Maarten Schurink krijgt vanaf 21 augustus de ambtelijke leiding over Defensie. Schurink wordt de opvolger van Gea van Craaikamp. Dat maakte Defensie onlangs bekend. De komst van de nieuwe SG is niet de enige wisseling binnen de top van Defensie.
De vaandels van de diverse krijgsmachtdelen. Over deze militaire organisaties heeft de CDS de leiding, maar die valt weer onder de SG. (Foto: Defensie)
Voor Schurink SG werd, werkte hij tien jaar lang als gemeentesecretaris in Utrecht en Dordrecht en was hij later twee jaar voorzitter van de Raad van Bestuur van de Sociale Verzekeringsbank. Ook werkte Schurink gedurende vier jaar als Senior Consultant bij het vooraanstaande Utrechtse consultancykantoor Berenschot.
Secretaris-generaal
Over de secretaris-generaal (SG) hoor je zelden wat in de media. Deze topambtenaren blijven veelal buiten de spotlights, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een minister of bij Defensie de commandant der Strijdkrachten (CDS). De SG is echter de hoogste ambtenaar en adviseert de minister en staatssecretaris. De SG staat bij Defensie ook aan het hoofd van de Bestuursstaf, die het beleid maakt van Defensie, het departement op hoofdlijnen aanstuurt, het Defensiebudget verdeelt en de uitgaven controleert, zo schrijft Defensie.nl. De CDS geeft leiding aan het militaire deel van Defensie, maar valt onder de SG en is ook een van de weinige militairen in de top van de organisatie.
Organogram van de Bestuursstaf. (Beeld: Defensie, smaller gemaakt door Marineschepen.nl)
Veranderende organisatie
Schurink kijkt uit naar zijn nieuwe functie, zo liet hij weten op de website van Defensie: “Defensie maakt na jaren van krimp een flinke groei door vanwege de situatie in de wereld. De organisatie moet daarin meeveranderen. Ik verheug me erop daaraan mee te werken om nog beter te beschermen wat ons dierbaar is”
Maarten Schurink. (Foto: Algemene Bestuursdienst)
Gert-Jan Buitendijk, secretaris-generaal op het ministerie van Algemene Zaken en daarmee één van de hoogste ambtenaren van Nederland, was vacaturehouder (voorzitter van de selectiecommissie) voor deze functie bij de Algemene Bestuursdienst. Buitendijk zegt in een artikel van de ABD vertrouwen te hebben in Schurink: “Defensie krijgt met Maarten Schurink een ervaren SG met voor Defensie relevante kennis van zaken. Hij heeft veel kanten van het binnenlands bestuur gezien, heeft ervaring met grote uitvoeringsopgaven en verheugt zich bij te dragen aan de verandering die de organisatie aan het doormaken is.”
Kritiek op de verhouding tussen bewindspersonen en ambtenaren
Maarten Schurink gaf samen met Buitendijk begin dit jaar een uitgebreid interview in het NRC. Het is een zeldzaamheid dat een secretaris-generaal op die manier in de openbaarheid treedt. In het interview had het duo felle kritiek op de gang van zaken in de Nederlandse politiek.
Aanleiding hiervoor was een vertrouwelijke brief uit november 2022, gericht aan de secretarissen-generaal en ondertekend door vijftig leidinggevende ambtenaren. Hierin werd gesteld dat ambtenaren meer en meer in het politieke debat worden getrokken en dat ze door bewindspersonen worden gebruikt om zichzelf te profileren.
Volgens Schurink zorgen de lange formatieperiodes voor kortere regeerperiodes en worden regelmatig “irreële eisen” gesteld aan ambtenaren door bewindspersonen, omdat ze zich in kortere tijd willen profileren, zo stelt Schurink.
