Russische marine-oefeningen in teken van nieuwe maritieme doctrine
Door: Frederik van Lokeren
Bericht geplaatst: 01-09-2022 | Laatst aangepast: 01-09-2022
De maanden augustus en september worden traditioneel gekenmerkt door een verhoogde activiteit van de Noordelijke Vloot. Deze activiteit is een rechtstreeks gevolg van de culminatie van trainingsprogramma's en relatief goed weer in de Barentszzee waardoor grootschalige trainingsoefeningen een mogelijkheid worden. Daarnaast is er traditioneel een ontplooiing van een klein eskader langs de Arctische kustlijn. De oefeningen die dit jaar worden gehouden staan eveneens in het teken van de gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de nieuwe Russische maritieme doctrine die op onlangs werd aangekondigd.
De nucleaire kruiser Pjotr Velikiy (Kirovklasse) op archiefbeeld. (Foto: Russische marine)
De Noordelijke Vloot heeft recentelijk een serie van oefeningen afgewerkt in de Barentszzee. Centraal in deze oefeningen is de ontplooiing van de nucleaire kruiser Pjotr Velikiy uit de Kirovklasse en de torpedobootjager Admiral Ushakov uit de Sovremennyklasse. Beide schepen hebben in de afgelopen dagen verschillende scenario's geoefend gaande van luchtverdediging tot het aanvallen van oppervlakteschepen met anti-scheepsraketten.
Eveneens actief in de arctische wateren is een klein eskader bestaande uit de torpedobootjager Admiral Levchenko (Udaloyklasse), Ropuchaklasse-landingsschip Aleksander Otrakovsky en de vloottanker Sergey Osipov uit de Boris Chilikinklasse. Dit eskader was onlangs nog actief nabij Frans Jozefland en is ontplooid als een typische arctische cruise van de Noordelijke Vloot. In de komende maanden zal dit eskader langs de noordelijke zeeroute actief zijn en demonstreren dat Rusland in staat is haar arctische gebieden te verdedigen en te beveiligen.
Normaliter bevindt er zich aan boord van het Ropuchaklasse-landingsvaartuig een compagnie mariniers van de 61ste Brigade van de Marine Infanterie. Zo'n eenheid voert dan verschillende amfibische landingen in het noordpoolgebied uit. De oefeningen tijdens deze landingen zijn erop gericht om geïsoleerde economische locaties zoals mijnen en fabrieken te beschermen tegen een terroristische dreiging of te heroveren op een vijandelijke eenheid. Tot op heden heeft het eskader nog geen landingen uitgevoerd en is het moeilijk om in te schatten wat voor een troepenmacht er aan boord is. De 61ste Brigade Marine Infanterie is actief in Oekraïne. Hoeveel troepen en van welke kwaliteit er over blijven om langs de Arctische Route ingezet te worden is niet gekend.
Het landingsschip Ivan Grenn uit de gelijknamige klasse is eveneens ontplooid langs de noordelijke zeeroute. In tegenstelling tot de Aleksander Otrakovsky transporteert dit vaartuig een propagandagroep die de afzonderlijke steden en nederzettingen in het Arctische gebied zal aandoen om de steun voor de oorlog in Oekraïne en nationale eenheid te verhogen. Een eerste evenement van de Ivan Grenn in Severomorsk toonde verschillende propaganda-banieren en collages samen met optredens van lokale schoolkinderen en leden van de jeugdorganisatie Yunarmiya. Het versterken van het moreel en geven van propagandaevenementen in het noordpoolgebied doet vermoeden dat de lokale steun en rekrutering in het gedrang kan komen, zelfs binnen Russische regio's met een lage bevolkingsdichtheid.
Dat het noordpoolgebied extra aandacht krijgt, heeft ook een andere reden.
Russische marine krijgt nieuwe maritieme doctrine
Zoals gezegd staan deze activiteiten onder invloed van de nieuwe maritieme doctrine. Deze werd op 31 juli ondertekend door de Russische president Vladimir Putin. Hiermee legde hij de prioriteiten van de Russische marine in de komende jaren vast. Opvallend in dit document, ten opzicht van de vorige versie die van 2015 dateerde, is een wijziging in prioriteiten van maritieme regio's. Zo is de Atlantische Oceaan, met daaraan verbonden de Oostzee, Zwarte en Middellandse Zeeën, niet langer de hoogste prioriteit. In de plek daarvan is de Noordelijke IJszee nu de belangrijkste regio, gevolgd door de Pacifische Oceaan.
