Russische marineschepen zouden vanochtend in de Noordelijke Stille Oceaan nabij de Koerilen een Amerikaanse onderzeeboot van de Virginiaklasse hebben gedetecteerd. De nucleaire onderzeeboot voer op dat moment volgens Moskou, in territoriale Russische wateren.
Een Virginiaklasse onderzeeboot, in dit geval USS Missouri, op archiefbeeld. De Missouri is een van de Virginia's die in de Stille Oceaan is (geweest). USS Missouri verliet op 25 januari de Japanse haven van Yokosuka. (Foto: US Navy)
Zie voor update onderaan deze pagina
Of het incident met een Amerikaanse onderzeeboot daadwerkelijk heeft plaatsgevonden in de territoriale wateren, is nu niet na te gaan. Vanuit de VS is nog geen reactie bekend. Maar Moskou neemt het hoog op en heeft de Amerikaanse militair attaché op het matje geroepen. Onderzeeboten moeten in territoriale wateren van andere landen boven water varen en hun vlag tonen.
Volgens het Russische ministerie van Defensie werd de Amerikaanse onderzeeboot gedetecteerd tijdens een oefening bij de Koerilen, een eilandengroep op de grens van de Zee van Ochotsk en de Stille Oceaan. Om 1840 uur lokale tijd (08:40 uur NL tijd) vanochtend zou het Udaloyklasse fregat Marshal Shaposhnikov een onderzeeboot hebben gedetecteerd. De onderzeeboot werd geclassificeerd als Virginiaklasse en werd opgeroepen om de wateren te verlaten.
Die oproep werd genegeerd, waarna de Marshal Shaposhnikov "gepaste maatregelen" trof. Wat die precies inhielden, vermeldt de Russische Defensie niet, maar tijdens de Koude Oorlog gooiden de Sovjetmarineschepen onderzeeboothandgranaten in zee. Deze leveren geen gevaar op voor een onderzeeboot, maar zorgen wel voor flinke knallen die goed in de onderzeeboot te horen zijn.
De Amerikaanse onderzeeboot zou, volgens Moskou, ook een actie hebben uitgevoerd waarna de onderzeeboot weg kon varen. Ook deze actie is niet helemaal precies omschreven, maar het lijkt er op dat de onderzeeboot een decoy heeft gelanceerd waarmee extra geruis werd geproduceerd. Dat geeft de nucleaire onderzeeboot een kans om onder water hard weg te varen.
'In het diepste geheim' was even uitverkocht, maar de achtste druk is nu leverbaar via onder andere Bol.com.
Zoals gezegd is onzeker of het incident heeft plaatsgevonden, maar het is in ieder geval niet onmogelijk. De VS is ongetwijfeld geïnteresseerd in Russische oefeningen en dat er een Amerikaanse onderzeeboot in de buurt zou zijn geweest, is aannemelijk. In zo'n geval loopt een onderzeeboot ook het risico gedetecteerd te worden. Het meest gevoelige punt in dit geval is of de onderzeeboot daadwerkelijk in de teritoriale wateren is geweest. De navigatie onder water is erg lastig, maar sinds onderzeeboten gebruik maken van systemen voor traagheidsnavigatie, is deze wel veel nauwkeuriger. Toch kan het niet uitgesloten worden dat de onderzeeboot bewust (om bijvoorbeeld een belangrijk doel te bekijken) of per ongeluk kort in de territoriale wateren is geweest.
Aan de andere kant zijn tijdens de Koude Oorlog tal van voorbeelden waarbij de Sovjet-Unie de VS betichtten van het varen of vliegen in de territoriale wateren, waarna dit door de VS werd ontkend en soms fel werd bestreden. Dat liep soms hoog op. In januari 1988 was een Russische schout-bij-nacht in de VS voor een lezing waarna hij vanuit het publiek vragen kreeg over Amerikaanse marineschepen die in de Sovjet-territoriale wateren waren geweest, zo beschrijft David F. Winkler in zijn boek 'Incidents at sea' de opmerkelijke gebeurtenis. De schout-bij-nacht antwoordde: "We hebben protest ingediend tegen deze acties. Ze zijn fout en alle buitenlandse
schepen die in de toekomst onze soevereiniteit schenden, moeten worden vernietigd."
