Franse diplomaten en politici zijn nog altijd witheet over de dealbreuk van de eeuw, waarin haast van de ene op de andere dag de Australiërs de Fransen de deur wezen en zich richten op een samenwerking met de Britten en Amerikanen. Wat betekent dat voor de Nederlandse aanbesteding?
President Macron maakt een praatje voorafgaand aan de presentatie van de Franse nucleaire onderzeeboot Suffren. (Foto: Riekelt Pasterkamp)
Boos
Dat Parijs de Australische actie ervaart als een messteek in de rug is begrijpelijk. Australië koos in 2016 na een lange aanbesteding voor de Franse samenwerking, tekende een contract na nog langere onderhandelingen en vernieuwde die onlangs.
Maar de duur en intensiteit van de Franse diplomatieke donderstorm begint op te vallen. Naval Group houdt zich professioneel rustig, terwijl de ene na de andere boze opmerking van politici in de media verschijnt. Het blijft niet alleen bij woorden, er zijn ook represailles zoals het terugroepen van ambassadeurs uit Amerika en Australië. De Britse ambassadeur wordt overigens niet teruggeroepen, omdat het Verenigd Koninkrijk volgens minister van Buitenlandse Zaken Le Drian zaterdagavond in een interview op France 2, "toch maar het vijfde wiel aan de wagen" is. Ook zou Frankrijk proberen een handelsverdrag dat tussen de Europese Unie en Australië zou worden gesloten, te torpederen.
Inmiddels begint zichtbaar te worden in welke mate de Australisch-Franse deal die in 2016 werd gesloten, niet alleen een commerciële maar evengoed een politieke deal was. Dat de Franse overheid er bij betrokken was, is geen geheim, immers Naval Group is voor ruim 60% in handen van de Franse Staat en minister van Defensie Florence Parly vloog voor de contractondertekening en tv-interview naar Australië. Frankrijk loopt meer mis dan een deal van 55 miljard euro.
De Franse woede en wraakacties van politici en diplomaten zijn niet bedoeld op het laten terugdraaien van het Australische besluit. Ze lijken eerder een signaal waaruit moet blijken dat Frankijk niet met zich laat sollen en wat er met je gebeurt als je de woede van Parijs op je dak haalt.
Natuurlijk gaat het hier om contractbreuk en niet om een aanbesteding, een wezenlijk verschil. Maar, zoals vaker aangehaald op deze site, hebben meerdere bronnen aan Marineschepen.nl laten weten dat er vanuit Duitsland en Frankrijk op hoog niveau druk is uitgeoefend op Nederland om te kiezen voor een bepaalde werf.
Naval Group nog volop in de race
Of tkMS en Saab Kockums na de Australische contractbreuk in het voordeel zullen zijn, is maar de vraag. Eerder schreef Marineschepen.nl al dat de prijs van het Franse aanbod mogelijk zal stijgen omdat de ontwikkelkosten voor de Franse dieselelektrische onderzeeboten ineens wegvallen. Het is nogal een klus om van een nucleair ontwerp met kernreactor, koeling en muisstille pompen, een conventioneel ontwerp met diesels en een enorm aantal batterijen te maken. Die kosten zouden, zo is de gedachte, dan voor rekening van Nederland kunnen komen. Tenzij Frankrijk de deal zo belangrijk vindt dat die kosten niet worden verrekend, of het ontwerp wordt aangepast.
Het eventuele prijsvoordeel van tkMS en Saab is er dus misschien. Daarnaast zal het projectteam van Naval Group in staat zijn meer expertise in te zetten op de Nederlandse aanbesteding.
Los daarvan is het aannemelijk dat de politieke druk op Den Haag zal toenemen. Omdat de keuze voor de winnende scheepswerf niet door de experts van de Defensie Materieel Organisatie (DMO) wordt gemaakt, is er een serieuze kans dat het uitoefenen van politieke druk effect sorteert. Zoals vorige week uitgebreid is beschreven: boven de projectleider is een toren van bureaucratie geplaatst met onder andere een stuurgroep, een hoog-ambtelijke commissie en een ministeriële commissie, waarin enkele militairen, en vooral ambtenaren en politici in plaatshebben.
Doordat zoveel personen met verschillende agenda's bij het onderzeebootvervangingsprogramma zijn betrokken en de technische en operationele aspecten in de toplaag minder een rol spelen, lijkt het project vatbaarder voor diplomatieke druk dan in de normale opzet.
Australië: Amerikaanse spullen en Britse historische band
Voor de drie partnerlanden is het nu een kwestie van de storm uitzitten en ondertussen verder met de AUKUS-samenwerking. Hoewel de contractbreuk onverwacht kwam, verschijnen er al sinds de keuze voor de Fransen in 2016 negatieve berichten over de Frans-Australische deal. De kritiek zwol naarmate de tijd verstreek alleen maar aan. Nu overdrijven veel Australische media nogal, zo bleek ook in de jaren '90 tijdens de bouw van de Australische Collinsklasse onderzeeboten door het Zweedse Kockums. Toch bleek ook achter de schermen de onrust zo groot dat Australië afzag van 'de deal van de eeuw', zoals de Franse pers de onderzeebootdeal eerder had beschreven.
Begin juni vertelde staatsecretaris van Defensie Greg Moriarty nog in een hoorzitting dat hij sinds een jaar aan het nadenken was over een back-up plan als de deal met Naval Group niet verder zou kunnen gaan.
Australië en Frankrijk hadden toen al, volgens de Australische pers, langere tijd onenigheid over vertragingen van het project, oplopende kosten en het onvoldoende nakomen van afspraken die de Australische industrie werk moest opleveren.
Aan de andere kant, is ook het nieuwe pad dat Australië bewandelt niet zonder risico. Voor een deel begint het project opnieuw en lijkt het alleen maar langer te duren dan de Franse optie. Daarnaast is inmiddels bekend dat het aantal onderzeeboten is verminderd van twaalf conventionele naar acht nucleaire.
Een winst voor Australië is dat de samenwerking met de Britten en vooral met de Amerikanen het eenvoudiger is om de Amerikaanse Mk48-torpedo, waar ook de Nederlandse marine mee werkt, te integreren in het ontwerp. Het is een minder bekende partner, maar Australië had het Amerikaanse Lockheed Martin gecontracteerd om het combat systeem, dat wil zeggen de software, sensoren en wapens, te gaan integreren. Een belangrijke taak van het bedrijf was het integreren van de Amerikaanse Mk48 in een Frans ontwerp, iets dat niet eerder was gedaan. Een dag voor het einde van de samenwerking, werd met Lockheed Martin Australia nog een vierde onderzoeksronde (R&D) overeengekomen voor bijna een miljoen Australische dollars.
Behalve een eenvoudigere integratie van de Mk48-torpedo (zolang het Amerikaanse onderzeebootontwerp wordt aangehouden, de Britten hebben hun eigen torpedo's), levert AUKUS de Australiërs de Amerikaanse Tomahawk kruisvluchtwapens op.
Een ander mogelijk voordeel voor Australië is dat de onderzeeboten, bij uitstek geschikt voor inlichtingenoperaties, nu binnen de Five Eyes-partnerlanden wordt ontwikkeld. Frankrijk behoort niet tot deze groep van spionagebondgenoten, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk wel.
Met de keuze voor Brits-Amerikaanse onderzeeboten, keert Australië deels terug naar de tijd van voor de komst van de Collinsklasse onderzeeboten van Zweeds-Australische makelij in de jaren '90, toen de Australische onderzeedienst nog met Britse onderzeeboten voer.
