Zeven jaar na het eerste plan en vier jaar na de bouw is het Combat Support Ship (CSS) Den Helder op zaterdag 16 november vanuit Roemenië begonnen met de gecombineerde proefvaart en reis naar Nederland. Volg de reis van de Den Helder via dit liveblog.
De Den Helder, varend door de Bosporus tijdens de gecombineerde proefvaart en reis naar Nederland, op woensdag 20 november. (Foto: Bosphorus Observer)
Een rechtstreekse reis van het Roemeense Galati naar Vlissingen is een dikke 3.400 zeemijl (6.300 kilometer) en is met een snelheid van 10 knopen in zo'n twee weken af te leggen. Maar het is niet zomaar een reis: het is het eerste nieuwe Nederlandse marineschip in elf jaar tijd (!), de Den Helder moet door de Zwarte Zee en doet de proefvaart onderweg naar Nederland. Naar verwachting komt het schip eind volgende maand aan in Vlissingen.
10:50 uur | maandag 9 december 2024 Naar het noorden
Het CSS koerst momenteel naar het noorden, langs de Spaanse westkust om precies te zijn. Het schip verliet gisteren tegen het einde van de middag de haven van Lissabon en voer vervolgens in een haast rechte lijn langs de Portugese kust in de Atlantische Oceaan. Later vandaag zal het schip de Golf van Biskaje passeren.
Dat doet het schip in matige weersomstandigheden. Momenteel zijn de golfhoogtes vanaf het Kanaal tot de Canarische Eilanden fors. Windy.com geeft in het zeegebied waar de Den Helder vaart golfhoogtes weer van ruim 4 meter en deze komen vanuit het noorden. Het schip zal nog even tegen de golven in moeten beuken. In de immer onstuimige Golf van Biskaje zijn golfhoogtes van 4,5 meter gemeten, pas voorbij Bretagne is het nu iets beter met golfhoogtes van 3,7 meter.
Uit eerdere interviews was al gebleken dat het schip prettig vaart, maar dat was nog in kalme wateren. Nu moet blijken of in de Den Helder ruwere zee ook een fijn schip is. Overigens stonden de bevoorradingsschepen uit het verleden er wel om bekend dat zij, door de grote hoeveelheid vloeistof aan boord, in slecht weer andere bewegingen maakten dan bijvoorbeeld een fregat. Bemanningsleden beschreven dat gedrag alsof het schip na een golf nog een 'extra slinger maakte' doordat de brandstof trager op de bewegingen van het schip reageerde.
Met het vertrek uit Lissabon is ook het laatste deel van de reis aangebroken. Normaliter vaar je in een kleine drie dagen van Lissabon naar Vlissingen (met een snelheid van 15 knopen). De Den Helder zal nog een vol programma hebben, maar Vlissingen komt zo wel steeds dichterbij.
De Den Helder eerder vandaag in Lissabon, op de achtergrond de brug Ponte 25 de Abril. (Foto: Marnix)
14:59 uur | zaterdag 6 december 2024 Afgemeerd
Zoals inmiddels wel bekend ligt de Den Helder in Lissabon. Normaliter blijven marineschepen tijdens een weekend in een buitenlandse haven tot maandagochtend. Er is dus nog even tijd om het schip in de stad te zien liggen. Vanochtend ontvingen we weer een foto vanuit de Portugese hoofdstad.
Van het schip ontvingen we een korte update over afgelopen week, in rustiger vaarwater: “Op woensdagavond 4 december is het CSS Den Helder door de Straat van Gibraltar gevaren. Hiermee sluit het de proeftocht op de Middellandse Zee af en start de volgende fase op de open oceaan. Tijdens de laatste dagen op de Middellandse Zee heeft het schip gebruikgemaakt van de rustigere omstandigheden om essentiële veiligheidssystemen te testen. Denk aan de dekschuim- en deksproei-installatie. De dekschuiminstallatie zet bij calamiteiten de open dekken snel onder schuim om brandgevaar te minimaliseren. De deksproei-installatie wordt gebruikt om het schip schoon te spoelen bij onder andere chemische verontreinigingen. Het is daarom van groot belang om deze systemen tijdens de proefvaart te beproeven.”
De Den Helder aan het eind van de ochtend op de Taag, vlak voor afmeren. Gezien vanaf de hangbrug Ponte 25 de Abril. (Foto: Jacqueline Keur-Hofkamp)
13:10 uur | vrijdag 6 december 2024 De eerste in Lissabon!
De Den Helder was maar net afgemeerd in Lissabon of de eerste foto van het hagelnieuwe marineschip in Portugal plofte al in de mailbox van Marineschepen.nl. Ben je ook in Lissabon dit weekend, net als de Den Helder, en je hebt een foto van het schip, mail gerust!
Lees over deze wapens en sensoren (en veel meer) in het interview. (Foto: Defensie)
12:20 uur | vrijdag 6 december 2024 Leesvoer
Terwijl de bemanning van de Den Helder door de straten van Bairro Alto kan struinen, kunnen de lezers van Marineschepen.nl zich dit weekend verdiepen in het interview met Hoofd Technische Dienst LTZ1 (TD) Martijn Mouthaan over de wapens en sensoren van het schip. Dat interview werd nog voor vertrek van de Den Helder afgenomen en hoort bij de kennismakingsreeks met het nieuwe schip.
