Een groeiende marine, het klinkt gek in een tijd dat plannen voor vervanging van schepen steeds wordt uitgesteld en de 'extra' tanker is natuuurlijk gewoon de verlate vervanging van de Zuiderkruis. Toch neemt de vloot in omvang toe. De gemeente Den Helder, de marine en de provincie Noord-Holland gaan onderzoeken hoe de toegang kan worden verbeterd en de marine voldoende kaderuimte kan houden.
De Nieuwe Haven. De Moormanbrug, die stamt uit 1954, is omcirkeld. Door het verplaatsen van de brug richting het sluizencomplex kan maximaal 1250 meter kade vrijkomen, waarvandaan schepen rechtstreeks naar zee kunnen. Die kade aan het Nieuwe Diep is mogelijk niet echt geschikt voor marineschepen in verband met de veiligheid. De schepen zouden dan een openbaar stukje water liggen, waardoor zij onbeschermd zijn tegen terroristen, kikvorsmannen, etc. (Foto: Google)
De twee grootste pijnpunten als het om de Nieuwe Haven gaat is de beschikbare kaderuimte en de toegang naar het haventerrein. Afgelopen zaterdag baarde vertrekkend burgemeester van Den Helder Koen Schuiling enigszins opzien door tijdens een bezoek van de commissaris van de Koning in Noord-Holland te stellen dat de Moormanbrug het beste verplaatst kon worden.
Dat er over de toegang naar de Nieuwe Haven wordt nagedacht, was al iets langer bekend. Commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal Rob Kramer schreef in de Alle Hens van augustus: "dit jaar wordt gestart met het verbeteren van de toegang tot Marinebasis Den Helder, door een verbreding van wegen en het verplaatsen van de toegangspoort. Hiermee worden beveiliging en doorstroming verbeterd. Dit najaar eerst de Moormanbrug (start verwacht op korte termijn), volgend jaar de Zuidpoort."
Kramer sprak dus niet expliciet over het verplaatsen van de Moormanbrug, Schuiling wel. "De Moormanbrug is afgeschreven. Tegen de tijd dat alle procedures zijn doorlopen, is de brug helemaal afgeschreven. Haal ’m eruit, dan ligt er 1400 meter kaderuimte voor het oprapen," tekende het Noordhollands Dagblad op uit zijn mond.
Er zouden dan meerdere problemen in een keer zijn opgelost. De brug is niet alleen oud, maar is ook te smal voor het verkeer van en naar de Nieuwe Haven. Daarnaast volgt het vakantieverkeer naar de Texelse boot de route over de N250 door de stad langs de brug, dat zei loco-burgemeester Kees Visser maandag in het Noordhollands Dagblad.
De marine zoekt echter ook meer kaderuimte, 1400 meter om precies te zijn. Volgens Visser omdat de marineschepen steeds langer worden en de Kustwacht twee extra schepen krijgt. De marineschepen moeten vaker, aldus Visser in een tweet, achter elkaar liggen in plaats van naast elkaar in verband met munitie-opslag. "Daarnaast is er een ambitie om de defensiebegroting verder te laten groeien naar 2%. Anticiperen op die ontwikkeling en qua timing de investering in een brug nu meenemen niet raar."
Het totale aantal marineschepen sinds 1946 t/m 2030. Er zijn geen uitbreidingsplannen van de marine bekend, ook niet voor na 2030. De komende tijd moeten vooral veel schepen worden vervangen. De lichte golfbewegingen in de jaren '20 ontstaan door in- en uitdienststellingen van schepen. Meer op de pagina 'Marine in cijfers'. (Beeld: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De marine gaat maar een beetje groeien
Hoe zit het nu met die groeiende marine? Dat valt het komende decennium wel mee. Er is immers geen enkel concreet plan bekend over uitbreiding van het aantal schepen. En als er een plan komt, zal het jaren duren voordat er iets merkbaar zal zijn. De schepen die de komende jaren zullen instromen zijn alleen vervangers, ook het nieuwe bevoorradingsschip Zr.Ms. Den Helder.
De schepen worden wel langer. De M-fregatten zijn 122 meter, de vervangers ongeveer 145, de nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen zullen 81 meter worden, de huidige zijn 51,5. Met zes mijnenbestrijdingsvaartuigen is dat een behoorlijke toename, maar die schepen liggen vooral in België. Ook de onderzeeboten kunnen iets langer worden. Voor de volgende grote vervanging zullen we moeten wachten op de aflosser van Zr.Ms. Rotterdam, nu voorzien in 2030.
Steeds langer
Om er een beetje een beeld van te krijgen, kunnen we kijken naar de totale lengte van de vloot sinds 1946 t/m 2030. Als we alle huidige Nederlandse marineschepen achter elkaar zouden leggen, wordt dat een slinger van 2,7 kilometer. In het magische jaar 1956 was die totale lengte bijna 8,2 km, met 132 schepen. Maar toen lag de vloot verspreid over meerdere havens. Kijken we naar 1996 (toen de marine al veel meer geconcentreerd in Den Helder was), was de lengte van de vloot 4,5 km en had de KM 53 schepen. Toen paste het ook in Den Helder.
