De Zweeds-Nederlandse combinatie Saab-Damen heeft Nederland een ocean going onderzeeboot voorgesteld. De details werden aan Marineschepen.nl gepresenteerd tijdens een bezoek aan Saab Kockums eerder deze week.
Het voorstel van Saab-Damen. (Beeld: Saab)
Damen en Saab strijden met het Franse Naval Group, het Spaanse Navantia en het Duitse TKMS om de Walrusklasse te mogen vervangen. Na het recente bezoek aan de Naval Group in Cherbourg, bezocht Marineschepen.nl deze week onderzeebootbouwer Saab Kockums in Malmö en Karlskrona. Programmamanager voor de Nederlandse aanbesteding Per Nilson presenteerde het nieuwe ontwerp. Overigens was het ontwerp afgelopen december al voor iedereen te zien op een gigantisch bord boven de stand van beide bedrijven in Ahoy. Nu wordt de inhoud voor het eerst gedeeld.
Net als de Naval Group, bieden Saab en Damen Nederland een onderzeeboot aan die afgeleid is van een onderzeeboot die momenteel in aanbouw is. Het aanbod van Saab-Damen is gebaseerd op het ontwerp van de A26 onderzeeboot die Saab Kockums momenteel in Karlskrona aan het bouwen is.
De A26 is ontworpen voor de Zweedse marine en is dus een boot die bedoeld is voor operaties in de Oostzee. Voor Nederland heeft Saab, met de ontwerpfilosofie van de A26 in gedachten, een boot ontworpen die niet alleen groter is maar ook meer moet kunnen. Het nieuwe ontwerp heeft nog geen naam gekregen van de beide bedrijven.
De ontwerpers wilden een boot ontwerpen die wereldwijd inzetbaar is (van arctische tot tropische wateren), in kustwateren en in de oceaan, die een groot bereik heeft zonder bevoorrading, tijdens een reis snel kan schakelen tussen missies (bijv. van onderzeebootbestrijding naar afzetten van special forces), een boot die een goede accommodatie heeft, die betrouwbaar is en vaak beschikbaar is.
Door te kiezen voor een relatief grote wereldwijd inzetbare boot, heeft niet alleen de Naval Group, maar ook Saab-Damen duidelijk de lijn gekozen die de marine in de jaren '20 van de vorige eeuw inzette en nog steeds de basis vormt van de huidige Walrusklasse onderzeeboten. De Franse en Zweedse onderzeebootontwerpers zijn met hun voorstellen niet ingegaan op de homeland security optie, een kleine onderzeeboot voor de wateren dicht bij huis die door de klankbordgroep met het verschijnen van de A-brief als optie werd genoemd.
Een voorbeeld van de homelandsecurity onderzeeboot is de A26, die naast enige oceangoing eigenschappen vooral in de Oostzee de Zweedse wateren moet beschermen. Bij een onderzeeboot die wereldwijd inzetbaar moet zijn, worden o.a. hogere eisen gesteld aan de temperatuurhuishouding, de accommodatie, moet er meer goederen opgeslagen kunnen worden en moet de boot een groter trimvermogen hebben om de verschillen in zoutgehalte in diverse zeegebieden op te kunnen vangen.
Artist impression van het voorstel. Dit ontwerp wijkt iets af van de andere die op deze pagina staan; de intercept sonar (het bultje nabij de voorzijde van de boot) is hier wel ingetekend, maar op de andere illustraties niet. (Beeld: Saab)
Het ontwerp
Met een waterverplaatsing van ongeveer 2900 ton is het ontwerp iets groter dan de huidige Walrusklasse onderzeeboten. De conceptonderzeeboot is momenteel ongeveer 73 meter lang en heeft een diameter van ongeveer 8 meter.
In tegenstelling tot het volume is het aantal beoogde bemanningsleden vergeleken met de huidige onderzeeboten afgenomen. Het exacte aantal is afhankelijk van de mate van automatisering die de marine wenst maar zal liggen tussen de 34 en 42 bemanningsleden.
