In de tijd van het coronavirus is in korte tijd alles onzeker geworden. Zelfs de waarde van het vliegkampschip voor de Amerikaanse marine, al heeft dat weinig te maken met het virus. Sinds de aanval op Pearl Harbor zijn de carriers een van de belangrijkste pijlers van de US Navy. Naast de kernonderzeeboten was hun belang onbetwist. De vraag is hoe lang dat nog zo is.
USS Gerald R. Ford (CVN 78) tijdens tests van de elektromagnetische katapult op de Atlantische Oceaan, januari 2020. (Foto: US Navy)
Terwijl het Verenigd Koninkrijk alles op alles zet om met de Queen Elizabethklasse vliegkampschepen haar marine weer op de kaart te zetten, overweegt de Amerikaanse marine serieus of dergelijke schepen de tand des tijds kunnen doorstaan. Zijn grote vliegkampschepen als de nieuwe Fordklasse van de Verenigde Staten nog relevant als marine-eenheden van de 21 eeuw?
Begin deze maand werd bekend dat de Verenigde Staten overweegt om na de initiële aankoop van 4 schepen geen nieuwe Fordklasse vliegkampschepen aan te schaffen. "Ik weet niet of we er nog meer van die klasse gaan kopen", zei waarnemend secretaris van de marine Thomas Modly. De marine is "absoluut aan het nadenken over mogelijke andere schepen".
De schepen van de Fordklasse zijn de nieuwste vliegkampschepen van de Amerikaanse marine. Met een lengte van 337 meter en een waterverplaatsing van 100.000 ton zijn ze de rechtstreekse aflossers van de Nimitzklasse. Een enkel vliegkampschip van deze klasse heeft een bemanning ter grote van de halve Nederlandse marine: 4660 personen. En met ongeveer 90 vliegtuigen beschikken de schepen over meer gevechtsvliegtuigen dan Nederland en België gezamenlijk zullen hebben wanneer de F-35 de F-16 volledig zal hebben vervangen (46 voor NL en 34 voor BE).
Het oorspronkelijke plan was om tien van deze 12,8 miljard dollar kostende vliegkampschepen aan te schaffen voor de marine ter vervanging van de Nimitzklasse, maar hier lijkt de US Navy nu enigszins op terug te komen. Tot nu toe zijn er formele plannen voor de aanschaf van 'slechts' 4 van deze schepen, waarvan de laatste in 2032 moet worden opgeleverd.
De vraag is echter in hoeverre deze schepen nog op kunnen tegen de maritieme dreigingen van de 21e eeuw. Om die vraag te beantwoorden is de Amerikaanse marine een onderzoek gestart naar de toekomst van haar vloot aan vliegkampschepen. De studie kan flinke gevolgen hebben voor toekomstige begrotingsbesluiten en op de manier hoe de marine haar vliegkampschepen ontwerpt.
Decennialang hebben de zogenaamde supercarriers centraal gestaan in de vloten van de Amerikaanse marine. Ze waren en zijn eigenlijk nog steeds niet weg te denken als middelpunt van de Amerikaanse militaire macht. Deze projectie van macht is, los van het daadwerkelijke nut van de schepen, erg belangrijk voor de Amerikaanse marine. Zeker in een tijd waarin de Chinese marine nu al in aantal schepen de grootste ter wereld is, is deze uitstraling van enorm belang.
Een van de mogelijkheden zou zijn om te kiezen voor kleinere en nog belangrijker, goedkopere vliegkampschepen. De Fordklasse is door moderne kruisvluchtwapens niet onzinkbaar, al langer is bekend dat carriers niet onkwetsbaar voor onderzeeboten. En het verlies van slecht één van deze schepen zou zelfs in oorlogstijd bijna onbetaalbaar zijn. 90 vliegtuigen van 100 miljoen dollar per stuk en meer dan 4000 bemanningsleden op een schip van 12 miljard dollar kan zelfs de grootste economie ter wereld niet zomaar vervangen. Zowel China als Rusland beschikken over wapens die serieuze schade zouden kunnen toebrengen.
Kleinere vliegkampschepen zoals de Americaklasse amphibious assault ships, kunnen met maximaal 20 F-35Bs opereren. Aangezien deze schepen net als de Queen Elizabethklasse niet over katapult systemen beschikken kan er echter niet met andere type vliegtuigen worden gevlogen. Maar deze schepen zouden 'slechts' 3,4 miljard dollar kosten, wat het verlies van een dergelijke eenheid beter te incasseren maakt.
Hoewel een strategie van een groter aantal kleinere vliegdekschepen vooral binnen denktanks populair lijkt, heeft de Amerikaanse marine vooralsnog nooit veel interesse getoond in een dergelijke strategie. Toch moet de marine serieus alternatieven overwegen, ook om het bestaande doel van 355 schepen te kunnen realiseren grotendeels binnen het huidige budget. Met kleinere, goedkopere schepen lijkt dit doel in ieder geval minder onwaarschijnlijk dan wanneer toch wordt gekozen om de 10 geplande vliegkampschepen van de Fordklasse. De marine zelf heeft echter altijd volgehouden dat ze 12 van dit soort vliegkampschepen nodig heeft voor de wereldwijde dreigingen. De waarnemend secretaris Modly uitte hier openlijk kritiek op: "Mijn mening is dat als we die twaalf nooit echt gaan bereiken, waarom baseren we onze strategie dan op twaalf? Waarom baseren we onze oorlogsstrategieën niet op wat we waarschijnlijk wel zullen hebben?" Vooralsnog lijkt dit de enige echte reden waarom de Amerikaanse marine ooit een alternatief zal overwegen, een verdere verhoging van het budget voor de Amerikaanse marine lijkt namelijk onwaarschijnlijk.
Modly kondigde aan dat de Verenigde Staten een onderzoek van zes maanden is gestart met de Future Carrier 2030 Task Force om de toekomst van het vliegdekschip en maritieme luchtvaart te bepalen. Industriële belangen spelen daarbij ook een rol, ongeveer 60.000 banen in de Verenigde Staten zijn gerelateerd aan de bouw van deze vliegdekschepen. Het doel van de studie is om een visie uit te lijnen van de globale dreigingen en de rol van de op schepen gestationeerde luchtvaart in deze toekomstige context.
De studie zal zich ook focussen op de toekomst van de vliegtuigen zelf. Hierbij gaat het vooral om de vraag in hoeverre onbemande toestellen een rol gaan spelen ten opzichte van het gebruik van bemande. Vorige maand nog kreeg Elon Musk veel kritiek van Amerikaanse luchtmachtofficieren toen hij in een zaal vol officieren verklaarde dat het tijdperk van het gevechtsvliegtuig ten einde was. Volgens Musk zou een F-35 geen schijn van kans hebben tegen een drone. "Drone-oorlogvoering is de toekomst. Het is niet dat ik wil dat dat de toekomst is, maar het is wel wat de toekomst zal zijn." Later in een tweet verklaarde Musk dat hij voorziet dat op afstand bestuurde drones in combinatie met autonome wendbaarheid de volgende stap is in luchtgevechten.
