Vandaag werd in het gebouw van de Tweede Kamer opnieuw gesproken over de vervanging van de Walrusklasse. Voor het eerst werden de standpunten van alle partijen ten aanzien van onderzeeboten en het project toegelicht. Daaruit bleek dat in de Tweede Kamer een brede steun voor aanschaf van onderzeeboten is. Eén partij wenst zelfs een vliegkampschip.
Het Algemeen Overleg in de Thorbeckezaal. (Bron: Tweedekamer.nl)
Helemaal op één lijn zaten de leden van de Vaste Kamercommissie en minister van Defensie Jeanine Hennis vandaag niet. De Kamerleden wilden of sneller dan de minister, en daarom geen klankbordgroep of ze wilden juist inspraak in de klankbordgroep. Maar de meeste partijen staan wel achter vervanging van onderzeeboten. En daar staat Hennis ook achter: "Als Defensie niet wil vervangen, is dit hele project niet nodig. Het moet allemaal wel mogelijk zijn, dat moet de komende jaren blijken. Maar er is een wens om te vervangen en Defensie denkt, en ik voorop, dat Nederland de onderzeebootcapaciteit moet hebben. Niet alleen vanwege de Cariben, maar ook vanwege onze rol binnen de NAVO en de Europese Unie."
Aantallen en functionele eisen
Het moest vandaag in de Thorbeckezaal gaan over het visiedocument van Hennis over de toekomst van de Onderzeedienst, dat zij in juni vorig jaar naar de Kamer had gestuurd, en over de aankondiging vorige week van het instellen van een klankbordgroep.
Toch openden de meeste sprekers met hun standpunt ten aanzien van vervanging en werden zelfs aantallen genoemd.
Zowel het CDA als de VVD zeiden minimaal vier nieuwe onderzeeboten te willen. De SGP en VNL streven naar zes onderzeeboten, de PvdA benadrukte dat de partij een positieve grondhouding heeft als het gaat om onderzeeboten. D66 had nog geen standpunt bepaald en de SP is geen voorstander van nieuwe subs.
De SGP, zo bleek uit de woorden van Elbert Dijkgraaf, streeft naar zes onderzeeboten. "Met vier boten is er één op missie en zitten er drie op de reservebank," lichtte Dijkgraaf toe. "Volgens de SGP is vier boten te krap. Met zes kun je er twee of drie inzetten. Toen we in 1991 terug gingen van zes naar vier was dat niet vanwege strategische overwegingen, maar vanwege bezuinigingen. De inhoudelijke analyse was altijd, als je kijkt naar de uitdagingen in de wereld, heb je er zes nodig."
Behalve de aantallen kwamen er meer standpunten aan het licht. Zo zei CDA-Kamerlid Knops voorstander te zijn van internationale samenwerking, "maar niet ten koste van alles". Ook aan de eisen van de boten zou wat het CDA betreft niet getornd kunnen worden.
Knops was de enige die sprak over vrouwen op onderzeeboten: "Als dat zou leiden tot meer kosten en verminderde inzetbaarheid, moeten we dat niet willen."
De VVD ziet het liefst dat de nieuwe boten in Nederland worden gebouwd en als dat niet kan, dan wel met een grote rol van de Nederlandse industrie, zo zei Ronald Vuijk. Andersom wil de VVD van samenwerking geen halszaak maken en als er geen internationale partners te vinden zijn, dan moet Nederland de boten alleen bouwen.
Jasper van Dijk (SP) zag vooral overeenkomsten met de JSF en noemde de nieuwe onderzeeboten "een prestigeproject" en "varende Fyra". Ook vroeg hij zich af wat de regering wil met een onderzeeboot in het door land ingesloten Mali. Volgens de SP kunnen de kosten oplopen tot 4 of 6 miljard en zijn er goedkopere alternatieven, zoals drones.
Te snel en te langzaam
Volgens Jeanine Hennis kwamen veel vragen echter te vroeg: ze kunnen pas één van de volgende fases van het DMP beantwoord worden. Zo staat volgens Hennis nog lang niet vast welk model onderzeeboot besteld moet worden, hoeveel boten dat zouden moeten zijn en met welke landen samengewerkt gaat worden.
