De vertrekkende CEO van het Franse Naval Group liet in een Frans interview optekenen dat Frankrijk zich een beetje alleen voelt tussen landen als Nederland, Duitsland en Noorwegen, die zich vooral toeleggen op kustverdediging. Dat leverde geïrriteerde reacties op, maar de kern van de discussie ligt dieper: wat doet Europa op militair en industrieel vlak om relevant te blijven?
Hervé Guillou, CEO van Naval Group sinds 2014 t/m 24 maart 2020. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het vertrek van Hervé Guillou bij Naval Group gaat niet onopgemerkt voorbij. Guillou, die eind maart wordt afgelost door Pierre-Eric Pommelet, trok met opvallende uitspraken de aandacht.
Terwijl het Nederlandse fregat Zr.Ms. De Ruyter afgemeerd lag in Abu Dhabi om samen met een Frans fregat in de wateren rond de Straat van Hormuz te patrouilleren, werd een interview gepubliceerd in het zondagse blad Le Journal du Dimanche met Guillou. De CEO van Naval Group is gefrustreerd, zo schreef het blad, omdat Europa er volgens Guillou niet in slaagt om de maritieme uitdagingen het hoofd te bieden. Diverse pijnpunten passeren de revue in het stuk: Syrië, het boren in de Cypriotische zeebodem door Turkije, Rusland. Frankrijk is dankzij politieke daadkracht en grote marine actief op deze fronten.
"Tussen de Duitsers, die hun budget voor expeditionair optreden hebben verlaagd, en de Nederlanders, de Zweden en de Noren, die alleen kustverdediging doen, voelt Frankrijk zich een beetje eenzaam," zegt Hervé Guillou.
Die opmerking leverde Guillou kritiek op uit Nederland. In een tweet wees Kamerlid Bosman naar de Nederlandse inzet in Hormuz. Pieter Jan Kleiweg van Buitenlandse Zaken, reageerde in twee tweets in het Frans en schreef dat Guillou slecht geïnformeerd was, hij adviseerde hem het account van Zr.Ms. De Ruyter te volgen.
« Les néerlandais qui ne font que de la défense côtière »?
Monsieur Guillou de ??@navalgroup? est mal renseigné. Une frégate néerlandaise participe à l’opération européenne #emasoh dans le détroit d’Ormuz. https://t.co/KA5GYQKJOq
De ambassadeur van Frankrijk voelde zich verplicht om te reageren via Twitter en wees op de samenwerking tussen de Nederlandse en Franse marines in het Caribisch gebied een aantal maanden geleden en de huidige missie rond de Straat van Hormuz.
Onze Marines werken samen in alle wereldzeeën, een aantal maanden geleden in de Caraïben met de Zr. Ms. Johan de Witt en vandaag de dag in de Straat van Hormuz met de Zr. Ms. De Ruyter. @florence_parly@MarineNationalehttps://t.co/sCzzvBJDXX
Wereldwijd
Met het wegzetten van de Nederlandse zeestrijdkrachten als een kustverdedigingsmarine raakte Guillou een gevoelige snaar, zo bleek ook wel uit reacties op Twitter van oud-marinepersoneel. De Nederlandse marine is immers actief van de Noord-Atlantische Oceaan tot de Zwarte Zee, het Caribisch gebied en met tussenpozen ook ten oosten van het Suezkanaal.
Ook de mindset van de Nederlandse marine is expeditionair en wereldwijd, sinds de marine eind negentiende eeuw de taak van kustverdedigingsorganisatie van zich af schudde. Sindsdien, en vooral dankzij de taak in de koloniën, opereerde de marine wereldwijd. De Noorse marine richt zich sinds enige tijd ook meer op taken verder van huis. Oslo heeft niet voor niets heel capabele schepen laten bouwen zoals de Fridtjof Nansenklasse en het nieuwe bevoorradingsschip KNM Maud.
En ook de Duitse marine is niet bepaald een kustverdedigingsorganisatie. Natuurlijk is de Oostzee van cruciaal belang voor Duitsland, maar de F125 en MKS 180 fregatten zijn juist bedoeld voor expeditionair optreden ver van huis. Ook de Type 212CD die Duitsland met Noorwegen aanschaft zijn bedoeld voor buiten de Oostzee, ver van de kust.
In Nederland ligt het net weer anders. Ofschoon de Nederlandse marine de blik regelmatig op verre zeeën richt, is er de laatste decennia toch de klad in gekomen. Een eskaderreis naar de Oost is immers al twintig jaar niet meer voorgekomen.
De oorzaak van het verschil tussen ambitie en daden is bekend: het tekort aan schepen. En daarmee wordt de kern van de kritiek van Guillou geraakt.
Naval Group als kern van een Europese scheepswerf
Al langer wijst Guillou op het onvoorstelbare bouwtempo van marineschepen in China. Elke maand wordt er een nieuwe fregat opgeleverd, om de drie maanden een onderzeeboot. China bouwt zo ongeveer de hele Nederlandse marine per jaar. Wat Europa daar tegenover zet is volgens hem te weinig.