12:10 uur | vrijdag 6 december 2024 Afgemeerd te Lissabon
Na een korte stop voor brandstof te Kreta en dagen in en uit de baai van Palma de Mallorca varen voor boattransfers, is het na bija drie weken op zee tijd voor een echt havenbezoek. Op Sinterklaasavond rond 21:00 uur rondde de Den Helder de uiterste zuidwest-punt van Portugal en voer vannacht traag richting de Taag. Daar, dichtbij het centrum en de hangbrug Ponte 25 de Abril, ligt het CSS voor een weekend ontspanning (en zodat mensen op en af kunnen stappen en het schip weer opgetopt kan worden).
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
11:00 uur | donderdag 5 december 2024 Atlantische Oceaan
Het CSS vaart momenteel ten zuiden van Portugal, ter hoogte van Albufeira. Vandaag zal de Den Helder naar verwachting de uiterste zuidwest-punt van Portugal ronden en koers zetten naar het noorden. De sea state in het zeegebied waar de Den Helder nu is, is vrij rustig. De golfhoogtes zijn vergelijkbaar met die in de Middellandse Zee. Verder naar het noorden wordt het anders.
21:50 uur | woensdag 4 december 2024 Door de Straat van Gibraltar
Vanavond rond 21:00 uur heeft de Den Helder de Middellandse Zee verlaten en passeerde het CSS de Straat van Gibraltar. Helaas gebeurde dat in het donker, dus konden de spotters ter plaatse niets vastleggen. Het schip komt zo wel steeds dichter bij Vlissingen waar het later deze maand verwacht wordt.
Voor het zover is zal nog een uitgebreid interview op Marineschepen.nl verschijnen over de Den Helder, het derde artikel in de reeks kennismakings-artikelen.
10:10 uur | woensdag 4 december 2024 Alboranzee
De Den Helder is de afgelopen verder naar het zuiden gevaren en bevindt zich momenteel in de Alboranzee. Daar ligt het schip nu even stil ten zuiden van het Spaanse Almeria. De Straat van Gibraltar is dan nog een dikke 250 km verwijderd. De temperatuur ligt in de Alboranzee, nog zuidelijker dan Ibiza, hoger dan bij de Balearen, maar de sea state kruipt iets omhoog: de golven rond Mallorca zijn momenteel een meter hoog. Waar de Den Helder nu ligt, zijn die hoger: tussen de 1,5 en 2 meter. Ten westen van de Straat van Gibraltar is de golfhoogte nu boven de 2 meter.
19:55 uur | dinsdag 3 december 2024 Richting de Straat van Gibraltar
Gisteravond verscheen de Den Helder nog een keer in de baai van Palma de Mallorca en vanochtend opnieuw, maar sindsdien heeft het CSS koers gezet naar het zuidwesten. Het schip vaart langs de Spaanse kust en is nog iets ten noorden van Cartagena, de geboorteplaats van de Spaanse S80-onderzeeboten. Zodra de Den Helder door de Straat van Gibraltar gaat, is het ook gedaan met het mooie weer en wacht de immer onstuimige Golf van Biskaje. Zover is het nog niet. Het schip zal nog een kleine 700 km moeten afleggen voor het bij de Straat van Gibraltar zal zijn. In een rechte lijn dan en dat is iets wat de Den Helder zelden doet.
Davant sa Punta de n’Amer sembla que tenim una invasió militar holandesa. Vaixell de suport al combat HNLMS Den Helder pic.twitter.com/CIv6naoxDE
12:45 uur | maandag 2 december 2024 Dag 17: nog altijd Mallorca
Ook de 17e dag begon de Den Helder bij Mallorca, zij het iets dichter bij Ibiza, ten zuidwesten van Mallorca. Gisteren aan het begin avond was het schip even in de baai van Palma de Mallorca verschenen, waarschijnlijk voor een boat transfer, zodat mensen konden op- en afstappen.
Overigens was dat niet de eerste keer dat het schip dichter bij de kust was. Afgelopen zaterdag werd het schip gespot bij Punta de n'Amer aan de oostkant van het eiland (zie bericht van X hierboven).
12:40 uur | zondag 1 december 2024 Cirkel is bijna rond
Aanstaande woensdag is het tien jaar geleden dat het laatste pure Nederlandse bevoorradingsschip, Zr.Ms. Amsterdam, uit dienst werd gesteld. Het schip werd die dag overgedragen aan Peru en vertrok kort daarna uit Nederland. De opvolger is op weg naar Nederland, want de Karel Doorman is de vervanger van de nog oudere Zuiderkruis.
Voor een van de laatste reizen van de Amsterdam, in augustus 2014, voer het schip samen met Zr.Ms. Van Speijk en BNS Leopold I naar de Middellandse Zee. Het schip bevoorraadde verschillende schepen en vooral de nachtelijke bevoorrading op zee (BOZ) van de Van Speijk bleef bij. Het Nederlandse M-fregat moest voor een onverwachte (geheime) opdracht overhaast bevoorraad worden en verliet het verband op hoge snelheid.
Daar zijn geen beelden van, ondergetekende stapte pas enkele dagen later aan boord voor een reportage. Vanaf Kreta tot en met Malaga (Spanje) voer Marineschepen.nl mee voor een reportage. In het zeegebied waar de Den Helder nu is, maar dan iets naar het zuiden nabij Ibiza, liet Zr.Ms. Amsterdam het anker vallen voor een middagje zwemmen. Dat leverde mooie beelden op, die nooit waren gepubliceerd maar nu tien jaar later alsnog worden gedeeld.
De Den Helder is in een heel andere (levens)fase en is vooral bezig met testen en het op- en afstappen van personeel (zie update van gisteren). Ook vandaag is het schip via AIS kruisend nabij Mallorca te zien.