Hennis benadrukte dat het project pas begint met de komst van de A-brief.
Die brief, die aanvankelijk in 2015 werd verwacht, zou nu in april moeten komen. Maar de VVD, CDA, SGP en VNL vinden het huidige proces te langzaam gaan. De partijen drongen aan op versnelling van het proces en een aantal zelfs op een besluit binnen deze kabinetsperiode.
Zij uitten bovendien hun zorg over de klankbordgroep, die als onafhankelijke raad van deskundigen de onderbouwing van Defensie over nut en noodzaak van onderzeeboten moet beoordelen tijdens de DMP-A fase. Volgens Hennis zou de klankbordgroep de komst van de A-brief wat vertragen, omdat zij zich moeten inlezen.
Toch was zij niet van plan om iets aan het proces te veranderen: "Ik ga absoluut niet het proces versnellen. Ik zal de klankbordgroep vertellen dat er haast bij geboden is, maar het maakt mij niet uit of de brief half april of eind mei komt. Die extra weken leiden niet tot vertraging van de B-fase. Die is voorzien voor eind 2017 en de verkiezingen voor maart 2017. Het besluit over vervanging zal pas in 2018 worden genomen."
Hennis voegde daar aan toe dat zij hoopte dat de onderzeeboten geen onderdeel zouden worden van de verkiezingscampagnes, zoals met de JSF toen er "niet gehinderd door enige kennis werd gesproken over jachtvliegtuigen alsof het huis-tuin-en-keukenspullen". Tot grote ergernis van Van Dijk (SP) die het onderwerp graag in campagnes en debatten terug zou zien komen.
"Waar ik van af wil is dat politieke dagkoersen worden losgelaten op defensie. Want dat maakt die organisatie ho-ren-dol. Ik vind het weinig professioneel en doet weinig recht aan defensie in internationaal verband," antwoordde de minister van Defensie.
Ook op het gebied van de klankbordgroep wilde Hennis de SP en D66 niet tegemoet komen. Zij wilden invloed op wie er in de klankbordgroep zou plaatsnemen. Volgens Salima Belhaj (D66) moeten er niet alleen voorstanders, maar ook tegenstanders inzitten. Hennis antwoordde echter dat het niet om het standpunt, maar om de expertise gaat.
SPS Juan Carlos I, het Spaanse vliegkampschip. Behalve een enorme infrastructuur vergt een vliegkampschip ook speciale vliegtuigen en veel meer personeelsleden. Het is een behoorlijke investering. (Foto: Spaanse Marine)
Nederlands vliegkampschip
Vorige week pleitte Hennis in een interview voor een ophoging van het Defensiebudget met 2 miljard euro. Het was niet de eerste keer dat een minister van Defensie in het laatste jaar van de kabinetsperiode pleitte voor minder bezuinigingen of meer geld.
Door de VVD, SGP en CDA werd zij gesteund, al vroeg Knops (CDA) zich wel af of het alleen een wens was van de minister. Voor wat betreft Louis Bontes (VNL) was de 2 miljard niet genoeg: "Onze marine staat het water aan de lippen en kan amper aan zijn verplichtingen voldoen. Er zijn 23 schepen aan vervanging toe, het huidige budget is volstrekt ontoereikend." Volgens Bontes moet er geen 2 maar 5 miljard bij: "Dan pas kan de marine fors versterkt worden. Van alles moet meer komen: meer fregatten, meer onderzeeërs, meer mijnenjagers en uiteindelijk ook een vliegkampschip."
Bontes voegde daar later aan toe dat zelfs Spanje een vliegkampschip heeft.
Hennis was duidelijk terughoudend over een vliegkampschip: "Dan hebben we wel nieuwe jachtvliegtuigen nodig, dus dan hebben we zeker die 5 miljard extra nodig. Dromen staat vrij, maar daar is voorlopig echt geen geld voor. Het Spaanse vliegkampschip is een nichecapaciteit en dat betekent dat niet alle 28 NAVO landen er ook één moeten hebben. Daarom kijken wij wel naar vervanging van de Walrusklasse, dat is ook een nichecapaciteit."
"Maar hoe dan ook, ik vind het wel charmant. En ik hoop oprecht dat de Koninklijke Marine ooit over zo'n schip beschikt."
