Marineschepen.nl
 
   
 

Marine kwetsbaar met oude fregatten en twee onderzeeboten


Door: Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 06-05-2022 | Laatst aangepast: 06-05-2022


Over zo'n vijftien jaar heeft Nederland een nieuwe vloot, met nieuwe onderzeeboten, nieuwe luchtverdedigingsfregatten en nieuwe onderzeebootbestrijdingsfregatten. Als het goed gaat. Maar voor dat zover is, zal de Nederlandse vloot eerst door een flinke dip heen moeten.

Tromp
Zr.Ms. Tromp, een LCF. De radarplaten in de hoekige mast vormen de APAR, de zwarte radar achterop is de SMART-L. Deze laatste wordt nu vervangen op de LCF'en. (Foto: Defensie)

Afgelopen vrijdag schreef staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat dat twee Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) eind jaren '20 nieuwe luchtverdedigingsraketten krijgen en de benodigde radar. De andere twee LCF'en krijgen dat niet, want op het moment dat zij die nieuwe radar zouden kunnen krijgen, worden ze al bijna vervangen.

Miljoenen uitgeven aan een schip dat twee jaar later wordt afgedankt, dat is niet verstandig. In de basis een logisch besluit.



Slagkracht gehalveerd
Toch is deze ontwikkeling dramatisch. Want een maand eerder besloot Van der Maat om twee onderzeeboten uit de vaart te moeten nemen, omdat de nieuwe boten zo laat komen.

Daarmee is dus in één maand bekend geworden dat de slagkracht van de Nederlandse vloot eind van dit decennium gehalveerd wordt. Tien jaar geleden konden de LCF'en en de onderzeeboten zich nog rekenen tot het neusje van de zalm binnen de NAVO, maar die status raakt Nederland kwijt.

Aan het eind van dit decennium zal de 'oorlogskern' van de Nederlandse vloot bestaan uit twee gemoderniseerde LC-fregatten.
De twee andere LCF'en mogen alleen opereren in relatief veilige wateren. Als de twee nieuwe ASW-fregatten tegen die tijd worden opgeleverd, zijn ze nog niet inzetbaar. Of de twee resterende Walrusklasse onderzeeboten tegen die tijd nog hoog in het geweldspectrum kunnen opereren, is maar de vraag.

MCM
Mijnenbestrijdingsvaartuig dat momenteel wordt gebouwd. Een belangrijk onderdeel van de toekomstige vloot, maar behoort niet tot de 'combatants'. (Beeld: Naval Group)

Decennium van zwakte
Begin jaren '30 zullen nieuwe eenheden aan de vloot worden toegevoegd. Die komen bij de nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen en de nieuwe tanker. De ASW-fregatten, nieuwe onderzeeboten en de vervangers van de LCF'en zijn niet direct inzetbaar, dat is vaak pas na een jaar of enkele jaren.

In 2016 schreef Marineschepen.nl daar het artikel Decennium van zwakte over, een periode van ongeveer 2025 tot 2035.



Veilige wateren
Terwijl de vernieuwing van de Nederlandse vloot langzaam gaat, gaat de dreiging snel. Defensie erkent dat zelf natuurlijk ook. Van der Maat schreef vrijdag: "Moderne antischipraketten zorgen voor de meeste dreiging. Deze raketten zijn zeer snel, tot enkele malen de snelheid van het geluid, en ze kunnen onvoorspelbare vluchtprofielen uitvoeren." De huidige ESSM-raketten van de LCF'en zijn "daar steeds minder" voor geschikt, schreef Van der Maat. Dat is overigens niets nieuws, minister van Defensie Hennis schreef in 2013 al aan de Kamer dat de ESSM niet mee kon met de modernste tegenstanders.

De enige keuze die Defensie resteert is de niet-gemoderniseerde fregatten uit de buurt te houden van dergelijke dreigingen: "Als er geen dreiging van moderne antischipraketten is, dan kunnen deze [niet-gemoderniseerde] LC-fregatten de taken uitvoeren."

Dus de schepen kunnen "stationsschip in de West of op de Noordzee" worden, zo schreef Van der Maat.

Daar kleven meerdere problemen aan.

Yakhont
De Russische Yakhont, de exportversie van de Oniks. Een supersoon (Mach 2-3) antischipkruisvluchtwapen dat verkocht is aan onder andere Indonesië, Syrië en Vietnam. (Foto: Boevaya mashina/CC BY-SA 4.0)

6.000 nieuwe antischipraketten
Het is een mooi uitgangspunt om schepen alleen in veilige wateren in te zetten (zo is dat ook bij de patrouilleschepen bedacht), maar die heb je niet altijd voor het uitkiezen. Een oorlog kan je ook overkomen, vraag het Oekraïne.

