Met een druk op een virtuele knop startte commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal René Tas vanochtend een filmpje van de tewaterlating van het eerste Nederlandse mijnenbestrijdingsvaartuig, de Vlissingen. De tewaterlating had al enkele weken terug plaats in Lorient, maar vandaag stond de viering van deze mijlpaal op het programma in Concarneau. Ook de Vlissingen zelf was van de partij, want dit schip wordt in Concarneau afgebouwd.
De Vlissingen aan de kade in Concarneau, Bretagne. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Vele genodigden uit Nederland, België en Frankrijk waren bij de ceremoniële tewaterlating van de Vlissingen. De genodigden hadden vanuit de volle tent na de druk op de knop niet alleen zicht op het podium, maar dankzij wegschuivende wanden ook op de Vlissingen. Het ene moment lag de toekomstige aanwinst badend in zonlicht en het volgende moment gutste het regenwater over de pas geschilderde scheepshuid.
Trots
Het zou een trots moment zijn, had CEO van Naval Group Pierre-Eric Pommellet eerder gezegd in een korte persbriefing vooraf. Naval Group vormt samen met Exail het consortium Belgium Naval & Robotics, en is verantwoordelijk voor de bouw van het schip. "We deliver power at sea", herhaalde Pommellet de slogan van Naval Group. "Het is een moment van trots als je weet dat je die power, die klanten nodig hebben voor de toekomst, gaat leveren."
Een volle zaal tijdens de ceremonie. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Pommellet complimenteerde de Belgische en Nederlandse opdrachtgevers ook. "In 2019 werd het contract getekend", zei hij. "Destijds kozen de Belgische en Nederlandse marines voor een nieuw concept, gebaseerd op het ruimen van mijnen op afstand met drones. Het is een erg innovatief programma. Ik moet zeggen dat we erg onder de indruk zijn van hoe zij geanticipeerd hebben op de toekomst." Pommellet benadrukte dat veel van die ontwikkelingen nu in en rond Oekraïne zichtbaar zijn en noemde het concept "visionair".
CEO van Naval Group Pierre-Eric Pommellet op het podium. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De visionaire keuze van België en Nederland levert Naval Group meer op dan twaalf schepen, want de Franse werf mag er mee de markt op. Eerder werd bekend dat ook Frankrijk zich heeft aangesloten bij het programma, weliswaar met een aangepast ontwerp.
Op de vraag of er meer landen geïnteresseerd zijn, antwoordde Pommellet met grote glimlach: "Ja. De volgende vraag is waar komt die interesse vandaan? Absoluut overal. Het Midden-Oosten, maar ook in Azië is men geïnteresseerd en in Noord-Europa. Alle landen kijken nu naar wat België en Nederland gaan doen en wat zij laten zien zal hen overtuigen, want zoals ik al zei is het concept erg innovatief."
Volgende mijlpaal
Voor de rest van de wereld overtuigd is, zullen de schepen moeten gaan varen. De Vlissingen ligt nu in het water, maar de Oostende is nog verder en wordt helemaal in Concarneau gebouwd. Om alvast kennis te maken met de nieuwe capaciteit mochten genodigden aan boord van het Belgische schip voor een rondleiding. Ook de pers kreeg een tour, verzorgd door programmadirecteur van het mijnenbestrijdingsprogramma Eric Perrot, werkzaam bij Naval Group.
Ook op het dek voor de brug is veel ruimte. Links de brug. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Eenmaal in het schip is het nog lastig om ruimtes te herkennen. Overal hangen kabels, wordt gelast en moeten nog wanden worden geplaatst. De eerste ruimte die duidelijk herkenbaar is, is de garage voor de drones. Tussen de enorme klapdeuren aan weerszijden van het schip bevindt zich namelijk een grote en vooral hoge ruimte waar straks de varende drones (USV's) liggen, waar ze onderhouden zullen worden en voorzien zullen worden van onderwaterdrones die zij meenemen de mijnenvelden in.
