De meest geheime informatie van veel, vooral Westerse, onderzeeboten en schepen is eenvoudig van internet te halen. Dat blijkt uit onderzoek van Marineschepen.nl, na een bericht hierover in het interne blad van de Onderzeedienst.
De nucleaire onderzeeboot USS Texas (Virginiaklasse) is een van de meest geavanceerde onderzeeboten ter wereld. Via YouTube is eenvoudig de meest geheime informatie van deze boot te krijgen. (Foto: US Navy)
In december werd personeel van de Onderzeedienst, middels een artikel in het interne blad Periscopy, gewaarschuwd voor de risico's van het plaatsen van filmpjes op internet door bemanningsleden van onderzeeboten. Het ging dit keer niet om de beelden. Juist het bijbehorende geluid vormt het veiligheidrisico.
Geruisanalyse
Geluid draagt onder water erg ver en is voor o.a. onderzeeboten een belangrijk middel om andere eenheden op te sporen en te herkennen. Sinds de jaren zestig wordt het opgevangen geluid geanalyseerd middels computers. Zoals uitgebreid beschreven in het boek 'In het diepste geheim' gingen Nederlandse onderzeeboten decennialang naar de Noorse en vooral Middellandse Zee om de geluiden van Sovjetschepen op te nemen. Ook speciaal uitgeruste fregatten en marinepatrouillevliegtuigen deden hier aan mee.
De opgevangen geluiden worden -ongetwijfeld ook vandaag de dag nog- uitvoerig geanalyseerd omdat ieder schip of onderzeeboot zijn eigen karakteristieke geluid heeft. Een akoestische vingerafdruk dus. Want uit het opgevangen geruis is het middels computers mogelijk om alle pompjes, tandwielkasten, diesels, omvormers, schroefassen, etc. van elkaar te onderscheiden en in kaart te brengen. De verzamelde inlichtingen worden in databases opgeslagen, zodat andere eenheden ook de betreffende schepen of onderzeeboten op grote afstand konden herkennen. Cruciale informatie in oorlogssituaties.
Deze strategische informatie is ultrageheim en geliefde data voor inlichtingendiensten.
Geheimen op internet
Deze strategische informatie van veel Westerse onderzeeboten, maar ook bovenwaterschepen, blijkt met een beetje zoekwerk zo van Facebook, Vimeo of YouTube te halen. Het Onderzeedienstpersoneel werd er in de Periscopy voor gewaarschuwd: "(...) Terug naar de Smartphone: Hier heb je vast wel eens een grappige, ludieke of interessante
gebeurtenis aan boord mee gefilmd. Wat er precies allemaal op film is gezet, daar wil ik het hier even niet over hebben, al is
bewustzijn van wat je in beeld brengt natuurlijk ook niet onbelangrijk. Graag wil ik met jullie even concentreren op het
microfoontje dat in jullie Smartphone zit. Het gaat mij namelijk om het audiospoor van datgene wat op film wordt gezet.
Zoek vandaag even op YouTube met de zoekterm “submarine”, of misschien wel wat doelgerichter naar een specifieke klasse
onderzeeboot. Ongetwijfeld zijn er interessante documentaires te vinden waar journalisten vertellen over het leven aan boord.
Even een greep uit een geanalyseerde audiostreams, afkomstig van twee verschillende documentaires over (niet-Nederlandse)
onderzeeboten, beide afkomstig van YouTube. “Geript” met VLC en vervolgens door een FFT-programmaatje (FFT =
Fast-Fourier-Transformatie) gehaald, allemaal gratis te downloaden: Dus: Weet je zeker dat je aan boord wil filmen met je
Smartphone om dat vervolgens te uploaden naar je Facebook, Twitter of Instagram account?"
De analyse middels het FFT-programma is -bewust of onbewust- door de redactie van Periscopy niet afgedrukt, maar de boodschap is helder en het veiligheidslek groot.
Met een FFT-programma als Sigview kunnen de ruwe geluiden eenvoudig worden omgezet en geanalyseerd. (Foto: Sigview.com)
Niet alleen de Nederlandse marine heeft filmpjes met audiospoor van onderzeeboten online staan, ook andere marines. Zo is er een filmpje van de tamelijk nieuwe Amerikaanse nucleaire onderzeeboot USS Texas (2006, Virginiaklasse) waar ruim in vier minuten de hulpmachinekamer wordt getoond. Belangrijker is dat het alle geluiden van de hulpmotoren voor de nucleaire reactor bevat. Buitenlandse inlichtingendiensten krijgen hier de geheime informatie op een presenteerblaadje.
Dit filmpje is bij lange na niet het enige. Ook een filmpje van USS Minnesota, eveneens een Virginiaklasse onderzeeboot maar dan uit 2013, staat al jaren online vol geluiden van de onderzeeboot.
Overigens hoeft het niet eens een fimpje te zijn van de machinekamer. Ook opnames elders in de boot kunnen (de mix van) geluiden bevatten die een buitenlandse inlichtingendienst graag in handen heeft. In een deel van een video van de Duitse U31 zijn bijvoorbeeld de geluiden van de boot goed te horen, terwijl de opnames in de commandocentrale zijn gemaakt.
De geluiden van een onderzeeboot zijn uiteraard van grote waarde, maar ook fregatten geven hun geheimen prijs. In dit filmpje van de marine aan boord van het Luchtverdedigings- en Commandofregat Zr.Ms. Evertsen wordt een rondgang gemaakt langs diverse technische systemen, inclusief geluiden die niet alleen de microfoon van de camera bereiken maar ook door de scheepshuid het water in komen en opgepikt kunnen worden door onderzeeboten. Een ander filmpje van de marine, een vlog Meiden op Missie, geeft de karakteristieken van Zr.Ms. De Ruyter bloot.
Het zijn vooral Westerse marines die op deze manier hun geheimen prijs geven. Van bijvoorbeeld Russische en Chinese schepen is veel minder materiaal te vinden, zeker met alleen het oorspronkelijke audiospoor.
Cadeau
Marineschepen.nl heeft diverse oud-marinemedewerkers gesproken over 'geruisanalyse via internet'. Niemand ontkende de risico's, al hadden maar weinigen zich de impact van een op het oog onschuldig filmpje gerealiseerd.
Henk Stapel wist in 1988 in de Middellandse Zee puur op basis van geruisanalyse een nucleaire Echo II van de Sovjet-Unie te detecteren en dagenlang te volgen. De oud-commandant bevestigde de gevaren. "De [geluids]signatuur van onderzeeboten is erg belangrijk en dat probeer je geheim te houden. Iemand moet met een andere onderzeeboot of met sonoboeien veel moeite doen, maar als ze het cadeau krijgen via een filmpje van een smartphone zijn ze zo klaar!"
Er is volgens Stapel wel een verschil tussen de impact van een filmpje voor een onderzeeboot en een fregat. "Een bovenwaterschip produceert een enorme bak herrie door cavitatie van de schroeven en motoren. Op grote afstand kun je zo'n schip horen aankomen. Het geluid klinkt voor het menselijk oor als een grote brom, maar als je het analyseert kun je geluidsprofielen maken. Daar gaat het vooral om classificatie van het schip." Met name beelden waar een technisch apparaat op staat in combinatie met het geluid, zijn volgens Stapel erg waardevol.
