Volgens de Noorse procureur-generaal heeft de gehele brugbemanning van het fregat KNM Helge Ingstad onzorgvuldig gehandeld, waardoor het schip in 2018 tot zinken kwam. Bovendien moet het gedrag van de algehele bemanning als nalatig worden aangemerkt. KNM Helge Ingstad zonk nadat het schip in aanvaring kwam met olietanker Sola TS.
Het Noorse fregat KNM Helge Ingstad. (Foto: Noorse marine)
Het brugteam van het schip bestond op het moment van de aanvaring uit zes personen. Volgens de procureur-generaal was er te weinig ervaring onder deze zes bemanningsleden en ging er het nodige fout in de afstemming. Volgens de Noorse berichtgeving zou ook "een centrale uitkijkpost lange tijd onbemand zijn geweest vanwege eetpauzes". In het officiële rapport wordt gemeld dat van de twee uitkijken, er in de twintig minuten voorafgaand aan de aanvaring, één op post stond omdat zij om beurten beneden gingen eten.
De nalatigheid van de bemanning wordt door de Noorse justitie streng bestraft. Het ministerie van Defensie heeft een boete van 10 miljoen kronen gekregen voor het ongeluk. Dit komt neer op een bedrag van bijna 970.000 euro. Daarnaast moet de krijgsmacht maatregelen nemen om ongevallen zoals deze in de toekomst te voorkomen.
Tegen vier bemanningsleden was aangifte gedaan door verschillende partijen. Uiteindelijk zal alleen de officier van de wacht aan boord van het schip vervolgd worden. Het proces tegen hem begint op 16 januari 2023 en zal ongeveer acht weken duren. De advocaat van de officier van de wacht liet al weten dat zijn cliënt niet van plan is schuld te bekennen.
De officier van de wacht, die kort voor de aanvaring op post was gekomen, wordt een aantal zaken verweten. Zo zou hij voor de aanvaring tijdens de overgave van de wacht informatie hebben gekregen over een lichtgevend object bij een terminal. Dat object heeft hij niet laten onderzoeken, en bleek later de Sola TS te zijn. Volgens de aanklagers maakte de brugbemanning geen gebruik van hulpmiddelen zoals radar en AIS (dit identificatiesysteem is verplicht voor schepen, maar niet voor marineschepen). Twee minuten voor de aanvaring veranderde de officier van de wacht van koers, volgens de aanklacht zonder te hebben onderzocht waarom van de vooraf bepaalde koers werd afgeweken. Een minuut voor de aanvaring zei de Sola TS tegen het fregat dat het naar stuurboord moest om een aanvaring te voorkomen. De officier van de wacht nam geen maatregelen zoals het terugnemen van de snelheid (het schip voer zo'n 17 knopen) of naar stuurboord te gaan of te vragen waarom die maatregel werd aanbevolen.
De aanvaring
Het indicent had plaats op om 04:01 uur in de ochtend van 8 november 2018, niet ver van de Noorse stad Bergen. De Sola TS voer onder Maltese vlag en had een Griekse eigenaar. De tanker was zojuist volgeladen met olie en onderweg naar het Verenigd Koninkrijk. De Helge Ingstad maakte onderdeel uit van het NAVO-eskader SNMG2 en had zojuist een navigatieoefening door de fjorden achter de rug.
Aan boord van het Noorse fregat lag een groot deel van de bemanning (en de commandant) te slapen. Bovendien vond precies net daarvoor een overgave van de wacht plaats. Daarnaast had het schip AIS niet aan staan, hierdoor werd het aanvankelijk niet opgemerkt door de tanker Sola TS (al was de Helge Ingstad wel zichtbaar op radar). Ook werden de felle lichten van de Sola TS voor havenlichten gehouden door de brugbemanning.
Zo kon het gebeuren dat de schepen op ramkoers kwamen te liggen en niet meer op tijd konden uitwijken voor elkaar. Iets na 4 uur boorde de boeg van de Sola TS zich in de stuurboordzijde van KNM Helge Ingstad en veroorzaakte het een grote scheur in de romp. Gelukkig vielen er geen doden bij de aanvaring.
Te vroeg van boord
Uit de rapporten die in 2019 en 2021 zijn verschenen over het incident, blijkt dat het incident niet alleen heeft plaatsgevonden door de fouten van de brugbemanning, zo schrijft ook Navylookout in een uitstekende analyse. Ook de strakke planning van de oefenprogramma's en te weinig tijd en aandacht voor opleidingen, speelden een belangrijke rol.
Ook niet alle systemen maakten het de bemanning na de aanvaring gemakkelijk. De Technische Centrale werd overspoeld met alarmmeldingen, terwijl het schip in de chaos op de brug langzaam naar de kust voer, waar het uiteindelijk op de rotsen liep. Eerder werd vermoed dat de bemanning dit doelbewust had gedaan om erger te voorkomen, dat blijkt niet zo te zijn.
Het programma om de stabiliteit van het schip te berekenen werkte niet naar behoren. Dat programma gaf aan dat als er een vierde compartiment onder water zou staan, het schip stabiliteitsproblemen zou krijgen. Eenmaal op de rotsen werd verwacht dat er snel meer water binnen zou komen en het schip zou zinken.
Navantia kreeg later de schuld dat water via de schroefassen naar binnen kwam, maar uit de onderzoeken bleek dat niet alle waterdichte deuren waren gesloten. Door de leiding van het schip werd overleg gevoerd over of deze waterdichte deuren nog dicht moesten worden gedaan, maar men vond het te riskant om nog mensen naar beneden te sturen. De onderzoekers concludeerden dat juist door het openlaten van deze deuren de Helge Ingstad uiteindelijk zonk.
Zinken en bergen
Vijf dagen na de botsing was KNM Helge Ingstad al bijna volledig onder water verdwenen. Het schip leek op de rotsen in eerste instantie stabiel te liggen, maar uiteindelijk zakte het toch steeds verder weg. Op 13 november werden de media uitgenodigd om nog een paar laatste beelden van het fregat te maken. Vanwege slechte weersomstandigheden en de complexiteit van de werkzaamheden duurde het lang voor KNM Helge Ingstad geborgen kon worden. Op 26 februari 2019 werd, na meerdere keren uitstel, eindelijk begonnen met het hijsen van het fregat.
Het fregat kostte 4,3 miljard kronen, wat neerkomt op ongeveer 420 miljoen euro. Ondanks het flinke bedrag heeft de Noorse marine dus maar negen jaar van de diensten van het fregat gebruik kunnen maken. Na de berging zijn onderdelen van het schip als schroot verkocht.
