De Franse regering heeft ontstemd gereageerd op het besluit van de Verenigde Staten, Australië en Groot-Brittannië om op grote schaal samen te werken onder de naam AUKUS. Deze trilaterale samenwerking zorgt ervoor dat de Frans-Australische samenwerking op het gebied van de dieselelektrische Attackklasse onderzeeboten wordt stopgezet. De Franse Minsiter van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian en de Minister van Defensie Florence Parly brachten gezamenlijk een statement naar buiten waarin ze het een betreurenswaardig besluit noemen.
Illustratie van de Shortfin Barracuda, een dieselelektrische onderzeeboot van bijna 100 meter die Naval Group voor Australië zou gaan bouwen. (Beeld: Naval Group)
In 2019 tekende Australië nog een contract met het Franse Naval Group voor de bouw van twaalf dieselelektrische onderzeeboten. Het 'Future Submarine Program' was een deal met een waarde van meer dan 50 miljard euro. Aan deze samenwerking komt een einde nu de Verenigde Staten, Australië en Groot-Brittannië gaan samenwerken op het gebied van nucleaire onderzeeboten. Hoe dit contract afgewikkeld wordt is onbekend, maar dat het een harde klap is voor Naval Group is duidelijk.
Verlies Europese bondgenoot
Frankrijk noemt het besluit in strijd met de geest van de samenwerking tussen Australië en Frankrijk. Volgens Frankrijk leidt deze keuze van de Verenigde Staten tot het verliezen van een Europese bondgenoot en het structurele partnerschap met Australië, juist in een tijd waarin men geconfronteerd wordt met grote uitdagingen in de Indo-Pacifische regio.
Frankrijk is het enige Europese land dat permanent aanwezig is in deze regio. Uitgerekend vandaag komt er een gezamenlijke mededeling naar buiten over de Europese strategie voor samenwerking in de Indo-Pacifische regio. Hierin hamert Frankrijk op het belang van het behoud van ieders vrijheid en soevereiniteit en benadrukt het een betrouwbare partner te zijn die zijn verplichtingen na zal komen, zoals het naar eigen zeggen altijd heeft gedaan.
'Australische messteek'
De Franse media hebben uitgebreid aandacht voor de ontwikkelingen. Le Monde laat een aantal boze hoogwaardigheidsbekleders uitgebreid aan het woord. Zo quoten ze de burgemeester van Cherbourg, waar Naval Group is gevestigd. Burgemeester Benoit Arrivé spreekt van een Australische messteek. Ook Minister van Buitenlandse zaken Jean-Yves Le Drian komt in Le Monde aan het woord. De minister noemt het besluit een klap en geeft aan dat de vertrouwensrelatie is geschonden.
La Libération heeft ook aandacht voor de schuldvraag. Volgens het dagblad is de situatie vooral te wijten aan de Verenigde Staten. Verder is er aandacht voor Minister van Defensie Florence Parly die spreekt van "zeer slecht nieuws voor het respecteren van het gegeven woord."
Het Franse businesstijdschrift Challenges heeft eveneens geen goed woord over voor de actie van de Australiërs. Het blad schrijft dat niemand deze duizelingwekkende Australische messteek zag aankomen en dat Naval Group hier nog jaren van zal moeten herstellen. Met hyperbolisch taalgebruik zegt het tijdschrift dat het zogenaamde "contract van de eeuw" komt te vervallen.
De start van wat een 50-jarig huwelijk moest zijn in wat nu de hoogtijdagen blijken te zijn van de Frans-Australische samenwerking. Tweede van links is toenmalig CEO van Naval Group (toen DCNS) Hervé Guillou. Geheel tegen de verwachtingen in koos Australië voor het Franse ontwerp, en niet voor Japanse, Duitse of Zweedse onderzeeboten. (Foto: Naval Group)
Naval Group
Ook de Franse werf Naval Group reageerde op de persconferentie van de AUKUS-landen. Het bedrijf noemt het een grote teleurstelling dat besloten is niet door te gaan naar de volgende fase van het bouwproces. Volgens Naval Group laat Australië de kans liggen op een regionaal superieure vloot onderzeeboten. Wat de consequenties zullen zijn van het stopzetten van de samenwerking zal de komende dagen besproken worden, zo meldt Naval Group in het persbericht.
Volgens het Australische ABC gaat het beëindigen van de samenwerking Australië honderden miljoenen kosten. Het medium heeft de hand weten te leggen op enkele cijfers uit het 'Strategic Partnering Agreement' tussen Australië en Naval Group. Hieruit wordt duidelijk dat er verschillende bedragen afgesproken zijn, mocht Australië zich terugtrekken.