Lees hieronder de reportage van de Amsterdam uit 2014 terug:
Linksboven Mallorca, rechts in het rood de Den Helder. (Foto: Copernicus/ Sentinel)
Zelfde foto, maar ingezoomd. (Foto: Copernicus/ Sentinel)
13:00 uur | zaterdag 30 november 2024 Satelliet
Dat het CSS nabij Mallorca vaart, hadden we op AIS gezien, maar er is nu ook beeld. Gisterochtend passeerde een Sentinel-satelliet en maakte een foto van het schip. Hier zie je hoe groot de zee is en hoe klein een schip. Dat schip, van 179,5 meter, was echter eenvoudig te vinden door AIS-beeld en satellietbeeld over elkaar heen te leggen.
16:30 uur | vrijdag 29 november 2024 Heel weekend bij Mallorca
Sinds gistermiddag is de Den Helder bij het Spaanse eiland Mallorca en het CSS blijft daar nog even, zo laat het schip via een woordvoerder van de marine weten aan Marineschepen.nl. De reden van het verblijf nabij het eiland is het op- en afstappen van tal van (onder)leveranciers.
"Daarnaast gaat het testprogramma van de proefvaart dagelijks door. Zo zijn we de komende week bezig met het systeem voor de automatische piloot en het zogenaamde Dynamic Positioning System." Dankzij dit DP-systeem kan het schip automatisch op dezelfde positie blijven.
"Voor sommige testen is een bepaalde sea state (golfhoogte), waterdiepte of snelheid nodig. Die omstandigheden zijn belangrijk, zodat de scheepsbouwer en leveranciers testen kunnen uitvoeren. Daarmee wordt aangetoond of het nieuwe schip voldoet aan de vooraf gestelde eisen."
16:30 uur | donderdag 28 november 2024 Bij Mallorca
De Den Helder is vanmiddag aangekomen in de buurt van Mallorca. Het schip vaart momenteel iets ten oosten van het eiland dat tussen Menorca en Ibiza ligt. In deze regio is het een stuk rustiger dan verder naar het zuiden, bij Algerije, want dat is de kortste route van en naar de Straat van Gibraltar. Die 'snelweg-route' neemt de Den Helder niet en vaart nu met een knoop of 15 naar het zuidwesten.
09:15 uur | donderdag 28 november 2024 Ten noorden van Algerije
Gisteren voer de Den Helder ten noorden van Tunesië. Het schip is inmiddels ten noorden van Algerije, maar heeft de koers naar het noordwesten doorgezet, richting Palma de Mallorca en Valencia. Volgens de projectdirecteur is de Den Helder pas in de tweede helft van december in Vlissingen. Er staat dus vast nog veel op het programma en mogelijk blijft het schip dus nog even in de Middellandse Zee.
10:45 uur | woensdag 27 november 2024 Niet alleen
Het lijkt op dit liveblog wel alsof de Den Helder het enige marineschip(achtige) in de Med is. Dat is natuurlijk niet zo en zeker niet in het zeegebied dat het CSS nu gaat betreden. De carrier strike group onder leiding van vliegkampschip USS Harry S. Truman (Nimitzklasse) is onlangs door de Straat van Gibraltar gevaren en voer gisteren voor de kust van Marokko, waar het hoogwaardigheidsbekleders ontving. Deze schepen waren eerder in de Noordzee actief en bezochten Noorwegen. Na een oefening in noordelijke wateren, zijn de schepen nu dus in de Middellandse Zee.
Een andere interessante gast die dichter bij de Den Helder komt, is het Russische spionageschip Yantar. Dat schip voer onlangs door de Noordzee en is iets eerder via de Straat van Gibraltar de Middellandse Zee in gegaan. Het schip van GUGI ligt momenteel, als we AIS moeten geloven, in Algiers. Precies tussen de Den Helder en de Truman in.
In 2001 werd de De Zeven Provinciën bespioneerd door een Noorse onderzeeboot. Behalve de beelden, zullen ook de radaruitzendingen en het onderwatergeluid zijn vastgelegd.
Deze schepen zijn er uiteraard niet voor de Den Helder, maar het zijn natuurlijk interessante passanten. Overigens is de Den Helder dat ook: marineschepen op proefvaart zijn altijd interessant. Zeker onderzeeboten zullen hun best doen om opnames te maken. Dat overkwam de De Zeven Provinciën in 2001. Een Noorse onderzeeboot spotte het splinternieuwe fregat en maakte een filmpje. Zij waren zo vriendelijk om dat te delen. Wat onderzeeboten echter voornamelijk doen is opnames maken van de geluiden van een schip, zodat deze geluiden in hun database kunnen zodat ze zo'n schip een volgende keer op heel grote afstand kunnen herkennen. Dus wie weet was er een van de resterende Russische Kiloklasse-onderzeeboten in de Zwarte Zee op zoek naar de Den Helder of laat Algerije een van hun Kilo's een kijkje nemen. Maar NAVO-onderzeeboten zijn ook geïnteresseerd, zoals we in 2001 zagen.
08:05 uur | woensdag 27 november 2024 Dag 12: Westelijk deel Middellandse Zee
De Den Helder koerste gisteren van 12:00 tot 21:00 uur af op de haven van Valetta, Malta. Uiteindelijk lag het schip kort voor 21:00 uur op zo'n 12 km uit de kust stil. Er stonden nog meerdere op- en afstapmomenten op het programma. Dus mogelijk was dit voor een boottransfer, waarbij mensen via een RHIB of sleepboot aan of van boord gaan zonder dat het schip de haven in hoeft.
