Het Deense fregat Iver Huitfeldt dat de afgelopen periode in de Rode Zee actief was, kampte met ernstige technische problemen terwijl het schip onder vuur lag. Technische problemen zorgden er voor dat het schip even geen raketten kon lanceren en ook waren er problemen met de granaten van het kanon. Dat meldt de Deense website Olfi op basis van een gelekt bericht van de commandant van het fregat. Volgens het bericht waren de problemen al lange tijd bekend en werd daar niets aan gedaan. Het schip vaart momenteel door de Noordzee en is, eerder dan verwacht, op weg naar huis.
Dit artikel is aangepast met een verklaring van Thales.
KDM Iver Huitfeldt (Iver Huitfeldtklasse) in de Rode Zee. De twee 76mm-kanons staan voor de brug en op de brug de grote vierkante mast die de APAR huisvest. De zwarte radar achterop is de SMART-L, eveneens uit Hengelo. Het schip is op de terugweg, het vaart vandaag tussen Engeland en Nederland in op weg naar thuisbasis Korsor. (Foto: Deense marine)
In een NATO Restricted-bericht van 13 maart, dat door Olfi is gepubliceerd, klonk in de woorden van de commandant van het Deense fregat de nodige frustratie. (Restricted is het laagste niveau van de vijf niveaus voor geheime documenten) De Deense Defensie heeft de berichtgeving nog niet bevestigd.
Enkele dagen daarvoor, op 9 maart, had de Iver Huitfeldt te maken gekregen met een aanval door vier drones. Die zaterdagnacht rond 04:00 uur kreeg de Iver Huitfeldt een drone in beeld die op weg was naar het schip en de schepen in de buurt. Het Deense fregat haalde de drone neer en in het uur dat volgde, slaagde het er in nog eens drie drones aan stukken te schieten.
De commandant van het schip, kommandørkaptajn Sune Lund, werd na afloop als volgt gequote door de Deense Defensie: "Bij mijn bemanning voel ik veel enthousiasme en opluchting dat ze professioneel konden optreden bij een ernstige dreiging als deze, en als scheepscommandant ben ik erg trots op hun inspanningen. Het geeft mij vertrouwen in de toekomstige taakafwikkeling hier."
Problemen in centrale
Dat de Iver Huitfeldt de aanval succesvol zou afslaan, was die nacht nog helemaal niet zo zeker. Volgens het bericht van de commandant dat Olfi publiceerde, zorgde een issue tussen de Nederlandse APAR-radar en het Deense C-FLEX Combat Management Systeem (CMS) dat het schip de ESSM-raketten niet kon lanceren. De problemen zouden zijn veroorzaakt door een "token issue", maar de exacte oorzaak was niet bekend. De problemen hielden een half uur aan.
De Deense fregatten hebben twee Nederlandse radars: de SMART-L voor grote afstanden en de APAR om doelen bijvoorbeeld aan de horizon op te sporen en voor het geleiden van de raket (ESSM) naar het doel. De Nederlandse Luchtverdedigings- en Commandofregatten zoals Zr.Ms. Tromp, dat nu in de Rode Zee vaart, gebruiken een gemoderniseerde APAR en de nieuwe SMART-L MM/N. In de commandocentrale hebben de Deense schepen een Deens CMS. C-FLEX is de software van Terma, die er onder andere voor zorgt dat de radars en raketten 'aan elkaar worden geknoopt', de informatie van de sensoren wordt op de beeldschermen getoond en de mensen in de centrale kunnen via dit systeem de wapens inzetten. Op de Nederlandse schepen wordt Guardion, een CMS van Defensie gebruikt.
Reactie Thales: Deens onderzoek wijst uit dat probleem niet bij APAR lag
FMI, de organisatie binnen de Deense Defensie die verantwoordelijk is voor materieel en inkoop, heeft onderzoek gedaan naar de problemen. FMI wil, zo schrijft de Deense publieke omroep DR, niet reageren op vragen.
Thales heeft DR een korte verklaring gestuurd naar aanleiding van het onderzoek door FMI: "Thales is ervan op de hoogte gebracht dat het voorlopige onderzoek door FMI, op basis van de beschikbare gegevens uit de systemen van Iver Huitfeldt, over de gebeurtenis tijdens een gevechtssituatie in de Rode Zee, niet wijst op een probleem met betrekking tot de APAR-radar."
Terma wil, zo schrijft DR, niet reageren. De Deense Defensie heeft nog niet gereageerd op vragen van Marineschepen.nl.
De commandocentrale van de Iver Huitfeldt in de Rode Zee. (Foto: Deense marine)
30 jaar oude granaten
Bij de inzet van het kanon kwamen andere problemen aan het licht. De Iver Huitfeldt heeft op de bak twee Oto Melara 76mm-kanons (hetzelfde kanon als de Nederlandse M-fregatten en patrouilleschepen hebben). Ongetwijfeld tot schrik van de bemanning ontplofte de helft van de granaten al vrij snel na het verlaten van de loop. "Zonder enig effect te hebben op de vijandelijke doelen", stelt het bericht.
"Alle granaten in de standaard oorlogsuitrusting zijn meer dan 30 jaar oud, ze zijn geretrofit [achteraf voorzien van] met een '2005 proximity fuze' [ontsteker die de granaat vlakbij het doel moet laten ontploffen], die ongeschikt blijkt voor een daadwerkelijk gevecht", schreef de commandant.
