De proefvaart van het eerste SIGMA 10514 fregat voor de Indonesische marine is in volle gang. Het schip is ontworpen en deels gebouwd in Vlissingen, maar het grootste deel van de bouw had plaats in Soerabaja. Nu de Indonesische president Widodo heeft gezegd de marine en kustwacht verder te versterken, biedt dat kansen voor Damen. Maar de lokale scheepsbouwer PT PAL denkt daar anders over.
Animatie van een PKR fregat. (Beeld: Damen Schelde Naval Shipbuilding)
In juli begon de proefvaart van KRI RE Martadinata, het eerste PKR fregat voor de Indonesische marine. Het schip dat door Damen Schelde Naval Shipbuilding (DSNS) en PT PAL werd gebouwd, werd in januari van dit jaar te water gelaten. De eerste tests hielden platformbeproevingen in: snelheidstests en start en rem proeven. Inmiddels is de proefvaart behoorlijk gevorderd. Een succesvolle proefvaart is natuurlijk goed nieuws voor Damen, dat zaken doet in een land dat behoorlijk investeert in de marine. Toch wordt de Indonesische markt er niet makkelijker op.
Flinke investeringen in de marine
Sinds enige jaren is de grootste eilandenstaat ter wereld haar relatief kleine en verouderde marine aan het moderniseren, op sommige punten wordt die bovendien uitgebreid. Afgelopen juni maakte de Indonesische president Joko Widodo bekend de maritieme verdediging, zowel op gebied van marine als kustwacht, nog verder te willen versterken bij de Natuna eilanden.
De Natuna-eilanden maken deel uit van de Riouwarchipel, en liggen in de Zuid-Chinese Zee tussen West en Oost-Maleisië. Die aandacht voor de Natuna's, met 100.000 inwoners en nauwelijks toeristen, is er niet zomaar. Rond de 272 Natuna-eilanden liggen namelijk 16 olie- en gasvelden. Bovendien zijn de wateren rijk aan vis. Indonesië wil niet alleen investeren in de visserij, gas en olie-industrie, maar dus ook in de verdediging. De Natuna's worden namelijk geclaimd door China.
Indonesië, dat bestaat uit 17.000 eilanden, investeert echter ook in de marine om beter te kunnen optreden tegen terroristen, smokkelaars en bij natuurrampen.
Samenwerken om te kunnen concurreren
Voor Damen Schelde Naval Shipbuilding, dat al jaren zaken doet in Indonesië, moeten de investeringsplannen als muziek in de oren klinken. Maar wie denkt dat Damen er zeker garen bij spint, zit er misschien wel naast. Zeker als het aan de Indonesische werf PT PAL ligt. De werf heeft net haar eerste marineschip voor een buitenlandse marine opgeleverd, een amfibisch transportschip voor de Filipijnse zeemacht, en heeft grootse plannen op gebied van marinebouw.
Kennis en ervaring probeert de Indonesische werf, die eerder vooral actief was op gebied van koopvaardijschepen en kleine marineschepen, te halen uit het buitenland. Kennisoverdracht maakte bijvoorbeeld deel uit van de deal met Damen. Medewerkers van PT PAL reisden naar Nederland om onder andere onderricht te krijgen op gebied van planning en project management, en medewerkers van Damen leerden de werknemers van PT PAL in Soerabaja de fijne kneepjes van het lassen, werken met staal, leggen van leidingen, etc. Dit is overigens geen uitzondering, want een soortgelijke overeenkomst heeft PT PAL gesloten met de Zuid-Koreaanse scheepswerf die de nieuwe (en eerste!) Indonesische onderzeeboten gaat bouwen.
Inmiddels maakt het overdragen van kennis bijna standaard deel uit van samenwerkingen tussen Europese scheepswerven en lokale werven in landen waar men eerder weinig om hun defensie-industrie gaven. De volgende stap is natuurlijk dat de opkomende scheepswerven, tegen vaak veel lagere lonen en met overheidssteun, het de gevestigde orde moeilijk maakt.
Dat de leerling de meester kan verslaan blijkt wel uit de aanbesteding voor de Filipijnse amfibische transportschepen. Van 2004 tot 2010 bouwden de onervaren PT PAL met de grote Zuid-Koreaanse scheepsbouwer DSME de Indonesische amfibische transportschepen van de Makassarklasse. In 2012 versloeg PT PAL de enige tegenstander DSME in de strijd om de amfibische transportschepen voor de Filipijnen. Het Indonesische ontwerp was een goedkopere en eenvoudigdere variant van de Makassarklasse.
Interview met CEO van PT PAL Muhammad Firmansyah.
De wereld over
De ambities van PT PAL zijn niet gering. De CEO van de werf zei in een recent interview, dat PT PAL een "world-class shipyard company" moet worden. Zijn visie is dat in 2020 alle marineschepen en onderzeeboten in Indonesië in eigen land worden gemaakt.
Zover is het nog lang niet, er schort nog het nodige aan de capaciteiten en kwaliteiten van scheepsbouw in Indonesië, maar het land met 250 miljoen inwoners en 200 scheepswerven kan op voorhand niet als concurrent worden afgeschreven. Dat weten ze inmiddels ook in Zuid-Korea.
Bovendien heeft de Indonesische defensie-industrie het tij mee, net als in veel andere landen waar nu wordt geïnvesteerd in de industrie. 30 jaar geleden werd de scheepsbouw gedomineerd door Europese en Amerikaanse werven, daarna trokken eerst Japan, vervolgens Zuid-Korea en nu China steeds meer macht naar hun toe. Dat ging ten koste van de oudgedienden, die gevestigd waren in landen waar steeds minder werd gemaakt en waar zaken als dienstverlening en kenniseconomie de prioriteit kregen.
Volgens PT PAL biedt het feit dat veel landen die eerder de leiding hadden op gebied van scheepsbouw nu minder zelf bouwen, kansen voor Indonesië.
PT PAL kan als werf in handen van de staat rekenen op uitgebreide ondersteuning. Zo investeerde de Indonesische overheid in 2012 44 miljoen euro om de werf te redden. PT PAL moest zich gaan richten op marinebouw. Twee jaar later presenteerde de kersverse president Widodo zijn plannen om van Indonesië een maritieme macht te maken. Om dat te bereiken werd bepaald dat de eigen krijgsmacht zoveel mogelijk in eigen land moest gaan winkelen. Een recente regeling sluit bovendien uit dat er te veel buitenlandse bedrijven een graantje mee kunnen pikken: maximaal 49% van de aandelen van een Indonesisch defensiebedrijf mag in buitenlandse handen zijn.
Niet alleen de Indonesische defensie-industrie heeft baat bij dit beleid. Ook zijn er meer kansen voor lokale toeleveranciers, opnieuw ten koste van de buitenlandse die nu nog onderdelen leveren aan bedrijven als PT PAL.
In het eerder aangehaalde artikel van de Jakarta Post, kwam ook Damens projectmanager van de PKR fregatten Tijs Buijs aan het woord. Hij adviseerde Indonesië om te investeren in een lange termijn strategie voor de nieuwbouw van de Indonesische marine en meer aan onderzoek en innovatie te doen op gebied van marinetechnologie.
Zo ziet u maar hoe klein de verschillen met Nederland zijn geworden.