Doordat de vraag wie een fout heeft gemaakt steeds meer een rol gaat spelen in de Kamer ziet Schurink dat ambtenaren nu ook onderdeel zijn geworden van een afrekencultuur, terwijl deze volgens Schurink neutraal zijn en zichzelf niet publiekelijk kunnen verdedigen. Schurink roept Kamerleden dan ook op om te stoppen met het met naam en toenaam bij het politieke debat trekken van ambtenaren door Kamerleden.
Organogram van de Bestuursstaf. (Beeld: Defensie)
Meer wijzigingen civiele bestuurders
Civiele bestuurders vormen de meerderheid van die bovenste bestuurslaag bij Defensie. De afgelopen decennia hebben zij door diverse reorganisatie ook een grotere stem gekregen. Weliswaar is de hoofddirecteur personeel na vertrek van Wim Hoogendoorn eind 2022 weer een militair geworden en is bijvoorbeeld plaatsvervangend directeur-generaal beleid een militair. Toch zijn veel directeuren, ook die aan de vergadertafel met de SG zitten, burgerbestuurders.
Een deel werkt al jaren bij Defensie. Denk aan de plaatsvervangend SG Marc Gazenbeek (sinds 2015) en directeur Communicatie Wim van der Weegen (sinds 2019). In september 2022 begon Marisa Gerards als interim-directeur-generaal beleid voor waarschijnlijk een jaar. Het Direcoraat-Generaal Beleid (DGB) is een belangrijke afdeling die schakel vormt tussen politiek en uitvoering, en waar veel andere afdelingen onder vallen. Uit de begin december door de ABD gepubliceerde vacature voor directeur-generaal beleid bleek ook weer dat militaire ervaring geen vereiste is.
Sinds die vacatureplaatsing is het stil rond de directeur van DGB, maar zijn er wel andere verschuivingen binnen de Defensietop. Zo trad op 1 januari Marnix Alink via de ADB aan als directeur Juridische Zaken, Gerben Schimmel als directeur HR & Bedrijfsvoering op 1 juli en vertrekt Ellen Bien per 1 augustus als directeur Financiën en Control.
Gea van Craaikamp was SG bij Defensie van 2019 tot en met 2023. Van 2016 t/m 2019 was zij SG bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Opvolger
Schurink is op het ministerie van Defensie de opvolger van Gea van Craaikamp, die de functie vier jaar lang bekleedde. Van Craaikamp is op 1 juli aan de slag gegaan als consultant bij ABDTOPConsult bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. ABDTOPConsult is “een adviesgroep van ervaren topambtenaren”, zo schrijft de ABD.
Ze kijkt naar eigen zeggen terug op een goede periode: “Het waren 4 mooie en intensieve jaren bij Defensie, die vooral in het teken stonden van het herstel van de Defensieorganisatie. Voordat ik met pensioen ga, wil ik echter nog een keer iets nieuws doen.”
“Ik kijk er dan ook naar uit om vanuit ABDTOPConsult een bijdrage te mogen leveren bij het aanpakken van complexe maatschappelijke vraagstukken. Defensie verlaat ik met een gerust hart, wetende dat de organisatie een mooie toekomst tegemoet gaat”, aldus Van Craaikamp.
Ook Van Craaikamp bleef veelal buiten de schijnwerpers. Een van de weinige keren dat ze genoemd werd in de pers was in 2019 bij het inrichten van een taskforce nadat er ophef was ontstaan over ontoelaatbaar gedrag op de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Hier werden onder andere foto’s met verwijzingen naar nazi-Duitsland verspreid. Op verzoek van toenmalig staatssecretaris van Defensie Barbara Visser richtte Van Craaikamp de taskforce in die maatregelen moest voorstellen.
Auteur: Tobias Kappelle Tobias werkt sinds augustus 2020 als freelance journalist voor Marineschepen.nl. Daarnaast is hij vooral actief in de sportjournalistiek bij onder andere AD Sportwereld, Eurosport en Hockey.nl. Tobias studeerde Geschiedenis en Bestuurs- en Organisatiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht en deed een master Media & Journalistiek aan de Erasmus University Rotterdam.
