Half december debatteerde de Tweede Kamer over de inzet van Zr.Ms. De Ruyter in de Golfregio. Het voornemen van de regering om het Luchtverdedigings- en Commandofregat (LCF) naar de Straat van Hormuz en omstreken te sturen, kreeg steun van veel partijen. Na de Amerikaanse drone-aanval op de Iraanse generaal Qassem Soleimani is de situatie plotseling anders. De waarnemingsmissie in het gebied waar lang geen grote incidenten hadden plaatsgevonden, zal mogelijk in een minder rustigere omgeving plaatsvinden dan eerder gedacht.
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Eind januari gaat Zr.Ms. De Ruyter richting de Golfregio voor de maritieme missie EMASOH onder leiding van Frankrijk. De directe aanleiding waren de aanslagen op koopvaardijschepen halverwege 2019. De VS zette snel een beschermingsoperatie op en werd bijgestaan door het Verenigd Koninkrijk. Na een lange stilte volgden Frankrijk en in eerste instantie Nederland met een soort waarnemingsmissie, in een gebied waar de rust ogenschijnlijk was weergekeerd.
Dat was ook de situatie toen half december in de Tweede Kamer de ministers Anke Bijleveld (Defensie) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken), bijgestaan door Commandant der Strijdkrachten luitenant-admiraal Rob Bauer, de Kamer meer informatie gaven over de plannen. Er was wat kritiek, maar uiteindelijk steunden de partijen, behalve de PVV en de SP, de missie.
Een lange geschiedenis met een plotselinge wending
Gisteravond volgde echter een nieuw incident, met mogelijk grote gevolgen. De drone-aanval doodde de Iraanse generaal Soleimani, die sinds 1998 de leiding had over de Iraanse Quds-eenheden, special forces van de Iraanse Revolutionaire Garde. Dat gebeurde in Irak en dat is niet erg vreemd aangezien deze eenheden al geruime tijd in de regio van Iran uiteenlopende covert operaties uitvoeren. Zo zouden zij in de jaren '90 via Sudan wapens aan Hamas hebben geleverd, actief zijn geweest in Libanon, Syrië en Jemen, en na de Amerikaanse invasie in 2003 het verslagen Irak binnen zijn getrokken waar zij in vrijwel heel Irak infiltreerden om het land waarmee zij jarenlang zelf in oorlog waren geweest (voor de korte termijn) verder te destabiliseren en het de Amerikanen zo moeilijk mogelijk te maken.
De Quds zouden geïmproviseerde pantserdoorborende projectielen Irak hebben binnengesmokkeld en volgens Amerikaanse bronnen verantwoordelijk zijn voor 20% van de Amerikaanse doden in Irak. De VS voerde een verbeten strijd tegen de Iraanse eenheden in Irak, maar slaagde er niet om ze te verdrijven. Hoewel Quds-eenheden tegen IS vochten in Syrië, soms samen met Amerikaanse eenheden, raakte de relatie tussen de VS en Iran vertroebeld nadat de VS zich terugtrok uit de atoomdeal. Eind december liepen de spanningen door een raketaanval in Irak, waarbij een Amerikaanse militair om het leven kwam en bij de Amerikaanse vergeldingsactie 25 strijders gedood werden.
De eisen van de VS beperken zich al lange tijd niet alleen tot een Iraanse atoombom. De VS eiste in het eerste decennium van deze eeuw het opheffen van de Quds. Nu, ondanks de sancties, Iran van geen wijken weet, zette de VS een nieuwe stap.
Opnieuw kijken naar de missie
Het is gissen hoe de situatie zich verder zal ontwikkelen. Hoe dan ook is van een verdere afname van spanningen in aanloop naar het vertrek van de De Ruyter geen sprake. Zowel D66 als ChristenUnie willen daarom opnieuw kijken naar de missie, zo meldt het AD vandaag. Het kabinet benadrukt dat het schip pas eind januari vertrekt (en half februari in het gebied arriveert) en mogelijk zijn de gemoederen dan al bedaard.
Zes maanden
Vooralsnog zal het schip dus eind januari vertrekken en in juni weer terugkeren. Eenmaal in het gebied zal het opereren met een Frans schip en een Frans maritiem patrouillevliegtuig. Zr.Ms. De Ruyter zal worden afgelost door een Deens fregat. De missie, EMASOH, richt zich op het in kaart brengen van het scheepvaartverkeer in de omgeving, dat is volgens minister Stef Blok nodig omdat er bijvoorbeeld veel onduidelijkheid was over de situatie ten tijde van de aanslagen op koopvardijschepen. De schepen van EMASOH gaan echter geen koopvaardijschepen escorteren. Frankrijk heeft de leiding over EMASOH en dat was de reden dat de regering toezegde, anders dan op het verzoek van de Amerikanen.
Wat ook duidelijk anders is aan EMASOH is dat de Amerikaanse operatie Sentinel zich wel richt op het beschermen van koopvaardijschepen. Na het verschijnen van de Artikel-100-brief was er wat onduidelijkheid over het mandaat van de schepen. De marineschepen mogen bij een aanval op schepen in hun directe omgeving zeker bescherming bieden. Als eenheden van een land een schip gaan boarden (bijvoorbeeld voor controle) mogen de marineschepen niet tussenbeide komen.
Tijdens het debat wilden de ministers Blok en Bijleveld niet ingaan op de reacties van Nederland in geval van een escalatie in het gebied, omdat er volgens hen vele scenario's mogelijk zijn. Dat blijkt een verstandige keuze.