De hoogte van deze bedragen is afhankelijk van de fase waarin het programma zich bevindt. Onder de huidige omstandigheden kan het opzeggen van het contract Australië meer dan 250 miljoen euro gaan kosten. De Australische regering heeft het bestaan van dergelijke clausules bevestigd, maar vindt het ongepast om in te gaan op details van een vertrouwelijke overeenkomst.
Ook China heeft nucleaire onderzeeboten. Hier in beeld een Type 093 Shangklasse. China heeft ook nucleaire onderzeeboten met kernraketten (SSBN).
China
Inmiddels wordt er druk gespeculeerd over de motieven van de drie landen om deze samenwerking op te tuigen. Een populaire theorie is dat de Verenigde Staten tegenwicht wil bieden aan China in de regio. Tot nu toe deelden de Verenigde Staten hun nucleaire technologie alleen met Groot-Brittannië, maar in de toekomst zal dus ook Australië over nucleaire onderzeeboten beschikken. Deze samenwerking kan op die manier bijdragen aan het tegengas dat de Verenigde Staten graag willen geven aan China.
Bates Gill, hoofd van het departement Asia-Pacific Security Studies aan de universiteit van Macquarie, legde aan Reuters uit wat AUKUS kan betekenen voor de relatie met China. Gill stelt dat een voordeel van nucleaire onderzeeboten is dat deze lange tijd onderwater kunnen blijven, waardoor deze onopgemerkt in Chinese wateren kunnen varen.
Australië kondigde recent aan dat het van plan was om langeafstandsraketten aan te schaffen met het oog op eventuele maritieme dreiging. Volgens Gill is China momenteel het enige land dat een dergelijke maritieme bedreiging zou kunnen vormen voor Australië. Vandaag meldde de Australische premier Morrison bovendien dat het land Tomahawks aan zal schaffen. Dit zijn kruisvluchtwapens van Amerikaanse makelij met een groot bereik, die kunnen worden gelanceerd vanaf onderzeeboten en schepen.
China werd in de persconferentie van gisteravond niet genoemd, maar toch reageerde de Chinese ambassade in de Verenigde Staten op de aankondiging. De ambassade stelde dat landen geen buitensluitend blok zouden moeten vormen dat het belang van andere landen aantast. Bovendien beet het Amerika toe dat het zijn 'Koude Oorlog-mentaliteit' los moet laten, alsmede zijn ideologische vooringenomenheid.
Nederland volgt niet
Australië wordt naar alle waarschijnlijkheid het zevende land ter wereld dat beschikt over een nucleaire onderzeebootvloot. Wat betekent dit voor Nederland? Is het waarschijnlijk dat ook de Nederlandse marine in de nabije toekomst een keuze zal maken voor nucleaire onderzeeboten. Het antwoord daarop is nee, de kosten zijn simpelweg vele malen te hoog. In de jaren '60 en '70 heeft Nederland wel geprobeerd op atoomonderzeeboten over te stappen, maar dat lukte niet doordat vooral de VS de nucleaire technologie niet erg graag wilde delen en Nederland er te weinig geld voor over had. Uiteindelijk bleken grote conventionele onderzeeboten meer op te leveren voor Nederland, zoals beschreven in het boek In het diepste geheim.
Dat Australië wel kiest voor nucleaire onderzeeboten heeft deels te maken met de ligging tussen twee oceanen en de afstand tot belangrijkste operatiegebieden. De afstand van Australië tot bijvoorbeeld de Zuid-Chinese zee is 6.000 kilometer. Dit is even ver als de afstand tussen Den Helder en het Suezkanaal, waardoor de afstand tot potentiële inzetgebieden redelijk overeenkomt. Een groot verschil is echter dat er in de Middellandse Zee veel meer havenmogelijkheden zijn dan in het operatiegebied van Australië. Hierdoor is het voor Australië aantrekkelijker om te beschikken over onderzeeboten die lange tijd kunnen varen zonder afhankelijk te zijn van havens. Bovendien hebben de belangrijkste bondgenoten van Australië louter nucleaire onderzeeboten.
Nieuw-Zeeland: 'Nucleaire boten niet welkom'
Niet iedereen in Oceanië is enthousiast over de toekomstige nuclearie onderzeeboten van Austarlië. Jacinda Ardern, premier van Nieuw-Zeeland, kondigde aan dat de onderzeeboten geen toegang zullen krijgen tot de territoriale wateren van het land. Nieuw-Zeeland is sinds de jaren '80 een zelfverklaarde 'nucleair free zone' en daar wordt niet van afgeweken, ook niet voor bond- en buurgenoot Asutralië.
