De proef met vrouwen aan boord van Nederlandse onderzeeboten is deze week begonnen, bevestigde de marine aan Marineschepen.nl. Vier vrouwen maken momenteel deel uit van de bemanning van Zr.Ms. Zeeleeuw. Zij krijgen volgende maand bovendien gezelschap van nog een vrouw: een vrouwelijke Australische student van de commandantenopleiding. Zij kan de eerste vrouw worden die het commando krijgt over een Australische onderzeeboot.
De centrale van Zr.Ms. Zeeleeuw, nog zonder vrouwen. (Foto: Defensie)
Sinds deze week maken twee officieren (Zeedienst en Technische Dienst) en twee korporaals (Operationele Dienst en Logistieke Dienst) deel uit van de bemanning van Zr.Ms. Zeeleeuw. De boot heeft dit jaar nog niet gevaren, maar vertrekt binnenkort wel naar zee. De proef duurt een jaar waarvan een half jaar op de Zeeleeuw.
Gedurende de eerste maanden zullen er echter geen vier maar vijf vrouwen op de Zeeleeuw varen. Sinds Nederland de zware opleiding voor onderzeebootcommandanten in 1994 overnam van de Britse marine, stuurt Australië ieder jaar studenten (Perishers) naar Den Helder. De Australische onderzeedienst vaart al jaren met bemanningen bestaande uit mannen en vrouwen. Eén van de vrouwelijke officieren werd in september 2017 de eerste vrouw die zich oudste officier van een Australische onderzeeboot mocht noemen. Het was dus wachten op de volgende stap: de eerste deelneemster aan de commandantenopleiding.
Combineren
Dat Australië een vrouw naar de Nederlandse commandantenopleiding heeft gestuurd, is echter niet de aanleiding geweest voor de Onderzeedienst om aan de pilot te beginnen. Dat zegt Groepsoudste Onderzeedienst KTZ Herman de Groot. "Aan de Nederlandse proef ligt een traject van bijna drie jaar ten grondslag. Maar dat was niet nodig voor de Australische vrouwelijke student. Er varen al veel langer vrouwen voor korte periodes mee op Nederlandse onderzeeboten. En dus hadden we het ook met de SMCC kunnen oplossen middels het 'kampeermodel'."
Hoe komen dan de Australische en Nederlandse primeurs samen in 2019? "De discussie van vrouwen op onderzeeboten speelt al decennia. Zeker sinds begin jaren '80 toen werd begonnen met gemengd varen op bovenwaterschepen. Maar de afspraken met betrekking tot bijvoorbeeld gescheiden sanitair die toen waren gemaakt, werkten niet op onderzeeboten," zegt De Groot.
Toen rond 2014 de vervanging van de Walrusklasse serieus werd, kwam ook het onderwerp van gemengd varen weer aan bod. Begin 2016 besloot Hennis dat er wel gemengd zou worden gevaren, maar pas als er nieuwe boten zouden komen. Want dan zou tijdens het ontwerpen al voor een gescheiden accommodatie kunnen worden gezorgd. Met dat besluit was de discussie over vrouwen op onderzeeboten in politiek Den Haag afgerond.
Ondertussen kreeg de Onderzeedienst echter signalen uit Australië en Canada dat een gescheiden accommodatie helemaal niet werkte. Vrouwelijke matrozen zouden dan namelijk verblijven krijgen waar hun mannelijke collega's op moesten wachten tot zij oudere onderofficier zouden zijn. Niet alleen de mannen, maar ook de vrouwen wilden dit niet. Los van elkaar adviseerden de Canadese en Australische onderzeediensten hun collega's in Den Helder om het one of the crew-concept te overwegen. Dus: geen gescheiden accommodatie, wel een paar kleine aanpassingen en onderlinge afspraken. Dit bleek bij deze marines, die vergelijkbare boten en operatieprofielen hebben, wel te werken.
Hierdoor was gemengd varen dus wel mogelijk op de huidige onderzeeboten. Gelet op de net afgeronde discussie in Den Haag werd de tijd gebruikt om gedegen onderzoek te doen. In 2018 stonden alle seinen op groen. "Net toen we het besluit hadden genomen, kregen we te horen dat Australië een vrouw naar de SMCC zou sturen. En toen werd het twee vliegen in één klap: we gingen dit combineren."
SMCC
Deze 25e editie van de NL SMCC kan dus de eerste vrouw voortbrengen die het commando krijgt over een Australische onderzeeboot. In totaal zijn er zes Perishers. Van de zes komen er drie uit Australië, twee uit Nederland en een uit Chili. Voor hen wordt het weer een ongemeend spannende periode. Voor de Nederlanders en de Australiërs geldt bovendien dat zij de commandantenopleiding met succes moeten afronden alvorens zij het commando over een onderzeeboot kunnen krijgen.
De NL SMCC bevindt zich momenteel nog in de simulatorfase in Den Helder. Volgende maand gaan ze naar zee en in april staat de grote finale op het programma.
