Sinds de liquidatie van de Hamas-leider in Iran en de hoogste militaire commandant van Hezbollah in Libanon wordt gevreesd voor escalatie in het Midden-Oosten. Als Iran en Hezbollah Israël aanvallen, kan dat tot een tegenreactie leiden die de regio verder in brand zet. Vooruitlopend op deze escalatie roepen veel landen hun burgers die in Libanon zijn op het land te verlaten. De Verenigde Saten en Groot-Brittannië hebben ook marineschepen ter plaatse voor eventuele evactuaties van burgers. Nederland heeft een marineschip dat op korte termijn na het verlaten van de Rode Zee door het Suezkanaal vaart en er bij uitstek voor geschikt is.
Zr.Ms. Karel Doorman is sinds enkele maanden in de Rode Zee en commandeur George Pastoor heeft, vanaf dat schip, sinds half juni de leiding over operatie Aspides op zee. Donderdag 8 augustus zal Pastoor het commando overdragen aan een Italiaanse collega en zit de inzet er voor de Doorman op. Het schip is inmiddels in het noordelijke deel van de Rode Zee en zou normaliter naar Den Helder terugkeren.
Na de passage door het Suezkanaal zou de Doorman in plaats van westwaarts en naar huis kunnen varen, ook opdracht kunnen krijgen om richting het noordoosten te varen. Zo'n 350 km (190 zeemijl) verderop ligt Libanon.
Daar liggen reeds drie Amerikaanse amfibische eenheden, te weten USS Wasp (LHD, Waspklasse), USS New York (LPD, San Antonioklasse) en USS Oak Hill (LSD, Harpers Ferryklasse) met aan boord meer dan 2.000 mariniers. Plus het Britse amfibisch transportschip RFA Cardigan Bay (Bayklasse) en de Britse Type 45 torpedobootjager HMS Duncan.
De Karel Doorman is een schip dat is ontworpen voor logistieke ondersteuning van een vlootverband en amfibische eenheden op de wal. Het beschikt over een uitgebreide ziekenboeg, inclusief operatiekamers en kan bijvoorbeeld 2 kilometer aan voertuigen kwijt op het voertuigendek, het helidek en in de hangar. "De Doorman kan heel veel mensen meenemen", zegt commandeur b.d. Michiel Hijmans, verbonden aan onderzoeksinstituut Clingendael. Wel is de Doorman nu vooral gericht op de taak om te bevoorraden in een hoogrisicogebied en heeft het geen landingsvaartuigen mee, maar de snelle FRISC-boten en een Cougar-helikopter. "Dus zal je samen moeten werken met andere landen", zegt Hijmans.
USS Wasp op archiefbeeld. (Foto: Amerikaanse marine)
Of het zover komt is nog niet zeker. De Britse regering heeft middels een verklaring laten weten dat experts, douanepersoneel en militairen naar de regio zijn gestuurd en dat marineschepen al ter plaatse zijn, maar ook meldt de Observer dat Londen niet verwacht Britse burgers op zeer korte termijn te hoeven evacueren.
Een marinewoordvoerder laat weten dat de marine "pas na politieke besluitvorming invulling kan geven" aan een eventuele evacuatie.
Zr.Ms. Karel Doorman is in het noorden van de Rode Zee. Volgens planning moet het schip dan na het Suezkanaal richting het westen varen om terug te keren naar Den Helder, maar mogelijk dat het schip gevraagd wordt om richting Libanon te koersen. (Kaart: Streetmaps.org, bewerking: Marineschepen.nl)
Voorbereiding
Hoewel er dus nog geen besluit is genomen, verwacht Hijmans wel dat de Karel Doorman zich al voorbereid op eventuele inzet. Dat verwacht vice-admiraal b.d. Ben Bekkering, eveneens verbonden aan Clingendeal, ook. Bekkering was in 2012 commandant van de anti-piraterijoperatie nabij Somalië aan boord van Zr.Ms. Rotterdam. "Toen we in 2012 terugvoeren richting Suezkanaal, was er oorlog in Syrië", zegt Bekkering. "Toen zijn we ook alvast gaan kijken naar wat we nodig zouden hebben als we die kant op zouden worden gestuurd. Je volgt altijd wat er in de wereld gebeurt en je denkt 'what if'. Maar dat staat los van de politieke en militaire besluitvorming."