De boot zal twee dekken hebben. Omdat de periscopen zijn vervangen door optronische masten, hoeft de commandocentrale niet meer precies onder het sail geplaatst te worden. De Zweedse ontwerpers hebben er voor gekozen om de centrale naar voren, boven de boegbuiskamer te plaatsen. Door de centrale aan het einde van de gang te situeren, wordt voorkomen dat de bemanning door de centrale moet lopen om een ruimte voor in de boot te bereiken.
Het opengewerkte deel van de artist impression. Hier moet bij vermeld worden dat de boegbuiskamer veel ruimer is dan op deze afbeelding lijkt. Dat blijkt uit andere beelden die wel gezien zijn door Marineschepen.nl, maar niet openbaar gemaakt zijn. (Beeld: Saab)
In de Walrus- en Zwaardvisklasse is de centrale ook aan het einde van de gang geplaatst. De boegbuiskamer beslaat daar echter twee dekken, die is daardoor erg hoog. In het Zweeds-Nederlandse voorstel is de boegbuiskamer net zo hoog als de andere ruimtes.
De boegbuiskamer is in het ontwerp veel meer ingericht als multifunctionele ruimte. Uiteraard kunnen er torpedo's worden opgeslagen en is er ruimte om er tijdelijk bedjes in te plaatsen (torpedobedden), maar in het midden is ruimte voor een groot bureau met laptopaansluitingen waar bijvoorbeeld briefings gegeven kunnen worden, of dat als tijdelijk commandocentrum voor speciale operaties kan dienen. Ook kunnen er allerlei soorten en maten drones voor onder en boven water worden geplaatst.
Zeven buizen
Opvallend aan het voorstel is het aantal (torpedo)buizen: zes torpedobuizen én een Multi Mission Lock. De Walrusklasse heeft vier buizen, maar vergelijkbare boten zoals de Collins- en Victoriaklasse hebben ieder zes buizen.
Het belang van veel torpedobuizen is weliswaar afgenomen sinds torpedo's een trefzekerder zijn geworden. Toch betekent meer buizen dat meer doelen tegelijk aangevallen kunnen worden en er minder nadeel wordt ondervonden van lange herlaadtijden.
De zevende buis is bijzonder en is afkomstig van de A26 onderzeeboot. Dit is een buis met een diameter van 1,5 meter (torpedobuizen hebben een diameter van 0,53 meter). Het is de Multi Mission Lock waarmee duikers, speciale eenheden en drones van en aan boord kunnen gaan, terwijl de onderzeeboot onder water vaart of op de bodem ligt.
Overigens is er voor de grotere apparatuur van speciale eenheden nog ruimte onder de casings op het dek aan de bovenkant van de boot. Dat is nu ook al zo bij de Walrusklasse.
Het eetverblijf is sfeervol. (Beeld: Saab)
Accommodatie
Achter de centrale is een module ingericht voor accommodatie van de bemanning. In navolging van het concept op de OPV's en de Karel Doorman, hebben de ontwerpers gekozen voor een gezamenlijk eetverblijf en vier aparte dagverblijven (voor officieren, onderofficieren, korporaals en matrozen).
De bedden zijn naar wens te veranderen in tafels, zodat er meer ruimte ontstaat om bijvoorbeeld een laptop te gebruiken voor werk of vrije tijd.
Bij de aankleding in de conceptontwerpen is veel gewerkt met houtachtige afwerking. Ook zijn er geen leidingen zichtbaar. Deze bevinden zich onder de dekken, maar zijn wel toegankelijk voor bijvoorbeeld reparatie.
Sensoren en wapensystemen
Het ontwerp is nog een voorstel, de ontwerpers hebben geen keuze gemaakt voor welk merk wapensystemen en sensoren. Het belangrijkste wapensysteem is uiteraard de heavy weight torpedo. Dat kan de Mk 48 zijn die Nederland nu ook gebruikt, maar kan ook een ander type zijn. Ook het merk sonar en optronische mast ligt niet vast. Ook het Nederlandse combat management system Guardion is mogelijk.
