Damen gaat twee schepen leveren die onder andere de slagkracht van de Nederlandse fregatten moeten verhogen. De schepen zullen voorzien worden van wapensystemen van Israel Aerospace Industries (IAI): Barak-raketten en Harop-munitie. Dat schrijft staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman in een brief aan de Tweede Kamer.
Illustratie van het MSS met een opvallend camouflagepatroon (ook wel 'dazzle paint' genoemd). (Beeld: Defensie)
In 2022 werd het plan om met onbemande schepen extra slagkracht toe te voegen aan de Nederlandse vloot, bekendgemaakt en toegelicht in dit interview. Het programma heette destijds Trific en werd vervolgens omgedoopt in Mican. Tegen die tijd was er nog een taak toegevoegd. Middels onderwatersensoren moet een beeld gevormd worden van de dreigingen op de Noordzee, zo begrepen Pointer en Marineschepen.nl in december 2023.
Nu heeft het project weer een nieuwe naam: Multifunctionele ondersteuningsvaartuigen. Al wordt ook de afkorting MSS gebruikt, die dan weer staat voor Multifunctional Support Ships.
Er is dan ook een nieuwe taak toegevoegd aan deze ondersteuningsvaartuigen. Behalve de verdediging tegen luchtdoelen en de onderwatersensoren voor de Noordzee, kunnen de schepen ook ingezet worden om landdoelen te bestoken.
Defensie wil nu twee schepen bestellen. Dat aantal zal, als alles naar tevredenheid verloopt, verder uitgebreid worden, zo hebben diverse functionarissen Marineschepen.nl laten weten.
Van de plank
Van meet af aan wil de Afdeling Maritieme Systemen (AMS) van de materieelsorganisatie COMMIT tempo maken om de slagkracht zo snel mogelijk naar zee te brengen. Niet zelf ontwikkelen, maar van de plank kopen volstaat volgens de bedenkers voor dit programma.
De twee schepen die Damen zal leveren, zijn afkomstig van een bestaand ontwerp. Afgaande op de illustraties gaat het om de Fast Crew Supplier. Wel zijn ze, zo schrijft de brief, "gemilitariseerd".
De Barak bestaat uit drie varianten. (Foto: IAI)
Luchtverdediging
Volgens het concept moeten meerdere van deze schepen, die eerst met een heel beperkte bemanning zullen varen, met de LCF'en meevaren. De LCF'en hebben 40 cellen voor ESSM en SM-2-raketten. De SM-2-raketten worden, zo benadrukt staatssecretaris Tuinman in zijn brief, niet meer geleverd en Nederland zal het dus moeten doen met de bestaande wapens.
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Belangrijker nog is dat 40 cellen in een conflict op zee tegenwoordig gezien wordt als niet toereikend in geval van een 'zwermaanval'. De fregatten zullen, bij het verdedigen van het eskader, in relatief korte tijd door de voorraad raketten zijn.
De Multifunctionele ondersteuningsvaartuigen zullen de verdediging van de fregatten versterken. Dat doen ze niet door meer SM-2-raketten toe te voegen. Deze schepen krijgen de Israëlische Barak-ER. Dit is de enige raket die aan de eisen voldeed, aldus Defensie. De Aster van MBDA Frankrijk kan niet vanuit een container worden gelanceerd en de Stunner van Rafael (Israël) voldeed "niet geheel aan de Nederlandse eisen".
De Barak-ER heeft een bereik van 150 km.
IAI op kop voor levering raketten vervanging LCF?
De keuze voor de Barak-raketten van IAI voor de Multifunctionele ondersteuningsvaartuigen lijkt misschien een sideshow. Toch kan dit besluit een belangrijke rol spelen in de aanbesteding voor de vervanging van de SM-2-raketten. Zoals bekend kijkt de marine al langer naar andere raketten dan alleen uit de Amerikaanse Standard Missile-familie. De Aster van MBDA is al vanaf het begin een serieuze kandidaat, maar er werd ook gesproken met IAI. Dat de marine straks gaat varen met de Israëlische raketten op de MSS, kan de kansen voor IAI doen keren voor de fregatten zelf.