Maar dat heeft de Den Helder alweer even achter de rug. Het CSS is inmiddels in een vrijwel rechte lijn naar het noordwesten gevaren, langs Sicilië en bevindt zich vanochtend ten noorden van Tunesië. Met bijna 20 knopen passeerde het schip de Golf van Hammamet. De Golf waar Nederlandse onderzeeboten in de Koude Oorlog Russische marineschepen opzochten, om ze van dichtbij te observeren. Zo dichtbij dat in 1977 de de commandant van de Tijgerhaai een Rus zag wijzen in de richting van de vlak boven water opgestoken periscoop. Dit is uiteraard een verhaal dat is beschreven in het boek 'In het diepste geheim'. Dat is uitverkocht, maar per mail zijn nog wel de voorlopig laatste exemplaren te bestellen. Overigens begint dat boek met een passage door de Straat van Gibraltar, maar daar moet de Den Helder nog een kleine 800 zeemijl voor varen.
(Foto: CSS Den Helder/ Instagram)
16:10 uur | dinsdag 26 november 2024 Zonnig
Den Helder heeft dan misschien gemiddeld per jaar de meeste zonuren van Nederland, de Den Helder heeft vandaag zeker nog meer zon gezien. Dat blijkt ook weer uit een post van het schip op Instagram. Het was voor het eerst sinds vertrek dat de bemanning van het schip iets van de proeftocht liet zien. Op de foto is een slingerend zog zichtbaar, de slingerkoers zal ongetwijfeld met de proeftocht te maken hebben, niet met onderzeebootdreiging in het gebied.
09:51 uur | dinsdag 26 november 2024 Dag 11: Richting Malta
Niet lang nadat onderstaand bericht was gepubliceerd, kwam de Den Helder weer binnen bereik van een AIS-ontvanger. Het schip voer verder naar het zuidwesten, richting Malta. Maar niet in een rechte lijn, want ja het schip is aan het proefvaren, bovendien is het ook geen koopvaardijschip.
Over rechte lijnen gesproken. Een lezer met ervaring in de koopvaardij mailde Marineschepen.nl dat hij met enige verbazing had gelezen dat deze website sprak over een roerganger aan boord van de Den Helder. Ja, ook dit schip heeft een roerganger. Weliswaar heeft het CSS geen stuurtje zoals op de fregatten, maar een forse draaiknop, toch worden (onder andere) de roeren van het schip bediend door een roerganger. De Den Helder is een behoorlijk modern schip met apps in de cloud en digitale peilkompassen, maar kent ook nog een roerganger, een matroos Operationele Dienst Operaties. Het schip wordt gevaren door een wachtsofficier, hij of zij is verantwoordelijk voor de navigatie en het veilig varen naar de bestemming, maar de roerganger stuurt, dat doet de wachtsofficier niet (en dat doet de commandant al helemaal niet). De roerganger krijgt een koers opgegeven of krijgt roerorders.
Deze matrozen zitten overigens niet de hele dag te sturen, maar rouleren: uitkijk, roerganger en een hebben een taak in de commandocentrale. Of er wordt even helemaal niet gestuurd als op de automaat wordt gevaren. Dan is er wel een roerganger op de brug, maar deze heeft in opdracht van de officier van de wacht de orders ingevoerd. Dit doet men alleen als lang dezelfde koers moet worden aangehouden, bijvoorbeeld op de oceaan of als 's nachts volgens vastgestelde patronen in rustig vaarwater wordt gevaren. Lange stukken rechtuit varen is vrij ongewoon voor marineschepen, het sturen op de hand is dus nog de norm.
En hoe zit het met de stuurman? Die functie bestaat niet meer binnen de marine. De laatste stuurman bij de marine, dhr. L.A. Ignatius, nam precies 100 jaar geleden afscheid. Hij overleed in 1956, zo meldde de Alle Hens van mei van dat jaar.
23:55 uur | maandag 25 november 2024 Buiten bereik
Het Automatic Identification System is veelal gebaseerd op de ontvangst door stations aan de kust. Zij ontvangen de signalen die de AIS-transponders aan boord van schepen uitzenden. Sommige gebieden liggen buiten het bereik van deze stations. De schepen in dat gebied kunnen elkaar dan wel zien via AIS op hun systemen, maar via websites als Marinetraffic, Vesselfinder en Fleetmon zijn de schepen dan niet te volgen. Of alleen als er data via satelliet beschikbaar is.
Ruim 10 uur geleden kwam de Den Helder in zo'n een gebied terecht, ten westen van de zuidelijkste punt van Sicilië in het zuidelijke deel van de Ionische Zee. Het schip lag vanmiddag, rond 14:30 uur vrijwel stil en verdween toen van de AIS-systemen.
Naarmate het schip dichter bij Malta en Sicilië raakt, zal de AIS-transponder van de Den Helder weer te zien zijn. Wanneer dat zal zijn, is niet bekend. Uiteraard is er een mogelijkheid dat de Den Helder nog even in het gebied met slechte dekking vaart en dat het nog even zal duren voor we het schip weer kunnen volgen. Marineschepen mogen AIS ook uitzetten, maar de Den Helder is formeel nog geen marineschip. De Sentinel-2 L2A-satelliet heeft gisteren foto's gemaakt van het gebied en dus zal het nog enkele dagen duren voor we weer nieuwe beelden krijgen.
Dus voor nu is het even wachten.