Hier komen de hutten voor de officeren. De alimuniumkleurige hokjes zijn de wc- en douchecabines die straks onderdeel zullen uitmaken van deze hutten. (Foto: Defensie)
In de kombuis worden de eerste machines geplaatst en een dek hoger zijn de modules voor de wc's en douches voor de officiershutten duidelijk zichtbaar. Weer een hoger bevinden zich de brug, radiohut en commandocentrale. Opvallend aan die ruimtes is dat deze dekken verend zijn opgesteld. Want hoewel deze schepen buiten het mijngevaarlijke gebied moeten blijven, valt niet uit te sluiten dat ze toch door een mijn worden getroffen. Het verende dek vangt dan de klap op, zodat de schade aan mens en machine geminimaliseerd wordt. Overigens hebben de schepen ook een eigen sonar om mijnen te kunnen opsporen en ontwijken, bovendien is er gewerkt aan onder andere geluidsreductie zodat ze minder goed herkend worden door slimme mijnen.
Na een steile afdaling vanaf de valreep, is weer goed te zien hoe groot de schepen zijn. Veel groter dan de huidige mijnenjagers. Maar ook iets groter dan aanvankelijk gepland.
Het is hoog water en de Oostende ligt bovendien hoger in het water dan als alles aan boord is, maar toch, deze schepen zijn groot voor mijnenbestrijdingsvaartuigen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Proeftocht in 2024
Vergeleken met het oorspronkelijke ontwerp is de romp van de Belgische en Nederlandse mijnenbestrijdingsvaartuigen namelijk verlengd. In de beginperiode van het project werd met hulp van de toenmalige Defensie Materieel Organisatie (nu COMMIT) ontdekt dat er een stabiliteitsissue was in het ontwerp, waarna de schepen 1,60 meter langer werden gemaakt.
"We hebben de achterzijde van het schip verlengd", zegt Perrot. Daarmee losten de ontwerpers nog een probleem op. "Het schip was van binnen ook te vol, dus we hadden meer volume nodig, maar inderdaad moesten het iets verlengen in verband met stabiliteit."
De Vlissingen gezien vanaf de Oostende. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Die wijzigingen zijn enige tijd achter de rug en men richt zich dan ook op de volgende mijlpalen. "We zijn op de Vlissingen begonnen met de outfitting", zegt Perrot. "We leggen nu kabels, plaatsen hutten en daarna wapens en radars. De grootste systemen zijn al aan boord, zoals de motoren en dieselgeneratoren. Deze systemen worden in de inbedrijfsstellings-fase opgestart, het gaat dan onder andere om de motoren, brandsstofsystemen en airconditioning. Dat moet gedaan worden voor de eerste tests, de acceptance trials. En tegelijkertijd starten we met de missiesystemen zoals de sensoren, wapensystemen voor de mission system acceptance trials."
"In het derde kwartaal van 2024 start de proeftocht vanuit Concarneau", zegt Perrot. Daar zal Naval Group een civiele bemanning voor inhuren die het schip zal besturen, vanuit Nederland zullen dan enkele sleutelfunctionarrissen aan boord zijn.
Illustratie van de uiteindelijke schepen. (Beeld: Defensie/ Naval Group)
Zes nieuwe schepen, maar met veel grotere capaciteit
De nieuwe schepen zijn een grote stap voor de Mijnendienst. In de eerste plaats door de afmetingen. "Het zijn grote schepen", zegt kapitein ter zee Eric Toebast, voormalig Groepscommandant Mijnendienst, nu de Nederlandse projectleider. "Dat komt eigenlijk door die LARS [launch and recovery system, ofwel het systeem om de drones mee te lanceren of aan boord te hijsen]. Het zijn een varende launch and recovery-platformen. Zij moeten boven en onder watere varende en vliegende drones kunnen lanceren, terwijl ze relatief stil moeten liggen. Daarnaast willen we voor de bemanning iets meer ruimte hebben dan we nu hebben op de mijnenjagers, waar mensen met maximaal acht personen in een verblijf slapen."
De Mijnendienst krijgt niet alleen een veel groter schip. "Krijg je nieuw fregat dan krijg je schip met een moderner wapensysteem er op. Dan verandert er minder dan nu bij de Mijnendienst. Dat is niet de eerste keer, de stap van mijnenvegen naar mijnenjagen was ook heel groot. Nu gaan we weer een stuk verder. Je gaat als bemanning niet door het mijnenveld en laat de systemen het werk doen. Het wordt veiliger voor de de bemanning, maar het mijnenruimen gaat ook sneller."
