Vrijdag is het oude vliegkampschip São Paulo door de Braziliaanse marine afgezonken in de Atlantische Oceaan. Dat maakte de marine gisteravond bekend. Het schip was zo vervuild dat het niet meer welkom was in Brazilië. Er zijn grote zorgen over de milieuschade.
De São Paulo. (Foto: Rob Schleiffert/ CC BY-SA 2.0)
De carrier São Paulo werd in 2000 gekocht van Frankrijk, waar het schip actief was onder de naam Foch. Bouwer Chantiers de l'Antlantique begon in 1957 met het werk aan de carrier van de Clemenceauklasse tot het in 1963 in dienst werd gesteld. Het schip was 265 meter lang en had een waterverplaatsing van bijna 33.000 ton.
Veel plezier heeft Brazilië niet gehad van het vliegkampschip dat kampte met veel mankementen en twee keer werd het getroffen door een grote brand. In 2017 werd besloten om de stoomboot uit dienst te stellen, wat een jaar later ook gebeurde. Het schip werd vervangen door de Britse helikoptercarrier HMS Ocean.
Maar daarmee was de kous uiteraard niet af. Want de São Paulo lag in Rio de Janeiro. Liefhebbers van de carrier wilden het schip behouden als museumschip en als platform om studenten kennis te laten maken met maritieme technologie. De marine had er aanvankelijk oren naar, maar besloot uiteindelijk toch de carrier te slopen. Een veiling leverde in 2019 niets op, in 2021 kocht de Turkse sloper Sok Denizcilikve de carrier wel. In Turkije rezen vragen over de geplande sloop van het schip vanwege onder andere de asbest. Zover was het nog niet, want de sloper had de termijn van 120 dagen om de carrier op te halen uit de beroemde Baai van Guanabara bij Rio de Janeiro, laten verlopen.
Uiteindelijk vertrok de carrier met sleepboot toch op 4 augustus 2022, maar nog voor het de Middellandse Zee in kon, werd toegang door Turkije ontzegd. Volgens Turkije zou er geen 9,6 ton aan asbest aan boord zijn zoals men in Brazilië had berekend op basis van steekproeven, maar 650 ton. De Braziliaanse marine verweerde zich dat de carrier in Frankrijk in 1990 al voor een groot deel ontdaan was van asbest, maar tevergeefs. De carrier werd weer teruggesleept naar Brazilië waar de Braziliaanse marine verbood om het schip af te meren. Het werd naar een andere Braziliaanse haven gedirigeerd, waar het ook niet mocht afmeren en vervolgens maanden op zee moest blijven in afwachting van een oplossing. De kosten zouden inmiddels hoger zijn dan de opbrengst uit de verkoop.
De Franse carrier Foch schitterde in de jaren '90 op het witte doek in de openingsscène van de onderzeebootfilm Crimson Tide. De carrier werd in die tijd ook ingezet in de Adriatische Zee tijdens de oorlogen in het voormalige Joegoslavië.
Beelden van de carrier in Braziliaanse dienst uit 2002.
Afgezonken
De marine kondigde onlangs aan dat het het schip wilde laten zinken. Toch was er woensdag nog een bod uit Saoedi-Arabië om het schip te kopen en te ontmantelen. Maar het mocht niet meer baten, de rechter gaf de Braziliaanse marine toestemming om het schip in de oceaan te dumpen. Volgens de marine maakten drie gaten in de romp het zinken van het schip toch al onvermijdelijk.
Aan het einde van de middag werd de São Paulo 350 km uit de kust tot zinken gebracht. Het was geen SINKEX; zover bekend zijn daar geen wapens voor gebruikt, maar heeft de marine het schip met geplaatste explosieven naar de kelder geholpen. De Marinha do Brasil heeft er echter geen details over verstrekt.
Het schip is gezonken op een plaats waar het 5 km diep is. De locatie was volgens de Braziliaanse marine gekozen omdat dit buiten de Exclusieve Economische Zone van Brazilië was, buiten milieubeschermingsgebieden, waar geen onderzeese kabels lagen en het wrak geen windmolenparken zou hinderen.
Schade
Toch is niet iedereen gelukkig met het laten zinken van het schip. Het Braziliaanse milieu-instituut zegt, meldt nieuwswebsite G1, dat het wrak ernstige milieuschade kan opleveren. Niet alleen het asbest, maar ook de 644 ton verf en andere gevaarlijke materialen zoals microplastics, zware metalen en radioactieve elementen belanden in de oceaan en in ons eco-systeem.
Sloop
Zoals vermeld was de voormalige Foch niet het enige schip in de klasse, ook zusterschip Clemenceau is niet meer onder ons. Het einde van dat schip verliep ook niet zonder slag of stoot. Deze Franse carrier zou in India worden gesloopt en koos in december 2005 met sleepboot zee. India verbood de toegang van het schip echter al snel. Ondertussen was het schip, nadat milieu-activisten aan boord waren gegaan, in Egypte tegengehouden en mocht het niet door het Suezkanaal. Dat schip werd niet afgezonken, maar uiteindelijk in 2009 gesloopt in Engeland.
De vorige Braziliaanse carrier, Minas Gerais, eindigde wel op een sloopstrand in India.
De discussie over het slopen van vervuilde schepen door werven met nauwelijks bescherming voor arbeiders, is er al heel lang. In 2009 werd daarom het Internationaal Verdrag van Hongkong voor het veilig en milieuvriendelijk recyclen van schepen aangenomen. Daar staat onder andere in welke stoffen als gevaarlijk worden beschouwd en welke niet aan boord mogen worden gebruikt bij de bouw van het schip. Dat verdrag is onder andere door België en Nederland ondertekend, maar is nog niet in werking getreden. Binnen de EU is er wel een Ship Recycling Regulation.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