De nieuwe doctrine vermeldt specifiek het belang van de Noordelijke IJszee als een bron van energiereserves en mineralen alsmede het belang van de Noordelijke Zeeroute voor maritieme handel. De tekst vermeldt ook niet langer het doel van verder onderzoek in deze regio, een teken dat Rusland nu volop gaat voor exploitatie van de grondstoffen in dit gebied.
De Pacifische Oceaan stijgt in belang van plaats drie naar plaats twee, een teken dat Rusland in deze regio ook meer middelen wenst te concentreren. Samenwerking met China wordt echter niet meer specifiek vermeld in de nieuwe doctrine. Op de Atlantische Oceaan dient echter nog altijd de strategische balans (met het Westen) behouden te blijven.
Naast het toekennen van de prioriteiten maakt de doctrine ook duidelijk dat er een toename van de kwaliteit op de Russische scheepswerven dient te gebeuren, niet enkel in militaire projecten maar ook in civiele projecten. De belangrijkste scheepswerven zoals Sevmash, bevinden zich tevens bij de Noordelijke Vloot.
Impact van de nieuwe maritieme doctrine
De nieuwe maritieme doctrine toont aan dat de Russische militaire leiding op maritiem gebied een goed inzicht behoudt op de maritieme noden in de nabij toekomst. De Noordelijke IJszee is rijk aan olie- en gasreserves alsmede strategische grondstoffen zoals nikkel en lithium. Toegang en dominantie in de Noordelijke IJszee moeten de toekomst van de Russische energie- en mijnbouwsector verzekeren en dienen als inkomstenbron voor het Russische regime. De Pacifische Oceaan is dan weer een gebied waar maritieme dominantie in de komende decennia onder druk zal komen te staan. Landen zoals de Verenigde Staten, China, Japan, Korea en Taiwan zijn volop bezig hun maritieme machtspositie in deze regio aan het uitbouwen. Indien Rusland geen prioriteit legt bij de Pacifische Vloot in de nabij toekomst dreigt het aan geopolitieke macht en relevantie in te boeten.
De komende jaren zal de focus vooral liggen op de Noordelijke en Pacifische Vloot, ten koste van de prioriteiten die nu aan de Oostzee Vloot en Zwarte Zee Vloot zijn gegeven onder de vorige doctrine uit 2015. Zowel de Noordelijke als de Pacifische Vloot zijn echter de enige vloten die in staat zijn om maritieme en geopolitieke macht tot op het strategische niveau te ontplooien. Deze vloten zijn dan ook de enige vloten die beschikken over kapitale schepen zoals kruisers, torpedobootjagers en nucleaire onderzeeboten en die vrije toegang hebben binnen hun toegekende operationele regio's en in staat zijn om voor lange periode in verre gebieden ontplooid te worden. Zo zijn de beide vloten onder andere al sinds begin februari al actief in de Middellandse Zee met een significant sterk maritiem eskader.
De nieuwe doctrine speelt ook in op de maritieme realiteiten in de Oostzee en Zwarte Zee waar de maritieme machtsbalansen ernstig verstoord zijn in het nadeel van Rusland. De toetreding van Zweden en Finland zorgt voor een verdere versterking van de NAVO in de Oostzee waardoor de Oostzee Vloot verder in het nauw wordt gedreven, vooral nu toegang tot de Golf van Finland verder belemmerd kan worden.
In de Zwarte Zee is gebleken dat Rusland moeite heeft om haar dominante positie om te zetten in complete maritieme dominantie. Het verlies van de kruiser Moskva heeft een verzwakking van de Zwarte Zee Vloot met zich mee gebracht. Daarnaast is Turkije volop bezig met de modernisatie en uitbreiding van haar marine wat een verdere verstoring van de maritieme machtsbalans in deze regio met zich meebrengt.
Opvallend is echter dat de Zwarte Zee Vloot op termijn het negende en tiende fregat uit de Admiral Gorshkovklasse krijgt toebedeeld [5] ondanks de prioriteit die momenteel aan de Noordelijke en Pacifische Vloot is gegeven. Beide schepen zullen nieuwe luchtverdedigingssystemen en anti-onderzeebootsystemen krijgen. Ook de radars van beide fregatten zullen een opwaardering zijn ten opzicht van de vorige schepen. Vermoedelijk dienen beide fregatten om de Zwarte Zee Vloot terug slagkracht te geven, ter vervanging van de gezonken Moskva. Beide fregatten zullen vermoedelijk pas tegen 2028 in dienst worden genomen.