07:55 uur | maandag 25 november 2024 Dag 10: Richting Sicilië
De (vermoedelijke) proeftochtkoerswijzigingen die de Den Helder gisteren ten zuiden van de Peloponnesos deed, heeft het schip achter zich gelaten. Inmiddels vaart het CSS met meer dan 19 knopen richting het westen recht op Sicilië af. Voor die tijd zal ongetwijfeld bijgestuurd gaan worden, de vraag is alleen: wordt het de Straat van Messina, of via het zuiden van het Italiaanse eiland? De laatste optie is gezien de huidige positie het meest waarschijnlijk.
07:35 uur | zondag 24 november 2024 Dag 9: Ten zuiden van de Peloponnesos
Nadat Kreta achter de horizon verdween, heeft de Den Helder verder koers gezet richting het noordwesten, een koers die leidt naar zuid-Italië, en/of de Straat van Messina tussen Sicilië en het Italiaanse vasteland. Een uur geleden werd echter op tegenkoers gestuurd en vaart het schip weer richting het zuidwesten.
Marineschepen varen zelden in rechte lijnen en zeker niet tijdens proefvaarten. De u-turn werd overigens pal ten zuiden van Methoni en Pylos, beide op het Griekse schiereiland Peloponnesos, uitgevoerd.
Beide plaatsen speelden een belangrijke rol in de Griekse onafhankelijkheidsoorlog zo'n 200 jaar geleden, die overigens op bloedige wijze begon in februari 1821 te Galati, het huidige Roemenië, de geboorteplaats van de Den Helder. De Griekse link met Galati is niet breed bekend, dat geldt niet voor Pylos, of beter onder de vroegere naam Navarino. De bekende zeeslag in de baai van Navarino (1827) bleek een beslissend moment in diezelfde oorlog tussen de Grieken en Ottomaanse bezetters. Een vloot van Franse, Britse en Russische marineschepen versloeg een gecombineerde Turks-Egyptische vloot. Het Russische smaldeel stond overigens onder leiding van de Nederlandse admiraal Lodewijk van Heiden.
20:45 uur | zaterdag 23 november 2024 Langzaamaan richting Nederland
De Den Helder voer sinds vorige week vooral naar het oosten op de Donau, naar het zuiden in de Zwarte Zee, het zuidwesten in de Bosporus en om de zuid in de Egeïsche Zee. Nu stuurt de roerganger voor het eerst echt koers west en gaat het schip al proefvarend en testend richting het westen van de Middellandse Zee. Kreta raakt uit zicht.
Dichterbij Nederland, maar het schip is nog lang niet in Nederland; in de tweede helft van december zal het schip de haven van Vlissingen binnenlopen. De Den Helder vaart nu bovendien (ten zuiden van het eiland Antikythera) met een snelheid die niet zo hoog lag als de dagen na vertrek uit de Zwarte Zee. Destijds moest met 19 knopen haast gemaakt worden, omdat er last minute een mogelijkheid was om brandstof te laden in Souda Bay. Meer over het programma en de afgelopen week lees je in dit dubbelinterview.
In de wateren van Kreta heeft de Den Helder lekker de ruimte. Op deze satellietfoto van gisteren is het CSS het enige schip. (Foto: Copernicus/ Sentinel)
09:05 uur | zaterdag 23 november 2024 Dag 8: Kreta
Gisteravond ging de Den Helder ten anker, vannacht werden de spreekwoordelijke vuren weer opgestookt en werd verdergegeaan met het kruisen voor de noordkust van Kreta. Ook vanochtend vaart het schip nabij Souda Bay en ten noorden van Rethymnon.
En wat doet de Den Helder nu? Die ligt ten anker nabij Souda Bay.
13:25 uur | vrijdag 22 november 2024 Bij Kreta
De inwoners van Rethymnon hebben vandaag de hele dag een bijzonder uitzicht, want de Den Helder kruist sinds vanochtend voor de noordkust van Kreta.
07:35 uur | vrijdag 22 november 2024 Weer naar zee
Het verblijf te Kreta was kort. De Den Helder heeft vanochtend om 07:00 uur Griekse tijd (06:00 uur Nederlandse tijd) het zonnige Griekse eiland, waar het kwik vandaag de 23 graden bereikt, weer verlaten. Houd Marineschepen.nl vandaag in de gaten voor veel meer over het schip!
18:55 uur | donderdag 21 november 2024 Afgemeerd te Souda Bay
Even rust voor de Den Helder het schip ligt sinds vanmiddag afgemeerd te Souda Bay, Kreta. Dit is een bekende NAVO-marinehaven en van de Griekse marine.
07:50 uur | donderdag 21 november 2024 Dag 6: Kreta!
De Den Helder houdt de snelheid er in en koerst momenteel pal naar het zuiden. Het schip is momenteel niet ver van Kreta. Het heeft er alle schijn van dat de eerste buitenlandse haven van het schip een der kretenzer havens zal zijn. Aangezien het schip ten noorden van de westkant van Kreta vaart, is Souda Bay de grootste kanshebber.
Tweede foto! Vanochtend in de Bosporus. (Beeld: Webcam Bureau voor Toerisme Istanboel, bewerking Marineschepen.nl)
En nog een toegift. (Beeld: Webcam Bureau voor Toerisme Istanboel)
23:15 uur | woensdag 20 november 2024 Met zevenmijlslaarzen door de Egeïsche Zee
Vanochtend vroeg lag de Den Helder nog in de Zwarte Zee voor de Bosporus, nu is het schip al halverwege de Egeïsche Zee. Zo ergens tussen de Griekse eilanden Skyros en Chios, om straks met de meute tussen Andros en het Griekse vasteland te koersen. Die meute vaart overigens een knoop of 9 of 10, de Den Helder tikte vanavond de 19,5 knoop aan. Met zo'n speed of advance zijn er vast afspraken die gehaald moeten worden.