In 2020 schreef analist Bob Nugent in het blad European Security & Defence dat de verwachting is dat tot 2040 zo'n 6.000 antischipraketten worden verkocht. Tweederde daarvan zou voor rekening komen van landen als China, Rusland, Iran en Noord-Korea. Ook worden 400 nieuwe kruisers, torpedobootjagers en fregatten verwacht. Dat was nog voor de oorlog tussen Oekraïne en Rusland.

Onder die 6.000 antischipraketten zullen ook veel wapens zijn die tot een nieuwe generatie behoren. Alleen al de aanbesteding voor de vervanger van de Harpoon in Nederland liet zien dat er behoorlijk wat gebeurt op die markt. Saab, MBDA, IAI, Kongsberg en Rafael bieden nieuwe antischipraketten aan. Maar ook in Zuid-Korea en de Verenigde Arabische Emiraten wordt gewerkt aan nieuwe antischipkruisvluchtwapens.


Ondertussen heeft Rusland de hypersone Zircon ontwikkeld, heeft het Turkse Roketsan een eigen antischipraket geïntroduceerd en slaagt China er in om meerdere types nieuwe geavanceerde antischipraketten te bouwen.

Dat is nog los van bestaande supersone antischipwapens zoals BrahMos uit India en Rusland en Kalibr uit Rusland (die geëxporteerd wordt onder de naam Klub).

En dan is er natuurlijk het Oekraïense Luch dat de Neptune introduceerde, waarmee een jaar na ingebruikname de Moskva werd gekelderd.

Al deze bedrijven willen die wapens niet alleen voor de marines in hun eigen land maken, maar willen ook exporteren. Zo kunnen Westerse antischipraketten gebruikt worden tegen NAVO-marines (zie de Falkland-oorlog toen Argentinië Franse Exocets op Britse schepen lanceerde en Irak in 1987 Exocets op een Amerikaans fregat schoot.)

De nieuwe wapens zijn soms sneller, slimmer en lastiger uit te schakelen. Sommige maken daarbij gebruik van de nieuwste technologieën. Er zijn al allerlei technieken om het een schip zo moeilijk mogelijk te maken, en dat worden er alleen maar meer. Raketten komen op een schip af in een zigzagpatroon (Russische Kalibr), of maken spiraalvormige manoeuvres, andere komen recht van boven (Zircon). Weer andere (zoals de Russische Switchblade, de RBS 15 van Saab en de Exocet) zijn in staat om op een radar- of ECM-uitzending af te gaan.

De ESSM Block 1, waar Van der Maat het over had, zijn niet ontwikkeld voor de nieuwste dreigingen. Wel de ESSM Block 2 en de nieuwe SM-2 die ook is besteld.

Maar de komende jaren vaart de marine nog wel met een M-fregat dat een luchtverdediging heeft dat volledig gebaseerd is op de voorloper van de ESSM; de NATO Sea Sparrow uit de jaren '70. En hoewel de LCF'en juist voor snelle, laag vliegende dreigingen zijn ontworpen, moeten zij ook regelmatig worden gemoderniseerd om bij de tijd te blijven.

Moskva
Foto van de Moskva, Slavaklasse, op 15 april.

Te gevaarlijk voor marineschepen?
Op sociale media was de ondergang van de 40 jarige kruiser aanleiding om te twijfelen aan de toekomst van oorlogsschepen in het algemeen en kruisers in het bijzonder.
Dat is niet terecht. Antischipkruisvluchtwapens vormen een grote bedreiging voor marineschepen. Die dreiging is er al sinds de jaren '60. Het idee van het LCF vindt z'n oorsprong in de jaren '80 en het schip werd in de jaren '90 speciaal ontwikkeld om veel snelle, laag vliegende raketten uit te kunnen schakelen. Het LCF gebruikt de SM-2 voor verdediging op grote afstand, de ESSM voor dichterbij en kanon en Goalkeeper als laatste redmiddel, naast het gebruik van storingsmiddelen (Elektronische Oorlogvoering).

Het probleem is echter dat terwijl er steeds antischipraketten met nieuwe technologiën op de markt komen, de Nederlandse fregatten slechts eens in de tien jaar gemoderniseerd worden en vervangers te laat komen. De sensoren en de wapensystemen van de Moskva waren helemaal niet gemoderniseerd. De ondergang van de Moskva bewijst vooral dat te lang doorvaren met verouderde schepen levensgevaarlijk kan zijn.