Daarnaast bieden de ontwerpers extra's aan zoals een verticale lanceerinrichting voor missiles (dan wordt de boot wel langer), masten met een machinegeweer of raketten tegen luchtdoelen.
Het opengewerkte deel van de artist impression, van het gedeelte van de voortstuwing. Alle motoren zijn voorzien van een kap. Dit zorgt voor geruisreductie, maar ook voor een prettigere werkomgeving voor de technici. In de machinekamer is het een stuk stiller en koeler. (Beeld: Saab)
Voortstuwing
Het ontwerp beschikt over batterijen en diesels, plus de Stirling AIP-motoren die ook op andere Zweedse onderzeeboten staan. De Stirlingmotor gebruikt gewone diesel en vloeibare zuurstof. Beide zijn in havens gewoon verkrijgbaar en ook vloeibare zuurstof is snel te laden. De motor is een verbrandingsmotor, maar er vinden geen explosies in plaats zoals bij een benzine- of dieselmotor. In plaats daarvan werkt de motor met een gas dat door warmte (de verbranding) uitzet en even later weer krimpt door afkoeling. Door het ontbreken van explosies is de motor heel stil. Bovendien trilt de Stirlingmotor nauwelijks. Schrijver dezes heeft de Stirlingmotor voor de A26 in de fabriek aan het werk gezien terwijl er een muntje op z'n kant op bleef staan.
Signatuurreductie
Saab Kockums besteed naar eigen zeggen heel veel aandacht aan signatuurreductie; het moeilijk detecteerbaar maken van een onderzeeboot. Het gaat dan niet alleen om een stillere onderzeeboot, maar ook om een boot die weinig warmte of elektromagnetische straling uitzendt.
Voorbeelden zijn de stealth sail van het ontwerp zodat sonarsignalen niet goed terugkaatsen, een speciale coating die sonarsignalen moet absorberen, speciaal soort schokdempers (die sterk afwijken van die op de Walrusklasse) om trillingen te absorberen, kasten rond diesels en andere motoren, en de complete inhoud van de onderzeeboot staat in een module op rails met schokdempers.
Een model van de A26 tijdens de NIDV tentoonstelling in november 2014 te Rotterdam. Hier zijn de verschillende modules te zien. Deze platformen worden volledig gebouwd en geïnstalleerd alvorens zij de onderzeeboot worden ingeschoven op rails. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Bouw
Als Nederland ervoor kiest om onderzeeboten bij Saab-Damen te bestellen, zal de bouw in zowel Zweden als Nederland plaatsvinden. Het werk aan de drukhuid (o.a. schuren en snijden van staal, buigen, lassen van de drukhuid en spanten) en de productie van composieten onderdelen zal in dat geval plaatsvinden in Karlskrona.
Deze delen worden dan naar Vlissingen verscheept en daar wordt de inhoud van de boot geassembleerd en in de boot geplaatst.
Dat laatste is een bijzondere methode van de Zweedse onderzeebootbouwer. Net als voor de A26 wordt de inhoud van de boot in aparte modules gebouwd. Deze modules zijn compleet, zij worden pas als zij gereed zijn op rails met kussens in de onderzeeboot geschoven.
Doordat zij buiten de boot worden gebouwd, kan er met meer man aan gewerkt worden en worden de modules (bijvoorbeeld de commandocentrale of accommodatie) eerst volledig getest buiten de boot, alvorens zij worden geplaatst.
(Beeld: Saab)
2021
Saab-Damen is de eerste van de vier onderzeebootbouwers die hun op maat gemaakte ontwerp voor Nederland publiekelijk presenteert. Vergelijking is nu daarom niet mogelijk.
De Defensie Materieel Organisatie (DMO) zal de bouwers wel gaan vergelijken en eind dit jaar de twee finalisten kiezen. Voor we weten welk ontwerp gekozen wordt, is het 2021.