Vast niet in het Kanaal van Korinthe, want hoewel dat 100 km scheelt, kan je er niet met 19 knopen doorheen. Had uiteraard de perfecte route geweest voor mooie foto's om je nieuwe schip te showen, maar de moderne mens heeft haast. En omdat het dan nog even duurt voor de Den Helder weer in de buurt van spotters is, hebben we nog wat extra beeld opgesnord, zoals je hierboven zag.
De eerste gepubliceerde foto van de Den Helder tijdens de gecombineerde proefvaart en reis. (Foto: Bosphorus Observer)
14:15 uur | woensdag 20 november 2024 Gespot in de Bosporus!
Marineschepen.nl had natuurlijk contact opgenomen met een van de spotters ter plaatse om de passage van de Den Helder vast te leggen. De Bosporus Observer stond daarom vanochtend aan een van de oevers van de rivier om de Den Helder te fotograferen, zodat we eindelijk echt beeld hebben van het zelfstandig varende CSS.
En de Den Helder? Die nadert de Dardenellen, richting de Egeïsche Zee.
10:25 uur | woensdag 20 november 2024 In de Zee van Marmara
Na het haast eindeloos kruisen voor de Bulgaarse kust, heeft de Den Helder nu de smaak te pakken. De passage door de Bosporus ging vlot en het schip stoomt nu met 18,8 knopen door de Zee van Marmara. Daarna volgen de Dardanellen en kan het straks de Turkse wateren verruilen voor de Griekse wateren als het de Egeïsche Zee doorkruist.
De Yavuz Sultan Selim-brug markeert het noordelijke deel van de Bosporus. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
07:50 uur | woensdag 20 november 2024 De Zwarte Zee verlaten
De Den Helder heeft de Zwarte Zee verlaten en vaart op de Bosporus, met 6,6 knopen, richting de Yavuz Sultan Selim-brug. Dit is natuurlijk gebaseerd op AIS-gegevens, maar het zou zomaar kunnen dat we vandaag eindelijk het eerste beeld van een varende Den Helder gaan zien.
06:27 uur | woensdag 20 november 2024 Dag 5 begint voor de poorten van de Bosporus
Van zondag tot en met dinsdagavond bivakkeerde de Den Helder aan de Bulgaarse kust. Gistermiddag werd langzaam, om het maar zo te zeggen, afgedreven naar het zuiden. Vanaf een uur of 20:00 uur Nederlandse tijd (21:00 uur Bulgaarse tijd) werd echter duidelijk richting de Bosporus gevaren. En sinds vanochtend 06:00 uur Nederlandse tijd (08:00 uur Turkije) ligt het schip vlak voor de Bosporus. De zon is net een half uur op in Istanbul, het is zonnig en 12 graden, dus mooi weer voor fotografen om de passage van de Den Helder door de Bosporus vandaag vast te leggen!
19:40 uur | dinsdag 19 november 2024 Heel langzaam naar het zuiden
Vandaag heeft het CSS vooral tracks gevaren in Bulgaarse wateren, waar het sinds zondag is. Tegen het einde van de middag werd koers gezet naar het zuiden. Sindsdien kruipt de Den Helder richting de Turkse wateren, met een knoop of 3. Geen grote veranderingen, de Bosporus is nog ver weg en het kan zomaar zijn dat morgen weer wordt teruggekeerd naar het zeegebied waar het schip vanochtend ook was.
10:59 uur | dinsdag 19 november 2024 Dag 4 begint ook in Bulgaarse wateren
We zien hetzelfde beeld als gisteren: kruisend voor de kust van Bulgarije. Af en toe worden de spreekwoordelijke vuren opgestookt en worden snelheden gehaald, volgens AIS, van 18,8 knopen.
Het zijn spreekwoordelijke vuren, want de Den Helder vaart niet op stoom, want het schip heeft een dieselelektrische voortstuwing. De vier Wärtsilä 31 dieselgeneratoren wekken stroom op en leveren die onder andere aan de elektromotoren die door GE Power Conversion zijn geleverd. Vervolgens worden de twee schroefassen aangedreven en gaat de Den Helder voorwaarts. Al is dat nog niet richting het zuiden, waar het schip toch heen zal moeten om in Vlissingen te geraken.
22:45 uur | maandag 18 november 2024 Hele dag Bulgaarse wateren
De Den Helder heeft met variërende koers en vaart de hele dag op en neer gehouden voor de Bulgaarse kust.
Waarom de Den Helder nog niet is doorgevaren richting Turkije, wordt niet bekendgemaakt. Mogelijk heeft dat te maken met dat alles in orde moet zijn voor het schip door de Bosporus gaat. In het deel van de Zwarte Zee waar de Den Helder nu is, is het relatief veilig en is het ook niet zo nauw en druk als de Bosporus.
En de Zwarte Zee blijft toch bijzonder. Zeker voor Nederlandse marineschepen, al is de Den Helder ondanks militaire bemanning formeel nog een civiel schip, want er mogen volgens het Verdrag van Montreux tijdens een oorlog geen marineschepen van niet-Zware Zee-landen door de Bosporus varen.