Thales
Weergave van de radarbundel van het testmodel van de SMART-L MM/N vanuit Hengelo in 2017. De witte icoontjes zijn satellieten. De bundel heeft een bereik van 2.000 km en kan dus raketten ter hoogte van Spanje, Noord-Griekenland, in beeld brengen vanaf de Noordzee. (Beeld: Thales)

BMD-investering kwijt?

Vanaf wanneer acht Defensie de ESSM en APAR te verouderd om nog ingezet te worden in een omgeving met moderne antischipkruisvluchtwapens? Is dat 2027, als toevallig de nieuwe APAR beschikbaar komt? Er zijn immers al veel supersone antischipkruisvluchtwapens.

Stel dat Den Haag er toch in slaagt om de twee LCF'en 'uit de kinken' te houden. (Het is natuurlijk een mooi gezicht, zo'n LCF in het Caribisch gebied, al hebben we daar de patrouilleschepen voor.) In de LCF'en is wel voor miljoenen geïnvesteerd om ze geschikt te maken om de verdediging tegen ballistische raketten (BMD).

Zestien jaar geleden werden de eerste tests bij Hawaï gedaan om van een LCF een BMD-schip te maken. Op dit moment worden de schepen voorzien van de nieuwe SMART-L M/NN, een splinternieuwe volledig digitale radar die ballistische raketten in de ruimte op 2.000 km afstand kan zien. Een van de meest geavanceerde radars binnen de NAVO.

Die is niet bedoeld om drugstransporten op te sporen.

Ook worden de vier LCF'en voorzien van het nieuwste 127mm kanon van Leonardo. Ook dat wapen is niet nodig op de Noordzee.

Vooral de BMD-capaciteit die nu wordt toegevoegd maakt het LCF een bijzonder schip binnen de NAVO, en tegelijkertijd een gewild doelwit voor een tegenstander. De vraag is daarom wat de ambities zijn van Defensie als het gaat om BMD, gelet op de veroudering van de zelfverdediging van de schepen.

Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.




Of scan deze QR-code met je telefoon.
QR

Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.

Mammoettanker
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Zijn het ordinaire bezuinigingen, zoals iemand schreef in de reacties op Marineschepen.nl? Nee niet direct, maar indirect wel.

Sinds de jaren '90 heeft de Nederlandse regering jarenlang op de rem getrapt als het gaat om Defensie. De laatste keer was de bezuiniging van kabinet Rutte in 2011. Die bezuinigingen zijn voor nu verleden tijd, maar Defensie is een mammoettanker en remt nog steeds af.

De daaropvolgende regeringen hebben weliswaar langzaam de rem losgelaten, maar het gaspedaal wordt nu pas voorzichtig ingedrukt.

Met een levensduur van 25 tot 30 jaar, had de Walrusklasse ergens rond 2015-2020 vervangen moeten worden, de M-fregatten in 2025-2030 en de LCF'en in 2026-2031.
De nieuwe APAR Block 2 wordt nu ontworpen voor de vervangers van de M-fregatten, waarvan de vervanging jaren te laat is begonnen.

De problemen worden dus veroorzaakt door oude bezuinigingen en trage investeringen.

Van Speijk
M-fregat Zr.Ms. Van Speijk lanceert een NATO SeaSparrow missile (NSSM). Indrukwekkend om te zien, maar de raket is ontworpen in de jaren '70 en al lange tijd niet meer geschikt voor moderne dreigingen. Deze schepen worden vanaf 2028 vervangen door de ASW-fregatten. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Oplossing?
Een oplossing lijkt niet direct voorhanden zolang de nieuwe APAR echt nodig is voor de nieuwe ESSM. Het is voor de marine daarom van groot belang dat de vervanging van de LCF'en voorspoedig verloopt en dat de marine niet veel langer hoeft door te varen met half-gemoderniseerde fregatten.

Vertraging van het project ligt echter op de loer. De vervanging van die schepen heeft, zoals altijd, de nodige uitdagingen te overwinnen. De samenwerking met Duitsland maakt de vervanging van de schepen nog lastiger.

"Rest ons te hopen dat er geen enge dingen gebeuren in de wereld waar we op moeten reageren", schreef ondergetekende destijds in het artikel over het 'Decennium van zwakte'. Helaas lijkt die periode ook echt te gaan aanbreken, het is zaak om die zo kort mogelijk te houden.



comments powered by Disqus


Marineschepen.nl

Contact

Over deze site

Adverteren

Doneren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

LinkedIn

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Nieuwsoverzicht

Gerelateerde artikelen

Helft LCF'en gemoderniseerd

Wat er mis gaat bij vervanging onderzeeboten