Het grootste Nederlandse marineschip ligt sinds afgelopen weekend bij Damen Shiprepair in Amsterdam-Noord. De Doorman blijft er tot juli voor regulier onderhoud. Over een jaar is het totale onderhoud afgerond. Uniek is ook dat het commando over de Doorman sinds kort in handen is van het voormalig Hoofd Logistieke Dienst KLTZ (LD) Carolien Verberne.
Zr.Ms. Karel Doorman in Amsterdam, het schip is bijna 205 meter lang en bijna 50 meter hoog. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het JSS mag dan wel het grootste Nederlandse marineschip zijn, het is maar de vraag of de gemiddelde forens, Amsterdammer of toerist het enorme schip ook is opgevallen. De Doorman is van grote afstand te zien, bijvoorbeeld vanaf Amsterdam CS, maar de marinegrijze opbouw is de eerste dagen van het verblijf weggevallen tegen de grijze wolken boven de stad. Aan de westkant van Amsterdam-Noord zal dat wel anders zijn want daar is sinds zaterdagavond een groot gebouw bijgekomen en schalt de scheepsomroep door de omliggende straten van Damen Shiprepair, het voormalige Shipdock.
De toevoeging aan de skyline blijft nog even. Afgelopen zaterdagavond meerde het schip af in Amsterdam, in juli zal het er weer vertrekken. Dan is het nog niet gedaan met het onderhoud, want er zal nog ruim een half jaar bij de Directie Materiële Instandhouding (DMI) in Den Helder aan het Joint Support Ship gewerkt worden. De reden: Benoemd Onderhoud, ofwel het groot onderhoud dat al jaren geleden werd ingepland.
Commandant
Ik spreek met een aantal bemanningsleden van de Doorman die met hun schip zijn neergestreken in noodgebouwen naast het dok. Aan het hoofd staat sinds half december KLTZ (LD) Carolien Verberne. Verberne is de eerste vrouwelijke commandant van de Karel Doorman, uniek is bovendien dat zij als officier van de Logistieke Dienst het commando over een marineschip heeft gekregen. Normaal worden alleen zeeofficieren commandant. Verberne: "De commandant gaat van boord zodra het schip in onderhoud gaat en de nieuwe commandant komt pas zodra het schip ver in onderhoud zit. Meestal gaat het commando dan tijdelijk over naar de eerste officier, ook een zeeofficier. En als dat niet kan gaat het commando over naar een van de andere officieren. De ervaring leert dat het niet handig is om het Hoofd Technische Dienst commandant te maken, omdat die het al zo druk heeft met het onderhoud. Dus nu mag ik het doen en voor zover ik weet is er nog geen logistieke collega commandant van een schip geweest. Dus ik ben daar wel heel trots op." Verberne lachend: "Maar ik mag 'm absoluut niet varen."
TD'ers Lars, Bart en Alex. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Veel gevaren
Terug naar het onderhoud. "Het lijkt een beetje raar dat we nu het onderhoud in gaan," zegt Verberne, "we hebben natuurlijk twee jaar geleden nog een tijd tegen de kant gelegen in verband met de problemen met de HEM's [Hoofd Elektromotoren, JK]. Maar daarvoor en daarna hebben we heel veel gevaren." De Doorman voer meerdere keren naar de Afrikaanse westkust, was twee keer in het Caribisch gebied, deed twee keer mee aan oefeningen met de Duitse marine, voer in de Middellandse Zee en was actief tijdens de grote NAVO-oefening Trident Juncture in de Noorse Zee.
"Ik schat dat we vorig jaar 180 dagen hebben gevaren," vult Systeem Verantwoordelijk Officier (SVO) Platform LTZ2 (TD) Bart aan. "En in dat jaar dat we tegen de kant lagen, heeft de voortstuwing wel stilgelegen, maar veel systemen zijn toch blijven draaien, zoals de ventilatie, de koudwatermakers en de CV. Ook die systemen hebben gewoon het onderhoud nodig." En ondertussen heeft het schip wel zes jaar in zout water gelegen.
Het onderhoud bestaat simpel gezegd uit twee delen. Het eerste deel bestaat uit het onderhoud van het schip zelf en waar de onderzijde droog voor moet zijn. Dat gebeurt dus in Amsterdam. Zo wordt de ventiilatie onderhouden, de brandbluspompen, watermistsysteem en buitenboordafsluiters gereviseerd en tanken gereinigd. Ook wordt het schip weer helemaal geverfd.
Tijdens het tweede deel van het onderhoud (vanaf de zomer tot begin 2020), in Den Helder, ligt de focus op de wapens, sensoren, software en computers. Dan gaat het schip weer opwerken en in september 2020 moet de Karel Doorman weer inzetbaar zijn gedurende vier jaar.
