte termijn onwaarschijnlijk is gezien de verschillende prioriteiten binnen de Belgische regering, is het momenteel totaal onduidelijk waar het extra geld zou gaan.
Naar alle waarschijnlijkheid zullen de budgetten eerst worden ingezet om de training van militairen en aankoop van munitie te verhogen om zo de paraatheid van de huidige eenheden te verhogen. Onderhoud van voertuigen blijft een heikel punt waar extra investeringen meer dan welkom zijn. Dit werd onlangs nog bewezen bij het sturen van het Belgische detachement voor de NAVO-troepenmacht naar Roemenië. Verschillende voertuigen voor dit detachement waren niet beschikbaar en moesten van andere eenheden overgeheveld worden. Sommige van deze voertuigen stonden bij andere eenheden nog in volle herstelling toen de opdracht gegeven werd.
Extra investeringen op lange termijn zijn momenteel nog niet aangekondigd hoewel er nog vele noden openstaan zoals additionele artillerie voor de landmacht. Extra budget zou tevens kunnen betekenen dat de nieuwe Belgische ASW-fregatten uitgerust kunnen worden met meer lanceercellen en zo gelijkwaardig kunnen worden aan de Nederlandse zusterschepen.
De Russische blokkade van de Oekraïense kustlijn doet tegelijkertijd het besef groeien dat maritieme handelsroutes kwetsbaar zijn en geblokkeerd kunnen worden door vijandelijke eenheden buiten het bereik van op land gestationeerde wapensystemen. De roep voor een derde fregat om de inzetbaarheid op zee te verhogen werd onlangs nog maar gedaan door professor Internationale Politiek David Criekemans. Criekemans is momenteel vaak te horen in de Belgische media waar hij duiding geeft aan de Russische invasie van Oekraïne en vindt geregeld gehoor bij de hogere kringen van Defensie en politiek. Het derde fregat leek begin dit jaar rond de gesprekken van het STAR-plan van de Belgische onderhandelingstafels te zijn geschoven, maar er is dus een kans dat die optie weer terugkeert op de agenda.