Een politiek en militair besluit is het eerste dat genomen moet worden, zegt Bekkering. Mogelijk is het besluit al genomen en is die nog niet bekend gemaakt.
Een evacuatie is qua opzet relatief eenvoudig. "De uitdaging zit 'm natuurlijk in de uitvoering. Elke situatie is weer anders: de lokale omstandigheden, het weer, de afstanden, de mate van geweld", somt Bekkering op. "Goede coördinatie is essentieel is dan een vereiste; met de autoriteiten in het desbetreffende land, tussen ministeries, met bondgenoten, met de uitvoerende eenheden, noem maar op. Dus ik verwacht dat er nu overleg gevoerd wordt met de VS, de Britten en de EU. De EU is een mooi vehikel. Immers, de EU heeft structuren staan, heeft diplomatiek verkeer en de capable nations kunnen dan ook iets betekenen voor de burgers die niet over gepaste evacuatie-middelen beschikken. van daaruit wordt gekeken naar alle EU-burgers die geëvacueerd moeten worden en kan bijvoorbeeld snel een coalitie gevormd worden met bijvoorbeeld de Fransen en Italianen."
"Je leest nu vooral over een mogelijke evacuatie uit Libanon, maar het zou ook Israël kunnen zijn", zegt Bekkering. "Andere vragen die beantwoord moeten worden zijn bijvoorbeeld met wie er afspraken gemaakt kunnen worden? Evacueren we vanaf een vliegveld of haven? Wie zorgt voor beveiliging van de evacuees onderweg naar het oppikpunt?"
Hoewel de EU volgens Bekkering naar alle EU-burgers kijkt, zijn de landen wel zelf verantwoordelijk om een lijst met namen van de te evacueren personen te hebben. "De ambassade stelt de lijst met entitled people op. Zij moeten zich verzamelen op een centraal punt, dan volgt transport naar de oppiklocatie en stappen ze aan boord van het schip."
De Karel Doorman heeft geen dok voor landingsvaartuigen. Deze kunnen alleen aan beide zijden aan boord genomen worden, ook kunnen landingsvaartuigen afmeren bij de laadklep aan de achterzijde van het schip. Dat is mogelijk tot en met een golfhoogte van 1,25 meter, en zo kunnen zij goederen afgeven of ontvangen. Via de zogenaamde stern quarterramp (deze is op de foto half open) van de Doorman kunnen voertuigen naar binnen, maar dan moet het schip wel in een haven liggen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Be prepared
"Mocht de regering tot een besluit komen, dan zal het schip in eerste instantie opdracht krijgen zich gereed te maken", zegt Ben Bekkering. "Dan krijg je ook meer informatie voor de voorbereiding."
"Als de beslissing valt, krijg je een 'be prepared'-bericht", zegt Ben Bekkering. "Dan krijg je ook meer informatie voor de voorbereiding. Dat moet ook wel. Als er vanuit Nederland geen bericht komt, gaat het schip na het Suezkanaal bakboord-uit en naar huis."
Krijgen ze het sein om zich gereed te maken voor inzet, dan moet de knop om en de focus komen te liggen op een zogenaamde Non Combatant Evacuation Operation (NEO). "Zo'n NEO zit samen met disaster relief standaard in het opwerktraject van marineschepen", zegt Bekkering. "Het is natuurlijk niet zo dat een schip dat wekelijks doet, zoals bevoorrading op zee, man-over-boord- of luchtverdedigingsoefeningen, maar er zijn wel draaiboeken."
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Om het schip dan verder voor te bereiden zou het in een haven in de Middellandse Zee wat laatste zaken kunnen ophalen. Daarna kan het schip door richting Libanon.
Zijn de evacuees aan boord, hoeven ze er ook niet lang aan boord te blijven, zegt Bekkering. "Vanaf Beiroet is het een uur of zeven varen naar Cyprus en daarna vliegen de mensen naar huis."
Mocht het dan nodig zijn, dan kan de Doorman snel weer terug zijn om meer mensen op te halen, zegt Hijmans.
Het wachten is dus op een besluit van de Nederlandse regering. Na de commando-overdracht van aanstaande donderdag zal het schip richting Suezkanaal varen en zal snel duidelijk worden welke koers vervolgens het kiest. Wat er uiteindelijk gebeurt hangt af van Iran, Israël en Hezbollah. Een aanval op Israël, zo schrijven internationale media, zal op korte termijn plaatsvinden.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