In de verte ligt het centrum van Amsterdam en het Marine Etablissement Amsterdam. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Slapen op de marinekazerne
De voorbereidingen voor het onderhoud begonnen al in november vorig jaar toen de Karel Doorman terugkwam van Trident Juncture. Spullen werden van boord gehaald en stapsgewijs werden steeds meer systemen uitgezet tot de wc's en de netwerken vorige week. Langzaam werden ook steeds meer van de 140 bemanningsleden overgeplaatst tot er ongeveer 80 overbleven voor de onderhoudsperiode. Tot 25 januari konden zij nog aan boord slapen. Sinds afgelopen weekend slaapt 60 m/v op het Marine Etablissement Amsterdam (MEA). Dat is een uitkomst voor de mannen en vrouwen van de Doorman, en voor de belastingbetaler. Dat marineterrein zou namelijk worden overgedragen aan de gemeente Amsterdam en vooruitlopend daarop mocht de bemanning van Zr.Ms. Rotterdam niet meer op het MEA slapen. Voor hen moest voor een half jaar hotelkamers worden geboekt. Behalve extra kosten leverde dat ook gedoe op, want de bemanningsleden moesten iedere vrijdag uitchecken, maandag met hun spullen weer inchecken en kregen dan steeds weer andere kamers.
Cold move
Na al die voorbereidingen was het afgelopen zaterdagochtend zover en kon de Doorman vertrekken naar Amsterdam. Van de 80 bemanningsleden waren er slechts zes aan boord voor de overtocht van Den Helder naar Amsterdam. Het 'verhalen' van het schip werd gedaan door de verhaalploeg van DMI, het schip werd gesleept maar die ploeg van ongeveer 30 man nam het schip tijdelijk over. "Wij waren alleen mee ter ondersteuning voor het ontmeren, het afmeren, voor eventuele technische bijzonderheden of brand tijdens de overtocht," zegt korporaal TD Lars. Het was een zogenaamde cold move want bijna alle systemen stonden uit en het schip werd gesleept door twee sleepboten.
Dat was wel heel bijzonder. Matroos TD Alex: "Nu was het op zee muisstil in de machinekamer en dat was wel vreemd." Lars: "En op de brug stond de ploeg van DMI, dat was ook wel even gek voor ons."
's Avonds laat kwam de Doorman aan in Amsterdam. Lars: "We hadden er eerder kunnen zijn, maar we moesten wachten tot een loods beschikbaar was en er stond een te sterke stroming bij IJmuiden. Als we dan ook nog wind vangen, konden de slepers dat niet trekken. Dus daar moesten we op wachten. Maar uiteindelijk ging het soepel en de geplande tijd hebben we gehaald."
De Doorman ligt nog even in het water. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Mooie periode
De drie TD'ers die ik spreek kijken erg uit naar de komende tijd. Bart: "Voor een TD'er is het een mooie periode. De systemen van het schip worden helemaal uit elkaar gehaald en daar kan je veel van leren." "Dat gaat een stuk verder dan als we op zee dingen uit elkaar halen," voegt Alex toe. Al worden de grote dingen uitbesteed aan Damen. "Wij zorgen ervoor dat het onderhoud soepel verloopt door op tijd de voorberedingen te doen. En we moeten straks weer systemen in bedrijf stellen."
Moet hiervoor het schaarse TD-personeel voor worden gebruikt? Verberne: "De discussie over een 'onderhoudsbemanning' is al vaker geweest. Je zal altijd mensen moeten hebben die het schip en de technische systemen goed kennen. En daar heb je gewoon je eigen TD'ers voor nodig. Je moet mensen hebben die opgeleid zijn in de technische systemen van het schip. Het is ook een eenling [enig schip in z'n soort, JK}, dus je hebt ook weinig mensen met kennis van deze systemen en dat is voor een onderhoudsbemanning erg lastig." "En," vult Bart aan, "wij weten ook waar de mankementen zitten die we opgelost willen hebben tijdens de onderhoudsperiode."
Verbeteringen
Het benoemd onderhoud is ook het moment voor wat kleine verbeteringen. "Zoals hier en daar een andere indeling van een ruimte. Dan moet er een wandje verplaatst worden," zegt Verberne. "Ook zijn er verbeteringen op gebied van veiligheid en milieu."
Zo wordt het afvoergassenprobleem weer aangepakt. Veel van de moderne Nederlandse marineschepen kampen met het probleem dat de ventilatie de uitlaatgassen van de diesels aanzuigt en het schip in blaast. De Doorman leek van het probleem af te zijn doordat het aanzuigpunt van de ventilatie is verlegd naar boven het brugdak, zodat ver voor de schoorstenen de lucht wordt aangezogen. Bart: "Dat is nog niet voldoende gebleken. Nog steeds, bij bepaalde koers en wind, komen de uitlaatgassen via de ventilatie naar binnen. Dus er komt nu een modificatie zodat er een keuze gemaakt kan worden waar de lucht wordt aangezogen. Er komen meerdere kanalen op het brugdak en dan kan van vier punten de lucht worden aangezogen. Afhankelijk van onder andere de windrichting wordt automatisch een keuze uit die vier punten gemaakt."
De A833 ligt nog even in het water. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Dokken
Reikhalzend wordt uitgekeken naar de volgende mijlpaal. Momenteel ligt de Karel Doorman nog in het water, het moet nog worden gedokt. Bart: "Dat dokken gebeurt door het personeel van Damen, maar wij moeten zorgen dat het schip op de juiste manier geballast wordt met de punt omhoog en dat het op de juiste positie ligt zodat het goed op de dokblokken komt te staan. Ik ben reuze benieuwd hoe het is om het schip van de onderkant te zien."