L-fregat Hr.Ms. Jacob van Heemskerck in 1995 te Varna (Bulgarije). (Foto: Johan van Leeuwen/ CAVDKM, via NIMH)
Ook tijdens de Koude Oorlog was de Zwarte Zee (ofschoon dat niets met het verdrag te maken had) geen gebied waar je struikelde over de Nederlandse marineschepen. Na het einde van de Koude Oorlog, bracht in 1995 Hr.Ms. Jacob van Heemskerck een bezoek aan Varna (Bulgarije). Dat was bijzonder. Later zijn meerdere Nederlandse marineschepen in de Zwarte Zee geweest. De Evertsen sloot dat tijdperk in 2021 in stijl af met een passage langs de Krim, die een hoop Russen boos maakte. Overigens was ondergetekende met de Evertsen in 2019 ook in de Zwarte Zee voor een passage langs de Krim en dat leverde deze reportage op.
Pantserdekschip Hr.Ms. Marten Harpertszoon Tromp in 1926. Het schip was in Amsterdam op de Rijkswerf gebouwd (nu Marineterrein en MEA). (Foto: Koninklijke Marine/ NIMH)
Zo'n honderd jaar geleden was de Zwarte Zee net zo bijzonder. In november 1926 voer Hr.Ms. Tromp (1906-1927) onder leiding van KTZ N.J. van Laer vanuit Constantinopel (nu Istanbul) via Varna en Constanta (Roemenië) door de Zwarte Zee. Over Varna was de commandant destijds, zo schreef hij in het Jaarboek, niet echt te spreken. "Het stadje zelf heeft, vooral nu buiten den seizoenstijd, weinig aantrekkelijks. De straten zijn zeer slecht onderhouden, amusementen voor de equipage waren er niet. Gedurende de zomermaanden schijnt er meer vertier te zijn."
De Den Helder is geen Bulgaarse haven binnengelopen, maar brengt de dagen en nachten door op zee. Daar zal de recensie van Van Laer waarschijnlijk geen rol in hebben gespeeld.
Zoek de verschillen. Deze foto van de werf van Damen in Galati is gemaakt op vrijdag 15 november. De Den Helder ligt hier aan de kade, ongeveer in het midden van de foto. (Foto: Copernicus/ Sentinel)
De Den Helder is verdwenen. Deze is van zondag 17 november (11:00 uur lokale tijd). (Foto: Copernicus/ Sentinel)
12:35 uur | maandag 18 november 2024 Even checken
Het klinkt misschien gek, maar we hadden nog steeds geen hard bewijs gezien dat de Den Helder daadwerkelijk onderweg is. Het verhaal van het vertrek is gebaseerd op een bericht van Defensie op de eigen website, maar met een foto die al eerder was genomen. De andere informatie komt van AIS, maar we hebben eerder gezien dat daar mee gesjoemeld kan worden. Nu zijn er natuurlijk meer bronnen die Marineschepen.nl heeft gesproken over de reis, maar beeld van het schip is er nog niet.
Helaas voorkwam gisteren een groep vervelende wolken dat een Sentinel-satelliet een eerste foto kon maken van de Den Helder in de Zwarte Zee. Wel wist deze satelliet de werf in Galati vast te leggen en daarop zien we in ieder geval een lege kade. Toch nog iets.
Over onderweg gesproken... het CSS houdt, volgens AIS, nog altijd op en neer voor de Bulgaarse kust in de Zwarte Zee. En doet dat een dikke tien mijl zeeinwaarts, ter hoogte van Tsarevo.
07:58 uur | maandag 18 november 2024 Dag 3: op weg naar Turkije?
Het schip dat we de komende weken blijven volgen heeft gedurende de nacht op en neer gehouden voor de Bulgaarse kust. Er is dus sinds gisteravond qua locatie, als we de AIS-gegevens moeten geloven, weinig veranderd. Daar gaat naar verwachting vandaag verandering in komen. Het zou zomaar kunnen dat de Den Helder vanavond voor de Bosporus ligt en morgenochtend de Zwarte Zee gaat verlaten en de passage door Istanbul gaat maken.
De Den Helder ligt voor de Bulgaarse kust. Positie is schets op basis van AIS, tijd is Nederlandse tijd (lokale tijd 00:15 uur). (Kaart: Openstreetmap.org)
23:15 uur | zondag 17 november 2024 Avondje Bulgaarse kust
Het CSS heeft er een Bulgaarse zondag op zitten. Nadat vanochtend om 10:40 uur lokale tijd anker op ging, voer het schip door naar het zuiden. Ter hoogte van het Bulgaarse Primorsko, was het voor vandaag rond 19:40 uur wel genoeg, afgaande op de AIS-data. De Den Helder werd stuurboorduit richting de kust gestuurd en daar heeft het de avond langzaam tracks varend doorgebracht. In totaal is het schip vandaag zo'n 100 zeemijl (185 km) dichter bij de Bosporus gekomen.
Als de Den Helder, net als gisteren, vannacht ten anker gaat, staat er voor morgen de passage door Turkse wateren op het programma. De ingang van de Bosporus ligt hemelsbreed op ongeveer 75 zeemijl (140 km) en is met de snelheid die de Den Helder vandaag haalde, makkelijk in een dag af te leggen.
De Den Helder is na een (voorlopig) laatste nachtje voor de Roemeense kust voor het eerst in Bulgaarse wateren, op weg naar de Bosporus. Positie is schets op basis van AIS, tijd is Nederlandse tijd (lokale tijd 11:30 uur). (Kaart: Openstreetmap.org)
10:55 uur | zondag 17 november 2024 Langs Bulgarije
De Den Helder is weer op pad. Opnieuw op basis van AIS-gegevens, zien we dat de Den Helder de Wärtsilä 31-diesels weer aan het werk heeft gezet, het anker heeft opgehaald en koerst heeft gezet naar het zuiden. De reis werd rond 09:40 uur Nederlandse tijd voortgezet. Daarna heeft het schip voor het eerst de Roemeense wateren verlaten en vervolgt het de reis via de Bulgaarse wateren op weg naar het exotische Vlissingen.
