Verschillende westerse landen kondigden de afgelopen maanden aan te zullen bijdragen aan het leveren van humanitaire hulp aan de bevolking van Gaza. De aanvoer van goederen gebeurt via verschillende wegen: vrachtschepen van verschillende westerse landen laadden containers met humanitaire goederen uit in de havens van Egypte. Van daaruit rijden trucks op regelmatige basis door de grenspost in het Gazaanse Rafah, de luchtmacht van Jordanië voltooide ondertussen al enkele luchtdroppingen van vooral medische goederen. Een Cypriotisch plan moet de aanvoer van humanitaire goederen via de zee structureren en opschalen. De Egyptische tussenstap zou, eens het volledig geregeld raakt, overbodig zijn.
Amfibisch transportschip RFA Lyme Bay (Bayklasse) laadt goederen in Cyprus. (Foto: Britse marine)
Als reactie op de nieuwe fase van het oorlog tussen Israël en Hamas, ontlokt door de terreurdaad van de organisatie op 7 oktober, kondigden verschillende Europese landen aan marineschepen naar de oostelijke Middellandse Zee te sturen. Het ging dan zowel om schepen die bij conflicten kunnen dienen, als schepen die worden ingezet voor mogelijke evacuaties van burgers, medische hulpverlening of het leveren van humanitaire hulp.
Dat is niet eenvoudig omdat Israël de Gazastrook over zee blokkeert. Deze maritieme blokkade is er al sinds 2007.
Frankrijk
Het Franse landingsschip FS Dixmude (Mistralklasse), dat voor vertrek de medische voorzieningen uitbreidde, meerde op 28 november af in de haven van al-Arish, een Egyptische kuststad op 50 kilometer van Gaza. Een team van 500 medewerkers (waaronder 70 artsen) verzorgde daar al zo'n honderd gewonde Palestijnen. "Dit komt neer op meer dan 230 uur aan chirurgische ingrepen", vertelt Alexandre Blonce, de commandant van het schip, aan France TV Info. Verschillende gewonden werden ondertussen overgebracht naar ziekenhuizen in Egypte.
Frankrijk heeft vanuit de lucht ook hulpgoederen af kunnen leveren, per parachute.
FS Tonnerre (een zusterschip van de Dixmude) en de FREMM-fregatten Alsace en Surcouf werden al eerder naar het de oostelijke Middellandse Zee gestuurd. De Tonnerre keerde ondertussen terug naar zijn thuisbasis in het Franse Toulon.
Patiënten op het voertuigendek van de Franse helikoptercarrier FS Dixmude. (Foto: Franse marine)
Verenigd Koninkrijk
Vanuit het Verenigd Koninkrijk koersten ondersteuningsschepen RFA Argus en RFA Lyme Bay naar de regio. De Lyme Bay bracht begin deze week 87 ton aan humanitaire goederen vanuit het Verenigd Koninkrijk en Cyprus naar Port Said in Egypte, waaronder 10.000 thermische dekens, tenten en medische goederen. Dat deed het Britse schip in samenwerking met Cyprus, als onderdeel van het plan Amalthea (zie onder).
Op 2 januari verliet RFA Argus de haven van het Griekse Thessaloniki, vanochtend lag het schip in Limassol, Cyprus. Niet ver van de Britse vliegbasis RAF Akrotiri.
Nederland
Zr.Ms. Holland (Hollandklasse) is niet in actie gekomen. Sinds eind november is het patrouilleschip nabij Cyprus. Het schip was daar heen gestuurd om bij te dragen aan humanitaire hulpverlening of bij een evactuatie. Tot het schip daadwerkelijk zou worden ingezet zou het mogelijk worden toegevoegd aan het NAVO-eskader SNMG2.
Tot op heden heeft de Holland voor zover bekend alleen geoefend.
Op vragen van Marineschepen.nl antwoordde Defensie vorige week dat er geen verzoek was ontvangen voor het leveren van humanitaire goederen. Eerder deze week kwam Defensie met een verklaring die niet veel duidelijkheid verschaft rond de plannen met de Holland. "Het schip is aanwezig in de regio om snel inzetbaar te kunnen zijn om hulp te bieden wanneer de situatie daar om vraagt. Aanvullend kan Zr.Ms. Holland ingezet worden voor humanitaire hulpverlening. Dit doet Nederland in nauwe coördinatie met internationale partners", zo verklaarde een defensiewoordvoerder aan Marineschepen.nl.
Plan Amalthea
Cyprus speelt een belangrijke rol in de coördinatie van de hulp. Nikos Christodoulides, de president van Cyprus, besloot, nadat op het Vredesforum in Parijs begin november werd gesproken over het stroomlijnen van de initiatieven, om die hulp te gaan structureren. Hij presenteerde het Amalthea-Initiatief aan partnerlanden binnen de Europese Unie. Dat 25 pagina's tellende document legt haarfijn uit hoe de humanitaire goederen Gaza moeten bereiken.
De draaischijf in het plan is Larnaca, een Cypriotische havenstad met luchthaven, waar al een coördinatiecentrum is gevestigd van waaruit 33 landen opereren. In Larnaca moet de humanitaire hulp worden verzameld en gecontroleerd door Israëlische ambtenaren. Na een check kunnen goederenschepen, met een escorte van marineschepen, naar een plek voor de kust van Gaza worden gevoerd.
Cyprus kreeg voor het plan lof van de Griekse president, Kyriakos Mitsotakis, die het "goed uitgedacht" noemde. Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, steunen het plan, net als Frankrijk, België, Kroatië en Jordanië, zo schrijft Politico. Griekenland en Nederland toonden zich bereid om praktische steun te leveren om het plan te implementeren.
Het grootste obstakel is het vinden van een geschikte plek in Gaza, waar de goederen in kleinere boten naartoe kunnen worden gebracht. Mitsotakis erkende die moeilijkheid ook, maar zei meteen dat Griekenland bereid was marineschepen toe te zeggen eens een geschikte landingsplek is gevonden, die ook kan gecontroleerd en beveiligd worden. Op het Vredesforum in Parijs werd de optie besproken om te werken met een drijvende haven, aangezien Gaza zelf geen havenstructuur kent. De bouw van een haven werd opgestart in 2016, maar werd al snel weer gestaakt. Frankrijk opperde ook het voorstel om de maritieme corridor ook uit te breiden naar het verzorgen van gewonden, op hospitaalschepen voor de kust.
Het uittekenen van het plan verloopt in zeer nauwe samenwerking met Israël. Dat is an sich voorstander van een humanitaire corridor, op voorwaarde dat de aangevoerde hulp beperkt blijft tot drinkbaar water, voedsel en medische goederen. Brandstof wil het niet binnenlaten in Gaza; het is algemeen bekend dat Hamas deze inpikt om te gebruiken voor het aandrijven van raketten.
Een eerste uitvoering van het plan had dus begin deze week plaats met de zending van hulpgoederen via Egypte door RFA Lyme Bay.
Auteur: Kasper Goossens Kasper schrijft sinds november 2023 als freelance journalist voor Marineschepen.nl. Eerder werkte hij onder meer voor de Belgische nieuwswebsite Business AM, waar hij zich specialiseerde in defensie en geopolitiek. Wekelijks bundelt hij de belangrijkste gebeurtenissen in deze sectoren in een nieuwsbrief op Substack, 'Defense in Brief'. Kasper studeerde Journalistiek aan de Arteveldehogeschool in Gent.