De Oto Melara Compact heeft een vuursnelheid van 85 schoten per minuut en de Super Rapid haalt 120 schoten per minuut. Het schip heeft twee kanons en de dreiging bestond uit steeds één drone. Waarschijnlijk slaagde het schip er daardoor in om de aanval ondanks dat de helft van de granaten niet eens in de buurt van het doel kwam, af te slaan.
De commandant benadrukte wel dat het schip heel veel munitie nodig heeft om doelen uit te schakelen en snel door de munitievoorraad heen zal zijn. Ook meldde hij dat dit de "effectiviteit in het gevecht ernstig vermindert en ook de overlevingskansen van het schip worden gereduceerd".
Geen oplossing
In de commandocentrale van het Deense fregat was er dus een probleem ontstaan, waardoor de raketten tijdelijk niet gelanceerd konden worden. Op beelden die de Deense marine vandaag heeft verspreid, is te zien dat de problemen er in ieder geval niet voor zorgden dat er helemaal geen ESSM gelanceerd kon worden. Er werd dus zeker een drone neergehaald met ESSM, maar de oorzaak van de problemen waren onduidelijk en konden niet aan boord worden opgelost.
Het fregat dat eind januari naar de Rode Zee was vertrokken en zich vervolgens aansloot bij de operatie Prosperity Guardian, nam naar aanleiding van de problemen contact op met de Deense materieelsorganisatie DALO. DALO adviseerde om de APAR alleen in te zetten voor het zoeken en volgen van doelen en dus niet meer als vuurleiding. In tegenstelling tot de Nederlandse LC-fregatten hebben de Deense fregatten naast de APAR ook nog klassieke draaibare vuurleidingsradars, in dit geval Ceros-vuurleidingsradars van Saab.
Deze Ceros-radars, die eigenlijk voor de kanons waren geïnstalleerd, moest het schip dan maar gebruiken voor de luchtverdediging. Dat betekende wel een enorme afname in capaciteit, omdat het fregat met APAR veel meer doelen tegelijk kan belichten voor de raketten.
De commandant voegde daar aan toe in zijn bericht: "Ons duidelijke begrip is dat het issue al jaren bekend is zonder dat het noodzakelijke gevoel van urgentie aanwezig is om het probleem op te lossen. Dit gevoel van urgentie is van cruciaal belang om het vertrouwen in zowel de wapen- en sensorsuites van de fregatten als het combat management system te waarborgen. Een beschrijving van de verschillende ondervonden problemen zal zo snel mogelijk worden toegezonden."
Aangaande de problemen met granaten, waarna commandant Lund concludeerde dat ze ongeschikt voor het gevecht bleken, schreef hij: "In afwachting van een (betere) verklaring voor dit voorval, moet ik de kritieke en onaanvaardbare aard benadrukken van het sturen van een fregat naar een vijandelijke omgeving met munitie bestaande uit dit soort onstabiele granaten."
Beelden van een succesvolle inzet met ESSM en het kanon.
Andere schepen
Niet alleen de Nederlandse en Deense fregatten maken gebruik van APAR. Ook de Duitse schepen hebben deze radar. Dat doen ze allemaal in hun eigen configuratie, daarom zeggen de problemen die het Deense fregat ervaart niet direct iets over de andere schepen. Nederland gebruikt bijvoorbeeld C-FLEX niet als CMS en op de Duitse fregatten is er weer een ander CMS geïnstalleerd.
Ook het eerste probleem rond lanceringen met een schip dat ook met de Nederlandse APAR-SMART-L-combinatie vaart, lijkt weer anders. Het Duitse fregat Hessen (Sachsenklasse) kreeg op 26 februari een onbekende drone in beeld, na overleg met bondgenoten werd besloten om raketten te lanceren. Achteraf bleek dat het ging om een Amerikaanse MQ-9, maar belangrijker voor nu is dat de raketten het doel niet bereikten. In een verklaring van de Duitse marine, die weer offline werd gehaald, stond: "De raketten konden het doel niet bereiken. Volgens de eerste inschatting komt dit door een technische fout aan boord van het fregat. De fout werd snel ontdekt en kon direct worden verholpen. Er zijn geen tekortkomingen in de keten van het gebruikte wapensysteem."
Deense zorgen
Het Duitse fregat is nog in de regio en vaart onder de vlag van de Europese missie Aspides. De Iver Huitfeldt is op de terugweg. Dat is eerder dan aanvankelijk gemeld door het Deense ministerie van Defensie. In een Engelstalig bericht van 30 januari over het vertrek van het fregat staat: "Het fregat zal van begin februari tot half april 2024 in de Rode Zee en de Golf van Aden opereren."
Het is niet bekend waarom het fregat al eind maart terug voer, maar de technische problemen kunnen er mee te maken hebben. Immers, met problemen rond raketten, radar en het kanon, is het schip kwetsbaar. Zeker als het schip te maken heeft met een gecombineerde aanval door drones en kruisvluchtwapens.
Deense politici hebben tegenover Olfi geschokt en boos gereageerd op de gang van zaken. Zij hadden voor vertrek, toen er al geruchten waren over technische problemen, gevraagd of er issues waren. Hen werd toen verteld dat het schip in orde was en het zich goed kon verdedigen.
De Deense minister van Defensie zegt niets te hebben gehoord van problemen en heeft om nadere informatie gevraagd.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