08:47 uur | zondag 17 november 2024 Dag 2 begint stilliggend
Afgaande op het AIS-signaal dat te volgen is via openbare websites, zagen we de Den Helder gisteren in de Zwarte Zee met 11 knopen en daarna zelfs met 18 knopen naar het zuiden varen lands de Roemeense kust. Rond 21:15 uur Nederlandse tijd (22:15 uur lokale tijd) boog het schip af richting land, ter hoogte van Mangalia. Daarna minderde het schip vaart en bracht het de nacht al bochtjes makend op lage snelheid door. Sinds vanochtend vroeg ligt het schip enkele mijlen uit de kust ten anker op de ankerplaats van Mangalia.
Defensie en Damen willen niets kwijt over de reis en proefvaart, dus er valt niets met zekerheid te zeggen over de activiteiten van de Den Helder. In den beginne was het plan om de proefvaart in de Zwarte Zee te doen. Dat zou dan niet vanuit Galati gebeuren, maar vanuit een Roemeense kustplaats om snel naar zee te kunnen en toch niet te ver te zijn van de werf. Tijdens de eerste proeftochten ligt normaliter de focus op de basis van het veilig kunnen varen: voortstuwing, manoeuvreren, navigatie. En die elementen zijn de afgelopen 24 uur uiteraard al getest en er zijn dus mijlen afgelegd.
Of de ankerplaats onderdeel is van het programma, is niet bekend. Het zou kunnen zijn dat ankeren gepland was om hierna de proefvaart nog even door te zetten in het gebied, of juist als laatste stop in Roemeense wateren om werfpersoneel nog op- of af te laten stappen. Het kan ook zijn dat er een technische oorzaak is. Tijdens iedere proefvaart komen kleine en grotere problemen aan het licht die verholpen moeten worden. Soms gaat het om honderden 'restpunten', variërend van kastdeurtjes die niet goed zijn gemonteerd tot een trillende schroefas. Afhankelijk van de ernst kan het zijn dat er direct een oplossing moet worden gevonden.
Naar alle waarschijnlijkheid wil de Den Helder zo snel als kan de Zwarte Zee uit, maar niet voordat zeker is dat de belangrijkste systemen betrouwbaar werken. Want een probleem met een roer op open zee is minder gevaarlijk dan in de drukke zeestraat van Istanbul, de Bosporus.
Het laatste beeld van de Den Helder (het langwerpige grijze object in het midden van het beeld) aan de afbouwkade in Galati, gelegen aan de Donau. (Foto: Copernicus/ Sentinel)
19:25 uur | zaterdag 16 november 2024 Na anderhalf jaar weg van de kade
Met het vertrek van vanochtend kwam ook een einde aan het verblijf aan de afbouwkade. Daar lag het schip sinds mei 2023. Op vrijdag 15 november kwam een van de Sentinel-satellieten over en maakte nog bovenstaande foto.
Inmiddels is het schip dus in de Zwarte Zee. Het vaart nu, volgens de AIS-informatie, rustigaan met een knoop of 11 in Roemeense wateren, ter hoogte van de Roemeense havenplaats Constanta.
15:15 uur | zaterdag 16 november 2024 Aangekomen in de Zwarte Zee
Het spannendste deel van de reis is uiteraard het deel in de Zwarte Zee. Het CSS verliet vandaag rond 14:00 uur Nederlandse tijd (15:00 uur lokale tijd) de Donau en voer daarmee de Zwarte Zee in, zo blijkt uit gegevens die het schip middels AIS zelf met de wereld deelt. Van de begeleiding in de vorm van de sleepboten die op de Donau meevoeren, werd afscheid genomen. Zij voeren terug.
De Den Helder beschrijft zichzelf via AIS als tanker en dat is natuurlijk niet ver van de waarheid, zeker omdat het schip nog een civiel schip is en onder de vlag van de werf Damen vaart (al is de bemanning al wel aan boord). Net als andere tankers zal het schip waarschijnlijk langs de kust naar het zuiden varen, richting Istanbul.
Maar toch. Het is voor het eerst sinds 2021 dat een dergelijk grijs schip met Nederlandse vlag in de Zwarte Zee was. De vorige was Zr.Ms. Evertsen met Britse torpedobootjager HMS Defender. Zij kregen een agressief onthaal toen ze langs de Krim voeren. Dat is men met de Den Helder nu ongetwijfeld niet van plan.
15:00 uur | zaterdag 16 november 2024 De Den Helder is vanochtend vertrokken
Vanochtend vroeg, nog voor zonsopkomst, is de Den Helder vertrokken vanuit Galati. Dat deed het spiksplinternieuwe schip uiteraard niet helemaal alleen. Tijdens de reis over de rivier de Donau werd het begeleid door twee sleepboten.
Defensie liet een jaar geleden aan Marineschepen.nl weten dat er over de proefvaart niets meer gecommuniceerd zou worden. Wel was bekend dat het schip eind 2024 in Nederland zou aankomen, maar de vertrekdatum werd geheim gehouden om Rusland niet wijzer te maken. Defensie maakte middels de eigen website het vertrek van het schip vanochtend echter zelf wereldkundig.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