De totale scheepslengte van de Nederlandse vloot was in 1956 8,16 km. Samen met het aantal schepen nam het sindsdien af. De komende jaren neemt het wel iets toe doordat de vervangende schepen iets langer zijn. (Beeld: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Gemiddeld genomen worden marineschepen sinds de jaren '70 alleen maar langer, het aantal bemanningsleden per schip neemt echter af. (Beeld: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Al is het in theorie mogelijk dat er in de jaren '30 uitbreiding volgt, we zijn nog ver verwijderd van die 4,5 km. Maar met de huidige vervangingsplannen (inclusief geschatte lengte van de vervanger van Zr.Ms. Rotterdam en nieuwe onderzeeboten), neemt de totale lengte toe met 500 meter naar ongeveer 3,2 km. Voordat de marine op het niveau van 1996 komt, moeten ook de vervangers van de Mercuur en de Hydrografische Opnemingsvaartuigen significant langer worden. Het zou goed kunnen dat de vervangers van de LCF'en helemaal niet langer worden en dat de vervangers van de LPD's juist kleiner worden. Zonder een stuk of zes extra schepen van 150 meter zal de marine niet over de 4,5 km gaan. In het huidige politieke klimaat moet er nog heel wat gaan gebeuren, voor die aantallen worden gehaald.
Een kanttekening is wel dat de lengte van de vloot van 1996 niet helemaal te vergelijken is met de lengte van nu of straks. Want de gemiddelde lengte per schip is ook toegenomen. Het gevolg is dat de steigers minder efficiënt gebruikt kunnen worden, zeker als schepen niet meer naast elkaar mogen liggen. Daarnaast komen er wel degelijk meer schepen in de haven door de uitbreiding van de Kustwacht.
Maquette van de Nieuwe Haven uit de jaren '50. Links de Moorman brug. Opvallend is dat er mogelijk een extra steiger (stippellijn vooraan) is overwogen. Die zou gelijk 500 meter kade toevoegen. Bij de steigers meer naar links (12 t/m 17) staat vermeld dat de maximale scheepslengte 130 meter is. Zie hier het origineel. (Foto: NIMH/ Koninklijke Marine)
De Nieuwe Haven in mei 1988. De marine had toen 56 schepen, met een totale scheepslengte van 4,5 km en 17.000 m/v militair personeel. Op deze foto zijn elf fregatten te zien, twee bevoorraders, een onderzeeboot, een torpedowerkschip, drie mijnenjagers, een hydrografisch opnemingsvaartuig en wat duikvaartuigen. Links de Moormanbrug. (Foto: NIMH/ Koninklijke Marine)
Minder marinepersoneel, maar wel meer in Den Helder
De drukte van en naar de Nieuwe Haven heeft niet zoveel te maken met het aantal marineschepen, meer met marinepersoneel werkzaam op de marinebasis. Hoewel de marine qua personele aantallen ongekend klein is (9.900 burgers en militairen, waarvan 7.700 militairen in 2018), was het marinepersoneel in het verleden meer verspreid over het land. Vlissingen, Den Haag, Rotterdam (Onderzeedienst en deels Korps Mariniers), Hellevoetsluis, Oegstgeest en Amsterdam hebben marinepersoneel zien vertrekken. Een belangrijk deel daarvan ging naar de Nieuwe Haven. Volgens het Noordhollands Dagblad werken momenteel 7.000 mensen bij de marine in Den Helder, de overgrote meerderheid dus.
Aan de andere kant is de vraag in hoeverre het aantal personeelsleden van de marine de komende tijd zal stijgen. Los van de wervingsproblemen, zint de marine op steeds kleinere bemanningen. Dus de drukte bij de poort zal bij een uitbreiding niet evenredig toenemen.
Liefst zo snel mogelijk
Eerder werd in dit artikel gesproken over verbreding van de Moormanbrug. Woensdag sprak Marineschepen.nl met loco-burgemeester Visser over de ideeën. Visser zei dat met de verbreding van de Moormanbrug de breedte van de doorgang voor schepen wordt bedoeld. "De brug is oud en kan vernieuwd worden, daar is geld voor. Maar tegelijkertijd willen we het gebied rond de TESO opknappen en wil de provincie de sluizen aanpakken. We kunnen er afzonderlijk morgen mee beginnen, maar laten we dit samen oppakken en er integraal naar kijken. Want ondertussen zoeken we ook een plekje voor de betonning van Rijkswaterstaat, is er geld voor de Kustwacht, kijken we ook naar het gebouw Buitenveld. Het gaat om grote bedragen, dus willen we een integrale aanpak."
"Het liefst willen we dit zo snel mogelijk doen. Maar eerst zullen we met elkaar om de tafel gaan zitten, dan is er tijd nodig voor vergunningen en er moet ruimte zijn voor bezwaren van omwonenden of bedrijven," zegt Visser.
Wat de gemeente, de provincie en de marine gaan beslissen, zullen we dus hopelijk binnenkort horen. Een oplossing voor het tekort aan kaderuimte en drukte op de brug is in ieder geval veel varen en ook daar wordt aan gewerkt.
Marineschepen.nl kon dinsdag de Koninklijke Marine niet bereiken voor commentaar.
