Defensie, Damen en Thales ondertekenden vanochtend op de brug van Zr.Ms. Karel Doorman de contracten voor de bouw van in totaal vier nieuwe fregatten en ontwikkeling van de sensoren van de schepen. Een historische gebeurtenis. Voor het eerst in 28 jaar heeft Nederland nieuwe fregatten besteld, voor België was het een kleine 50 jaar geleden dat opdracht werd gegeven tot de bouw van nieuwe fregatten.
De contractondertekening op de brugvleugel van de Karel Doorman. Staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat (tweede van rechts) tekende namens Defensie, rechts CEO van Thales Nederland Gerben Edelijn, tweede van links CEO van Damen Shipyards Group Arnout Damen en helemaal links managing director van Damen Naval Roland Briene. Op de achtergrond directeur COMMIT vice-admiraal Arie Jan de Waard, naast de commandanten van de Nederlandse en Belgische marines. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Terwijl de Nieuwe Haven ontwaakt en de laatst voorbereidingen worden getroffen voor Sail Den Helder en de Marinedagen, worden op de brug van de Doorman de belangrijke handtekeningen gezet. Daarmee gaat het project 'Vervanging M-fregatten' een nieuwe fase in. Tien jaar na het eerste model van het nieuwe fregat in de openbaarheid kwam, kan nu worden uitgekeken naar de bouw van de schepen. De vier fregatten, twee voor België en twee voor Nederland, zullen worden gebouwd in Roemenië door Damen. De schepen zullen gespecialiseerd zijn in onderzeebootbestrijding en hebben daarom de naam Anti-Submarine Warfare Frigates (ASWF).
"Ik ben ongelooflijk blij dat het contract getekend is", zegt commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal René Tas na afloop. "Samen met COMMIT [voormalige Defensie Materieel Organisatie, JK], de industrie en de mensen in Den Haag hebben we de eisen opgesteld en het schip ontwikkeld, zodat het een schip is dat de toekomst in kan, dat gereed is om de nieuwe dreigingen aan te pakken. We gaan ook zelf nieuwe systemen gebruiken: nieuwe torpedo's, nieuwe wapensystemen, onbemande systemen. Wat dat betreft ben ik een trotse admiraal. Er is een belangrijke stap gezet."
Met de ASW-fregatten gaat de marine flinke stappen zetten op gebied van onderzeebootbestrijding. "Dat is ontzettend nodig. Niet alleen voor de marine, maar ook binnen het bondgenootschap. Want je ziet dat potentiële tegenstanders meer onderzeeboten hebben, maar ze worden ook stiller. En de wapensystemen zijn ook gevaarlijker geworden. En dan vooral de missiles die ze kunnen lanceren. Wapens die niet alleen bedoeld zijn tegen schepen, maar vooral ook tegen onze logistiek, zoals havens. Die wapens zijn zo geavanceerd geworden. Je moet die onderzeeboten in oorlogstijd zo snel mogelijk uit kunnen schakelen. Het kost moeite om onderzeeboten te vinden en vervolgens uit te schakelen. Daar heb je meerdere fregatten en onderzeeboten voor nodig om dat gezamenlijk te kunnen doen."
Het onderwaterdomein is de laatste jaren meer en meer onder de aandacht gekomen door bijvoorbeeld Russische sabotageplannen van de onderzeese infrastructuur. Het is dan ook een domein dat voor de marine belangrijker is geworden. "Het is voor ons altijd belangrijk geweest. Maar er zijn steeds meer landen die onderzeeboten en onbemande systemen aanschaffen, en er zijn steeds meer mogelijkheden om iets tegen een onderwaterinfrastructuur te doen. En je kan niet zeggen: 'We repareren het als het kapot is'. Dan ben je te laat. Zoiets moet je voorkomen."
Artist impression van een ASW-fregat. (Beeld: Damen/Defensie)
Nog twee jaar engineeren
Hoezeer de marine ook uitkijkt naar de nieuwe fregatten, het duurt nog even voor ze daadwerkelijk de taken van de M-fregatten over kunnen nemen. Rob Zuiddam is bij COMMIT vanaf het begin van het project in 2016 projectleider van de ASW-fregatten. "Nu door naar de bouw", zegt een lachende Zuiddam. "Maar er moet nog wel veel gebeuren voor het eerste staal gesneden kan worden. Damen gaat nu bijvoorbeeld systemen inkopen, daar horen ook technische berekeningen bij zoals het doorrekenen van de fundaties. COMMIT moet nog zelf systemen aanschaffen, zoals het kanon, RAM en communicatiesystemen."
Het ASWF-project kende moeilijke momenten; van budgettekorten tot te weinig ruimte om alle eisen te accommoderen in het ontwerp. Zuiddam erkent dat het geen eenvoudig traject was tot nu toe. Ook omdat het voor het eerst in lange tijd was dat Defensie en Damen samen een fregat ontwikkelden en een fregat is toch anders dan een patrouilleschip of een bevoorradingsschip. "We moesten het met elkaar weer uitzoeken hoe we het konden doen. Schok en geluid zijn bijvoorbeeld kritische onderwerpen voor fregatten. Daar moest het nodige aan gebeuren om dat echt goed te hebben. Een schip is een balans in gewicht en energie, ook dat moest goed in de gaten gehouden worden."
"Er zijn nog wel wat punten. De Pharos [radar van Thales, JK] moet nog uitontwikkeld worden. Zo moeten er nog meer zaken ontwikkeld worden. Maar de basis ligt er nu."
Zuiddam is trots op het resultaat. "Dit schip is gemaakt voor zijn taak. We hoefden uiteindelijk niet te snijden in de systemen die bedoeld zijn voor de hoofdtaak onderzeebootbestrijding en de systemen voor de robuuste zelfverdediging. Daarnaast waren de systemen voor onderzeebootbestrijding niet eerder zo zwaar geïntegreerd. Ook is dit een schip bedoeld voor het hoogste geweldspectrum. We waren tijdens het ontwerp ook heel erg aan het zoeken naar de optimale verdeling. We hadden eerder een slipway voor de FRISC, maar dat had zoveel nadelen voor de stabiliteit als het schip lek raakt en het schip bleef daardoor groeien, dus was het beter om dat er uit te halen. Dat is het mooie van het ontwerpen, het vinden van een evenwicht. Dat is gelukt."
De volgende mijlpaal is het snijden van het eerste staal. Dat moet volgens Zuiddam over twee jaar gebeuren. Het eerste schip moet tegen het einde van dit decennium worden opgeleverd.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