Udaloyklasse fregat (oorspronkelijk torpedobootjager) Marshal Shaposhnikov op archiefbeeld. Het schip werd van 2017 t/m 2021 gemoderniseerd en kwam de modernisering uit als fregat. Een groot deel van de bovenbouw was vernieuwd, het schip had nieuwe radars en luchtverdedigingssystemen gekregen en is nu geschikt voor Kalibr-kruisvluchtwapens. Ook heeft de Shaposhnikov een nieuwe sonar gekregen, zo liet de Russische marine weten. Hetgeen het schip uiteraard extra interessant voor een onderzeebootoperatie maakt. (Foto: Russische marine)
Verjaagd? Niet de eerste keer (dat de Russen dat zeggen)
Detectie en het verjagen van een onderzeeboot doet denken aan het bericht uit november 2016 toen het Russische ministerie van Defensie wereldkundig maakte dat het een Nederlandse onderzeeboot van de Walrusklasse had gedetecteerd in de Middellandse Zee en had "weggejaagd" uit de buurt van hun vliegkampschip. Defensie heeft hier niets over naar buiten gebracht. Eerder dat jaar claimden de Russen ook een Virginiaklasse onderzeeboot te hebben gedetecteerd.
Detectie van Amerikaanse onderzeeboten door Russische 'tegenstanders' is weliswaar een zeldzaamheid, maar is in het verleden wel voorgekomen. Een nucleaire onderzeeboot kan eenvoudig wegglippen, een langzamere dieselelektrische onderzeeboot heeft het daar moeilijker mee. In de tijd dat de VS nog met die dieselelektrische boten opereerde was detectie veel minder prettig. Er is zeker een voorbeeld bekend uit het begin van de Koude Oorlog waarbij de Amerikaanse onderzeeboot USS Gudgeon langdurig werd lastiggevallen en Sovjetschepen het de onderzeeboot onmogelijk maakten om naar de oppervlakte te komen voor verse lucht. Pas toen de bemanning het leek op te geven, na 30 uur, kregen ze de ruimte om boven water te komen en -met het nodige gezichtsverlies- weg te varen.
Als de Virginiaklasse onderzeeboot vanochtend daadwerkelijk is gedetecteerd, is het zo'n drama in ieder geval bespaard gebleven.
De Russische eilandengroep Koerilen ligt op de grens van de Zee van Ochotsk en de Stille Oceaan. De Amerikaanse onderzeebootbasis Kitsap bij Seattle ligt ver weg, maar dat is voor nucleaire onderzeeboten uiteraard geen probleem. De VS heeft echter ook bases in Hawaï, Guam en Yokosuka (Japan). (Kaart: Google)
Update 13-2: Amerikaanse marine zegt dat het niet is gebeurd
De Amerikaanse marine heeft in een verklaring gezegd dat de "Russische claims over onze operaties in hun territoriale wateren niet waar zijn". Er zou volgens de Amerikanen helemaal geen contact zijn geweest.
Op Twitter wordt gespeculeerd over welke Amerikaanse onderzeeboten in de regio opereren. Daar valt eigenlijk weinig met zekerheid over te zeggen, omdat de Amerikaanse marine hier vrijwel nooit over communiceert. USS Missouri (Virginiaklasse) is op 25 januari bij vertrek uit Yokosuka gefotografeerd, USS Jimmy Carter (Seawolfklasse, voorzien van extra spionagemiddelen) zou op 15 januari de basis aan de westkust hebben verlaten. Maar of een van deze boten bij de Koerilen was, zal voorlopig onbekend blijven.
Volgens Russische berichten van later zondag zou de Virginiaklasse onderzeeboot niet als eerste zijn gedetecteerd door de Marshal Shaposhnikov, maar door Il-38 martitieme patrouille vliegtuigen en een Russische onderzeeboot. Die informatie zou zijn doorgegeven aan de Shaposhnikov, volgens het Russische relaas.