DefenseNews.com tekende afgelopen weekend woorden op die Guillou tijdens een persconferentie uitsprak. Hij wees op de immense capaciteit van China, maar dan vanuit een industrieel oogpunt. Van de 136 marineschepen die China van 2009 t/m 2018 bouwde, waren er slechts 11 voor export. Ook in Rusland, Zuid-Korea, Japan en de VS werd vooral gebouwd voor de eigen marine, slechts een klein aantal voor de export. In Europa bouwen de marinewerven echter noodgedwongen veel meer voor export, zo merkt Guillou op. "Europeanen hebben geen keuze," zegt hij over de versnipperde Europese markt. "Ieder land is te klein om er een voldoende grote marine-industrie op na te houden."
Het versnipperde Europa met tal van grote en kleinere marinewerven hebben grote moeite om te concurreren op de exportmarkt waar steeds meer partijen, ook uit Indonesië en Turkije, actief zijn.
En de oplossing? Daar spreekt Guillou met enige regelmaat over in het openbaar. De oplossing is volgens hem een maritieme variant van Airbus, het vliegtuigconsortium dat ooit was opgericht om tegenwicht te bieden tegen Boeing.
Ook is Guillou duidelijk over hoe die Naval Airbus er volgens hem uit moet komen te zien, namelijk met Naval Group als de kern van het consortium. "omdat wij de middelen en de wil hebben om dit te doen en andere bedrijven niet," zo zegt hij op DefenseNews.com.
Niet zo snel
Buiten Frankrijk zal niet iedereen het met de door Guillou aangedragen oplossing eens zijn. In ieder geval niet in Vlissingen, de thuisbasis van marinebouwer Damen Schelde Naval Shipbuilding (DSNS).
Directeur van DSNS Hein van Ameijden besloot onmiddellijk te reageren en een dag later werd zijn reactie op de site van DefenseNews gepubliceerd. Van Ameijden erkent het probleem in Europa: "Het is ongezond dat we, een Europese samenleving van 500 miljoen mensen, de hulp nodig hebben van 350 miljoen Amerikanen om ons te verdedigen tegen een land met 140 miljoen Russen."
Wat meer realistische defensie-uitgaven zouden helpen, zo schrijft Van Ameijden. "Maar hoe gaat een Naval Airbus Europa sterker maken?" vraagt hij zich hardop af.
Van Ameijden ziet niets in een Naval Airbus, zeker niet met (semi-)staatsbedrijven zoals Fincantieri, Navantia en Naval Group. Dat soort bedrijven "staan over het algemeen niet bekend om hun politieke onafhankelijkheid of hun wil om efficient te opereren." Moeten grote staatsbedrijven samen om een efficiente organisatie te beginnen in de strijd tegen de moordende concurrentie op de marinemarkt? "De geschiedenis wijst iets anders uit."
Ook richt hij zijn pijlen rechtstreeks op de grote tegenstrever van Damen. Naval Group is, zo schrijft Van Ameijden, "een enorm divers bedrijf" dat op allerlei gebieden op hoog niveau actief wil zijn. Van nucleaire voortstuwing tot software en scheepsbouw. Naval Group moet als het aan hem ligt eerst bij zichzelf te rade gaan of het een 'manusje van alles' wil zijn of een specialist.
Want Van Ameijden ziet veel meer in Europese specialisten die samenwerken. Dat zei de DSNS-directeur ook in 2018 tijdens de Berlin Security Conference in Duitsland. Ook dat was een reactie op de roep om een Naval Airbus. Naval Airbus is "niet goed, wenselijk of haalbaar," zei hij toen.
"Wat we nodig hebben zijn snelle, behendige, zeer gespecialiseerde bedrijven. Kampioenen in hun vakgebied," zei Van Ameijden destijds en verwees naar de auto-industrie. Van Ameijden zei te geloven in taakverdeling en specialisatie. "Wat zou er mis mee zijn als Damen de schepen ontwerpt en bouwt voor de Franse marine en ze vervolgens aflevert bij een Duitse combat systeem integrator? Dat is pas Europees denken."
Europees korvet
Of een samenwerking waar Van Ameijden aan dacht er ook echt gaat komen is de vraag. Ondertussen zijn het de Zuid-Europese werven die hun handen ineen hebben geslagen en intensief samenwerken op marinegebied.
De samenwerking tussen Naval Group en het Italiaanse Fincantieri werd vorig jaar inniger met de vorming van de joint venture Naviris. Zij hadden al samen de schepen van de Horizonklasse gebouwd, evenals de FREMM's.
Nu zijn er plannen om een Europees korvet te bouwen: de European Patrol Corvette, dat gefinancierd moet worden met Europees geld als een PESCO-programma.
Volgens Defense News zijn nu ook Griekenland en Spanje aangehaakt en wint het korvettenprogramma snel aan omvang. En dat is weer geen goed nieuws voor Damen zich dat op de markt van korvetten en fregatten richt en daarbij Naval Group en Fincantieri als opponenten trof.
De opmerking van Guillou over de Nederlandse marine als kustverdedigingsorganisatie kan een slip of the tongue zijn geweest (Naval Group heeft nog niet gereageerd op vragen van Marineschepen.nl) en heeft behalve wat boosheid bij dezen en genen weinig gevolgen, maar de discussie over de toekomst van de marine-industrie in Europa is van heel andere orde en waait niet over.
