De vervanging van de Walrusklasse onderzeeboten wordt flink aangepast, dat heeft staatssecretaris Christophe van der Maat vanmiddag aan de Tweede Kamer laten weten. De dialoogfase wordt niet afgerond, maar de drie werven krijgen een offerteaanvraag en de aansturing van het project wordt verbeterd. Wel zullen de boten later komen dan Defensie eerder had gehoopt, waardoor de huidige boten langer moeten doorvaren. Om dat te kunnen blijven doen, worden twee Walrusklasse onderzeeboten uit de vaart genomen.
Onderzeeboot van de Walrusklasse. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Volgens de planning die tot oktober 2021 formeel werd gehanteerd, zou de eerste onderzeeboot in 2028 opgeleverd moeten worden en in 2031 volledig operationeel inzetbaar zijn. In oktober had toenmalig demissionair minister van Defensie Henk Kamp de Kamer laten weten dat de tijdslijnen die stonden voor de nieuwe boten niet gehaald konden worden. Ook is besloten om de organisatie achter de aanbesteding tegen het licht te houden.
Begin 2021 begon de zogenaamde dialoogfase. In de eerste fase zijn de
haalbaarheid en het realiteitsgehalte van het eisenpakket, de financiële omvang,
de planning en de mijlpalen getoetst tijdens gesprekken met de drie werven die in de race zijn. In september zou de tweede ronde van start gaan, maar die werd uitgesteld tot december. Die ronde is van start gegaan, maar is ook beëindigd en de dialoogfase wordt niet meer afgerond. Dat meldt staatssecretaris Van der Maat vandaag in de voortgangsrapportage.
De drie werven, Naval Group (met IHC), Saab (met Damen) en tkMS, zullen een offerteaanvraag krijgen. Die aanvraag hoopt DMO in het laatste kwartaal van dit jaar te sturen. Voor die aanvraag wordt verstuurd, wil Van der Maat namelijk eerst een beoordelingskader en gunningsmodel hebben, want onder andere was nog niet duidelijk wat Defensie precies eist van een nieuwe onderzeeboot.
Eerder schreef Marineschepen.nl al dat werven een half jaar tot negen maanden nodig zullen hebben om een offerte uit te brengen. Defensie verwacht dat eind 2023 een winnende werf gekozen kan worden.
Versnelling
Met de vervroegde offerteaanvraag wordt het proces iets versneld (maar duurt het toch nog altijd langer dan eerder gedacht). Die versnelling is ook van belang omdat de Walrusklasse op leeftijd is en de boten langer zullen moeten doorvaren dan gedacht. Dat moet, zo onderstreept Van der Maat in zijn brief, veilig. Langer doorvaren betekent dat er ook voor de Onderzeedienst het nodige verandert. Daarom is besloten om een van de vier onderzeeboten uit de vaart te nemen om het "naar verwachting intensievere onderhoud van de resterende boten te kunnen blijven uitvoeren".
De Onderzeedienst zal daarna tijdelijk teruggaan naar twee onderzeeboten, "zolang de inzet veilig kan geschieden", meldt de Kamerbrief. Ondanks deze forse maatregelen blijft er een kans op een gat tussen de oude en de nieuwe onderzeeboten.
'In het diepste geheim' was even uitverkocht, maar de achtste druk is nu leverbaar via onder andere Bol.com en Marineschepen.shop.
Governance
Een van de oorzaken waardoor een niet realistische planning werd aangehouden, is, zo meldt Van der Maat in de brief, dat er "niet goed genoeg gecommuniceerd is tussen de verschillende lagen van de governance".
De governance, dus de projectleiding, de commissies en stuurgroepen, wordt versimpeld, de sturing, de planning en de communicatie moeten beter. Ook wil Van der Maat een cultuur bevorderen van "rolvastheid en zelfkritisch vermogen".
Onderhoud
Een ander belangrijk besluit betreft het onderhoud. Aanvankelijk maakte het onderhoud deel uit van de aanschaf van de nieuwe boten, maar het bleek voor de werven lastig om bedragen te koppelen aan het onderhoud van een onderzeeboot die nog niet is ontworpen. Daarom is dat losgekoppeld en worden de aanschaf en het onderhoud apart aanbesteed.
In dat onderhoud, krijgt de Directie Materiële Instandhouding (DMI) een belangrijke plaats, zo blijkt uit de brief. DMI voert het onderhoud uit van de Walrusklasse onderzeeboten.
De rol voor de Nederlandse industrie in de plannen van Defensie lijkt daarentegen beperkt. De industrie wordt wel genoemd, maar is nog altijd geen harde eis. Wel moeten de werven voldoen aan de eisen voor de nationale veiligheid en strategische autonomie, maar daar hoeft de Nederlandse industrie geen grote rol in te spelen.
Uniek ontwerp
Zoals al uit het interview met directeur DMO VADM Arie Jan de Waard was gebleken, is afgestapt van de term Military Off The Shelf (MOTS) in relatie tot de nieuwe onderzeeboten. Van der Maat benadrukt in zijn brief dat de Nederlandse onderzeeboten op een andere manier opereren dan veel andere boten. "Dit vereist ook een unieke configuratie voor de toekomstige onderzeeboot. Deze unieke configuratie zal niet berusten op een geheel nieuw ontwerp, maar zal voortbouwen op bestaande configuraties en technische oplossingen die de kandidaat-werven al in gebruik of ontwikkeling hebben en die in onderlinge samenhang tot een uniek ontwerp zullen leiden dat invulling geeft aan de operationele behoeften van Defensie", zo staat in de brief.
Uniek voor Nederlandse begrippen is dat deze onderzeeboten "ook geschikt moeten zijn voor het lanceren van langeafstandsraketten".