De Vlissingen wordt naar Concarneau gesleept voor de afbouw. (Foto: COMMIT)
"Met de huidige mijnenjagers moet je van mijn naar mijn om ze te ruimen. Dat doe je met 2 knopen, zo'n 4 km/uur, en moet je ieder contact onderzoeken", zegt Toebast over de huidige methode waarbij de mijnen veelal door de sonar onder het schip moet worden gedetecteerd. "Met het nieuwe concept kan je veel meer systemen inzetten en in no time een heel gebied in kaart brengen. Wat zijn de mine like contacten en waar is het vrije gebied? Dat kan je snel aan de schepen doorgeven en kan je je concentreren op de mijnen die nog in de weg liggen."
"We krijgen wel zes nieuwe schepen, maar de sensorcapaciteit is vele malen groter."
"Ook het bemanningsconcept verandert", zegt Toebast. "We hebben ook extra specialisten nodig. Er zijn meer netwerken en om die draaiende te houden heb je daar technici voor nodig. Of om met de Skeldar, de vliegende drone, te opereren."
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Samenwerkend geheel
Terwijl in Frankrijk en Roemenië wordt gebouwd aan de schepen, wordt in Oostende gewerkt aan de mijnenbestrijdingstools, de drones, die de schepen moeten inzetten. Uiteindelijk moeten die samenwerken. "Dat is natuurlijk het grootste risico en vandaar dat we de samenwerking zijn aangegaan met Belgium Naval & Robotics en niet een aparte samenwerking zijn aangegeaan met Exail of Naval Group en de integratierisico's voor jezelf nemen. B&R is verantwoordelijk voor de totale integratie. Ja, die integratie is ingewikkeld. Maar die integratie wordt nu al in containers getest, voor alles aan boord komt."
Ons eerste nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuig, De Vlissingen ????, is te water! Vandaag ook een sneak preview aan boord van het zusterschip, de Oostende????. State of the art schepen die straks de @kon_marine, ????en ???? komen versterken voor veiligheid op en vanuit zee. pic.twitter.com/KFHJJkrg7r
Meer dan alleen mijnenbestrijding
"Mijnen zijn niet weggeweest", benadrukt vice-admiraal Tas na afloop van de ceremonie. Op de achtergrond de Vlissingen. "Het is vreselijk eenvoudig om mijnen te produceren, nog eenvoudiger is het om mijnen te leggen. Ook een koopvaardijschip zou mijnen kunnen leggen. We moeten echt scherp blijven op de mijnendreiging."
"In de Zwarte Zee hebben Rusland en Oekraïne mijnen gelegd. Sommige liggen op de bodem, andere drijven onder het wateroppervlak aan een ankerketting. Sommige zijn losgeslagen en drijven los. Zijn er niet veel, maar je zou er maar tegenaan varen. Afgezien van dat het gevaarlijk is, gaan ook verzekeringspremies sky high."
VADM Tas in gesprek met Pommellet en de commandant van de Belgische Marine vice-admiraal Tanguy Botman. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen worden niet alleen ingezet om mijnen te bestrijden. "We doen nu ook meer dan dat", zegt Tas. De route naar Rotterdam moet mijnenvrij zijn en blijven en Nederlandse schepen worden ingezet bij NAVO-eskaders. "En bij gelegenheid kan je ook een keer andere dingen doen, denk aan een patrouille." Of in een ander gebied mijnenruimen, zoals in de toekomst in de Zwarte Zee, zegt Tas.
Ook als er verdachte gebeurtenissen zijn op de Noordzee, kan een mijnenbestrijdingsvaartuig worden ingezet. "Dat project om de Noordzeebodem beter in de gaten te houden loopt al", zegt Tas. "Een voorbeeld van niet zo heel lang geleden: een van de kabel-exploitanten zag iets naast een kabel liggen. Via de kustwacht kwam dat bericht bij de marine. We hebben een mijnenjager gestuurd en die zag dat er gelukkig rommel naast lag, geen explosief."
Met de nieuwe schepen moet dat nog beter kunnen, zegt Tas. "Deze schepen zijn state-of-the-art. Hiermee kan je boven en onder water tegelijkertijd kijken. Met de huidige mijnenjagers gebeurt dat wat langzamer, en op een gegeven moment zijn ze ook op."
België wil een capaciteit aanschaffen om ook mijnen te kunnen leggen. "Die plannen hebben wij niet", zegt Tas. De Vlissingenklasse blijft voorlopig een klasse van mijnenbestrijders.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