Want hoewel de raketten in dit project niet fysiek op de fregatten worden geplaatst, maar op de MSS, zal er wel geld en tijd worden geïnvesteerd om de IAI-raketten te integreren in de systemen van de fregatten. De ondersteuningsvaartuigen zijn slechts een verlengde van de wapens en sensoren van de fregatten; deze worden bediend vanuit de commandocentrale alsof de raketten gewoon aan boord staan.
Daarnaast zal de voorkeur van de marine vanuit logistiek oogpunt ongetwijfeld niet uitgaan naar twee verschillende raketsystemen met hetzelfde bereik. Voor beide systemen moeten dan aparte opleidingen gevolgd worden, moet extra voorraad worden aangehouden en moet extra integratie-werk gedaan worden.
Dat betekent nog niet dat de winst van IAI op voorhand vaststaat. Defensie gaat de aanbesteding objectief in en zal alles afwegen. MBDA verloor de aanbesteding omdat het geen container-versie van de Aster kon bieden en dus niet op bijvoorbeeld de kwaliteit van de raketten. MBDA kan evengoed als winnaar uit de strijd komen als het aanbod hoger scoort op kwaliteit of veel goedkoper is, maar dan zal het wel een partij moeten verslaan die al samenwerkt met de marine.
In 2025 wordt naar verwachting het besluit genomen over de vervanging van de SM-2-raketten.
Illustratie van de Harop. (Beeld: IAI)
Landdoelen
Om operaties op land te ondersteunen, bijvoorbeeld bij een amfibische operatie van het Korps Mariniers, kunnen de ondersteuningsvaartuigen worden ingezet met hun Harop loitering munition. Deze munitie kan vanaf grote afstand gelanceerd worden en kan enige tijd boven het doelgebied blijven hangen. Vanaf zee en vanaf land kan dan een doel worden geselecteerd en de aanval worden ingezet.
"De containers met het Harop-systeem zijn mogelijk ook te
plaatsen op het dek van de nieuwe Amfibische Transportschepen. Dit wordt later bezien", schrijft Tuinman.
Onder water
Sinds 2023 heeft Defensie een grotere taak gekregen voor de bescherming van de vitale infrastructuur op de Noordzee. De ondersteuningsvaartuigen kunnen worden ingezet om "potentiële dreigingen" op de Noordzee op te sporten en verdachte situaties te volgen. "Defensie vaartuigen nodig met onderwaterapparatuur en
sensoren om in concrete gevallen informatie te verzamelen. De schepen kunnen tevens worden
ingezet om onderzoek te doen bij acute dreigingen en verstoringen", meldt de brief.
Welke sensoren worden aangekocht, is nog niet duidelijk. Defensie wil aansluiten bij binnen de marine reeds in gebruik zijnde systemen. De nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen opereren uiteraard in de toekomst ook met (veel kleinere) onbemande vaartuigen met onderwatersensoren. Deze systemen zijn van het Franse Exail.
Elektronische oorlogvoering
Ook de EOV-suite zal uit Israël komen. Met deze systemen voor elektronische oorlogvoering kunnen de schepen radars detecteren en informatie verzamelen over deze radars. Zij kunnen ook, zo blijkt uit de brief, actief systemen storen: storen van vijandelijke radadrs en de communicatie tussen bedienaars en varende of vliegende drones.
Welk systeem gekozen is, is niet bekend. IAI's dochterbedrijf Elta biedt een Integrated Naval EW Suite voor EOV op schepen.
Overige wapens en sensoren
De MSS-schepen zullen zichzelf ook moeten kunnen beschermen tegen bootjes, bijvoorbeeld om te voorkomen dat een tegenstander simpelweg aan boord stapt en het schip kaapt. De schepen zijn, zo blijkt uit de illustratie, voorzien van twee .50-machinegeweren en een zogenaamd Remote Weapon System; een onbemand machinegeweer.
De schepen zullen niet voorzien worden van een grote radar en vuurleiding, daar zullen zij die van de fregatten voor moeten gebruiken.
2027
De planning voor de twee schepen is als volgt:
Begin 2025: D-brief waarna contracten worden getekend
Begin 2026: levering eerste ondersteuningsvaartuig
2026: levering wapens en sensoren
Loop van 2026: eerste schip inzetbaar voor Noordzee
Vanaf 2027: beide ondersteuningsvaartuigen en alle capaciteiten volledig operationeel inzetbaar
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
